Morgunblaðið - 21.02.2003, Blaðsíða 6

DAGLEGT LÍF
6 B FÖSTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓTT Bandaríkjamenn hafi um
langt skeið verið í fararbroddi í
bútasaumi, er handverkið talið
eiga rætur að rekja til Egypta-
lands á tímum faróanna. Nýtni
og útsjónarsemi gat svo af sér
bútasaum á Vesturlöndum,
þegar fátækt fólk þurfti að nýta
alla hluti eins og framast var
kostur. Heillegir bútar af úrsér-
gengnum flíkum, svo dæmi sé
tekið, gengu um síðir í end-
urnýjun lífdaga í teppum,
ábreiðum, gluggatjöldum og öðrum
nauðsynjum á heimilum fólks.
Smám saman skipaði bútasaumur
sér á bekk með öðrum listgreinum,
æ fleiri lærðu listina, sérstök efni til
bútasaums voru framleidd í öllum
regnbogans litum og mynstrum og
nýtnisjónarmið vék fyrir einskærri
sköpunargleði. Eins og jafnan þegar
listin er annars vegar eru alltaf ein-
hverjir sem skara framúr og geta
sér góðan orðstír. Ein þeirra er
Jinny Beyer, sem borið hefur hróður
bútasaums víða um heim auk þess
sem hún þykir með þeim færustu, ef
ekki sú færasta, á sínu sviði í heima-
landi sínu, Bandaríkjunum. Að
minnsta kosti velkist Guðfinna
Helgadóttir, sem, ásamt eiginmanni
sínum, Helga Axelssyni, á og rekur
verslunina Virku, ekki í vafa um að
svo sé. Hún segist lengi hafa alið
með sér þann draum að fá Beyer
hingað til lands á
námskeið fyrir sí-
stækkandi hóp áhuga-
fólks um bútasaum.
„Draumurinn ræt-
ist dagana 8. og 9.
mars, en þá heldur
þessi einstaka lista-
kona fræðslu-
námskeið í Virku.
Fyrri hluta dags
fjallar hún um litasamsetningu,
kennir til dæmis hvernig einn litur
getur breytt heildaráhrifunum, en
hún er einmitt þekktust fyrir lita-
samsetningar sínar. Þátttakendur fá
um 150 litaprufur í hendurnar til að
vinna með. Síðari hluta dags kennir
É
G kynntist Davis-kerf-
inu í gegnum per-
sónulega reynslu,
eins og svo margir
þeirra sem leggja
þetta fyrir sig,“ sagði Axel Guð-
mundsson lesblindusér-
fræðingur, sem staddur er
hér á landi til að kynna
nýjar aðferðir, svokallað
Davis-kerfi, til að fást við
lesblindu, en hann hlaut
fullgild starfsréttindi í
janúar síðastliðinn frá
Davis-Dyslexia Associat-
ion International til að
starfa við að lagfæra les-
blindu og aðra skylda
námsörðugleika, auk þess
sem hann hefur samhliða
námi starfað við slíka
þjálfun undanfarin tvö ár.
Axel hefur auk þess verið
í námi við Spectrum-
stofnunina í London að
læra mannúðarsálfræði,
(Humanistic psychother-
apy), síðastliðin sex ár.
„Eiginkona mín er les-
blind og hún fór í gegnum
Davis-kerfið fyrir um
þremur árum og olli það
straumhvörfum í lífi henn-
ar. Hún bað mig um að
koma með sér á fyrirlest-
ur þar sem Ron Davis var
að útskýra kerfið og hug-
myndafræðina að baki því.
Hann lýsti einnig sínu eig-
in lífi sem lesblindur ein-
staklingur og ég varð
strax hugfanginn af bæði
kerfinu í heild og Ron
Davis sjálfum,“ sagði Axel
enn fremur.
Stærðfræðisnillingur
með afburða greind
„Sem barn var Ron Davis með
einhverfu á háu stigi og lærði ekki
fyllilega að tala fyrr en um tólf ára
aldur,“ sagði Axel um upphafs-
mann þessa nýja kerfis. „Hann er
meðal örfárra einstaklinga í heim-
inum sem náð hafa að sigrast á
þessu afbrigði einhverfu, sem í þá
daga var kölluð Kanners-veiki.
Nokkrum árum síðar uppgötvaðist
að hann hafði afburða greind og að
hann var mikill stærðfræðisnilling-
ur. Þetta leiddi til þess að áður en
hann náði tvítugsaldri, var hann
ráðinn sem sérstakur stærðfræði-
kennari til virts verkfræðifyrir-
tækis. Þrátt fyrir að hann kunni
enn varla að lesa eða skrifa kenndi
hann þar hópi verkfræðinga sem
voru að vinna að hönnun eldflauga-
hreyfla fyrir bandarísku geim-
skutlurnar. Lesblinda hans var á
mjög háu stigi og hann átti jafnvel
í miklum erfiðleikum með að lesa
götunöfn og umferðarskilti.
Það var ekki fyrr en hann var 38
ára, árið 1980, að hann gerði þá
grundvallaruppgötvun sem allt
Davis-kerfið er byggt á. Hann
uppgötvaði hvernig hann gat
slökkt á þeirri skynvillu sem fram
að þessu hafði gert allan lestur og
skrift að algerri martröð. Hann
beið ekki boðanna heldur rauk út í
bókasafn og las Ævintýraeyjuna
spjaldanna á milli á einum degi.
Þetta var fyrsta bókin sem hann
hafði nokkru sinni lesið á ævinni
og hann var sannfærður um að
hann hefði fundið lykilinn að les-
blindunni. Það liðu þó ekki nema
nokkrir mánuðir áður en honum
fór að hraka aftur. Þá rann upp
fyrir honum að hann hafði ein-
ungis leyst lítinn hluta af gátunni,
en nú var hann ákveðinn í að finna
varanlega lausn.
Hann stofnaði The Reading
Research Council og réð til sín
fjölda sérfræðinga með það eitt
markmið að finna lausn á les-
blindugátunni. Og það leið ekki á
löngu áður en lausnin var fundin
og Davis-kerfið leit dagsins ljós.
Ron skrifaði bókina The Gift of
Dyslexia, þar sem hann lýsti kerf-
inu ítarlega í þeirri von að for-
eldrar lesblindra myndu lesa hana
og leiða börn sín út úr lesblindu
með því að fylgja kerfinu þrep fyr-
ir þrep. Nafn bókarinnar gefur í
skyn að lesblinda sé náðargáfa,
enda heldur Ron því fram að snilli-
gáfa sé oft fylgifiskur lesblindu.
Fjöldi lesblindra einstaklinga
hafa náð bata með bókinni einni
saman, en fljótlega kom í ljós að
foreldrar eru ekki endilega hent-
ugustu kennarar barna sinna.
Ýmsir tilfinningaþröskuldar geta
verið til staðar milli náinna fjöl-
skyldumeðlima sem geta valdið
vandræðum við þessa vinnu. Þetta
leiddi til þess að Ron fór að þjálfa
fólk, eins og mig, til að bjóða upp á
faglega hjálp til einstaklinga sem
vilja sigrast á námsörðug-
leikum.“
Hvað er lesblinda?
Samkvæmt Íslensku al-
fræðiorðabókinni er les-
blinda, eða lesstol, eins og
það er kallað, skilgreint svo:
Missir eða röskun á hæfni
til að lesa skrifað eða prent-
að mál þótt sjón sé óskert;
stafar af skemmd eða trufl-
un í heila.
„Þessi skilgreining á or-
sök lesblindu er úrelt,“
sagði Axel er hann var
spurður um þá fullyrðingu
að lesblinda stafi af heila-
skemmdum. „Reyndar eru
sérfræðingar ekki á eitt
sáttir varðandi skilgreiningu
á dyslexiu eða lesblindu.
Þegar Ron Davis var að
vaxa úr grasi trúðu menn
því að lesblinda væri líkam-
legur galli sem gerði það að
verkum að viðkomandi hefði
ekki hæfileika til að lesa og
skrifa. Þetta væri eins kon-
ar heilagalli sem gerði þol-
endur heimska. Síðan hafa
verið uppi ýmsar kenningar,
eins og til dæmis sú að or-
sökina mætti rekja til þess
að viðkomandi hefði „stokk-
ið yfir“ ákveðið þroskastig
sem barn, það að skríða.
Það er nefnilega ekki óal-
gengt að lesblind börn sleppi
„skriðstiginu“ og fari beint út í
það að ganga. Menn hafa notað li-
taglærur til að reyna að lagfæra
lesblindu með misjöfnum árangri
og einnig er talað um skort á fitu-
sýrum, meðal annars omega3, sem
eru mikilvægar fyrir heilastarf-
semina, – lýsi væri þá góð lausn,
og ég er ekki frá því að það gæti
hjálpað eitthvað, þótt ég hafi ekki
reynt það.
Ron Davis hefur mjög ákveðnar
hugmyndir um skilgreiningu á les-
L E S B L I N D A / D Y S L E X I A
Myndræn
hugsun
í þrívídd
Axel Guðmundsson leiðbeinir Guðmundi Erni Kjærnested, en í Davis-kerfinu er meðal annars unnið með að móta myndir í leir.
Axel Guðmundsson hef-
ur sérhæft sig í svoköll-
uðu Davis-kerfi til að
sigrast á lesblindu.
Sveinn Guðjónsson
ræddi við hann um
þessa nýju aðferð og
spurði um orsakir
vandans.
Morgunblaðið/Sverrir
Verk eftir Jinny Beyer. Í fyrirlestr-
inum á námskeiðinu notar Beyers
skyggnur og veltir upp leynd-
ardómum þess að skapa mósaik-
mynstur, en hún segir bæði auðvelt
og skemmtilegt að búa til slík
mynstur í bútasaumsteppi.
B
Ú
TA
S
A
U
M
U
R
Austræn áhrif og
mósaík-mynstur
Sjúkra-, aðhalds-,
flug- og nudd-
sokkar.
Græðandi,
losar þig við fótrakann
SOLIDEA
BAS ET COLLANTS
Apótek og
lyfjaverslanir