Morgunblaðið - 11.09.2003, Page 6

6 B FIMMTUDAGUR 11. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ










































































































NVIÐSKIPTI L
á beint við að leggja
hagfræðina fyrir sig?
„Nei alls ekki. Ég
var í fornmáladeild í
Menntaskólanum í
Reykjavík og hafði hug á öðrum
viðfangsefnum. Ég byrjaði á því að
fara í stjórnmálafræði og lögfræði
í þrjú ár samanlagt, en söðlaði svo
um og fór í hagfræðina árið 1996.
Ég sá að það var fagið sem hafði
upp á allt það að bjóða sem ég ósk-
aði mér. Síðan hef ég ekki litið til
baka. Síðar fór ég svo meira út í
stærðfræði með því að læra töl-
fræði, en það gerði ég til að verða
hagnýtur hagfræðingur, hagrann-
sakandi, sem felst í því að skoða
líðandi stundu og meta hvaða áhrif
stefna stjórnvalda hefur á hegðan
fólks og stofnana.“
Það bjó sem sagt talnagrúskari í
þér allan tímann?
„Já. Ég held því fram að latínan
hafi t.d. verið ágætisundirbúningur
fyrir tölfræðina, þó að það sé
kannski langsótt. Ég held að það
sé góð þjálfun fyrir líkanasmíð að
þýða og setja saman latneskar
setningar, það er nefnilega þyngri
hugarleikfimi en menn gætu haldið
og menn hafa bent á að það sé
ákveðin listsköpun í líkanagerð.
Annars er gott að hafa lært bæði
hagfræði og tölfræði því stundum
eru þessi fög ekki samstiga. Það er
því mikill kostur að hafa verið í
báðum fögunum.“
Ertu þá á kafi í Excel (töflu-
reiknir) alla daga?
„Nei, ég er nú minnst í Excel.
Það er kosturinn við námið, að
maður lærir að skrifa tölfræði-
forrit og nota fleiri tæki og tól sem
gerir manni kleift að skilja sam-
hengi hlutanna betur en Excel
býður upp á.“
Um hvað fjallaði lokaverkefni
þitt í háskólanum í Michigan?
„Það fjallaði um það hvort laun
forstjóra séu næm fyrir gengi sam-
keppnisfyrirtækja. Það hefur verið
sýnt fram á að í minni samkeppni
vilt þú sem eigandi fyrirtækis síð-
ur etja forstjóranum þínum í kapp
við forstjóra keppinautarins, því
þú vilt halda verðlagi uppi og
halda í þá kosti sem lítil sam-
keppni hefur. Þegar mikil sam-
keppni er viltu frekar etja honum í
kapp við keppinautinn. Árið 1997
var birt grein um þetta efni í
Journal of Finance þar sem sýnt
var fram á þessa niðurstöðu. Hag-
fræðingarnir sem unnu þá rann-
sókn byggðu á þriggja ára gögnum
en ég nota sömu gögn en yfir níu
ára tímabil. Ég sé að það er stór-
kostleg breyting í þessu á árunum
1998–2001, sem eru áhugaverðar
niðurstöður.
Það sem kom mér á sporið í
þessari athugun var tölfræðin. Ég
komst að því að forsendur í lík-
anagerðinni hjá hinum héldu ekki,
og jafnvel þó að ég beitti þeirra
eigin aðferðum, sem ég taldi ekki
forsvaranlegar, komst ég samt að
því að það hefur orðið breyting í
hegðun forstjóra og samn-
ingagerðar við þá.“
Verður ritgerðin birt opinber-
lega? „Ég og minn prófessor höf-
um í hyggju að fá þetta birt í
Journal of Finance, sama stað og
hin greinin birtist á sínum tíma.“
Hvar liggur þín sérhæfing?
„Ég er sérhæfð í kerfishagfræði
en það fag fjallar um fyrirtækið,
samráð fyrirtækja og uppbyggingu
markaða, hvernig byggja megi
hvatakerfi til að hafa áhrif á hegð-
an fólks innan stofnana. Það er því
mjög spennandi fyrir mig að koma
heim einmitt núna, þegar umræða
um þessi mál er mjög mikil.“
Varstu þá ráðin til Samtaka at-
vinnulífsins út á þessa sérhæfingu?
„Ég held frekar að horft hafi verið
á það að samtökin voru að fá „tvo
fyrir einn“, bæði tölfræðing og
hagfræðing í einni manneskju. Auk
þess hef ég ágætis reynslu af starfi
á fjármálamarkaði, frá Seðlabank-
anum, FBA og svo Norræna fjár-
festingarbankanum í Finnlandi.“
Hvernig var að læra í háskól-
anum í Michigan?
„Það sem er hvað verðmætast
við að læra í þessum háskóla er að
maður kynnist fólki frá hinum
ýmsu þjóðum og trúarhópum, allt
frá Kína til Úrugvæ og þar á milli.
Þetta gefur manni sýn innfæddra á
ástandið í löndunum. Maður gerir
sér betur grein fyrir því hve gott
er að búa á Íslandi og hve vel er
haldið á öllum málum.
Sem menntastofnun er Michig-
an-háskóli í fremstu röð banda-
rískra háskóla. Við skólann er
stærsta félagsvísindastofnun
Bandaríkjanna, Institute for Social
Research, og þeir hafa haldið úti
reglulegum og mjög markvissum
neyslukönnunum í meira en fjöru-
tíu ár. Það er því gríðarmikið til af
gögnum til að vinna með í skól-
anum og sem nemandi hefur mað-
ur aðgang að þeim öllum.“
Í hverju felst starf hagfræðings
Samtaka atvinnulífsins?
„Ég fylgist með þróun efnahags-
mála, stefnumótun stjórnvalda og
skoða og segi fyrir um hagræna
útkomu. Auk þess kem ég að
kjarasamningum og slíku.“
Komast einhver áhugamál inn í
stundaskrána hjá þér?
„Ég var einu sinni liðtæk skíða-
manneskja. En ég er svo nýkomin
úr námi að fram að þessu hefur
ekki verið mikill tími til að leika
sér. En skíðin eru á leiðinni út úr
skápnum. Svo má bæta við að ég
hef mikinn áhuga á matargerð.“
Morgunblaðið/Ásdís
„Tveir fyrir einn“
Guðrún Johnsen útskrifaðist með BA-gráðu í hagfræði frá Háskóla Ís-
lands árið 1999. Hún lauk MA-gráðu í hagnýtri hagfræði frá University of
Michigan árið 2002 og MA-gráðu í tölfræði frá sama skóla árið 2003. Á
árunum 1999 til 2001 starfaði Guðrún sem verðbréfamiðlari hjá Fjárfest-
ingabanka atvinnulífsins og á árunum 1998 til 1999 starfaði hún hjá
Norræna fjárfestingarbankanum í Helsinki við fjármálagreiningu og ár-
angursmælingar. Guðrún er fædd árið 1973 og er ógift og barnlaus.
UM FÁTT hafa Linux-áhuga-
menn meira skrafað sín á milli á
undanförnum mánuðum en málsókn
SCO gegn IBM. Þótt menn virðist
almennt ekki hafa miklar áhyggjur
af hvernig henni lykti, IBM hlýtur
að geta borið hönd fyrir höfuð sér,
hefur hún framkallað ýmsar
spurningar sem snúa að opnum
hugbúnaði almennt, notendaleyfum
sem honum tengjast og vinnuferlinu
sem liggur að baki hugbúnaði eins
og Linux. Því til viðbótar er málið
svo hin besta skemmtun þar sem
saman fer æsingur Linux-vina og
ævintýralegar yfirlýsingar frammá-
manna SCO.
Líkt og mörg önnur tölvufyrir-
tæki þróaði IBM eigin útgáfu af Un-
ix sem fyrirtækið kallaði AIX. 1985
samdi IBM við AT&T um frjáls not
af frumkóða System V-útgáfu af Un-
ix sem varð grunnurinn að AIX. Síð-
ar keypti Novell Unix af AT&T og
seldi svo fyrirtækinu Santa Cruz
Operation, SCO, í september 1995.
Samkvæmt upphaflegum sölusamn-
ingi fylgdi hvorki höfundarréttur né
einkaleyfi en eftir málshöfðun SCO í
mars hófust deilur milli Novell og
SCO um hvort Novell hefði enn rétt-
inn. SCO framvísaði viðbót við sölu-
samninginn sem framseldi einhvern
höfundarrétt og í kjölfarið dró Nov-
ell yfirlýsingu sína til baka, enda
segist fyrirtækið ekki finna frumein-
tök samninga í sínum fórum.
Árið 2001 keypti Linux-fyrirtækið
Caldera-stýrikerfishluta SCO með
öllum réttindum með það sem yf-
irlýst markmið að endurbæta eigin
Linux-dreifingu með Unix-kóða frá
SCO. Það sem eftir er af SCO
breytti nafni sínu í Tarantella og
kemur ekki meira við sögu.
Í janúar 2002 dreifði Caldera eldri
útgáfum af UNIX undir sérstöku
leyfi, í raun BSD-leyfi með viðbót-
um. Þannig má gera hvaða breyt-
ingar sem er, loka og selja, en skylt
að geta uppruna í kóðanum og aug-
lýsingum/kynningarefni. Þegar hér
var komið sögu gekk reksturinn illa,
enda hafði fyrirtækinu ekki tekist að
ná fótfestu á Linux-markaði. Nýr
forstjóri og stjórnarformaður tók við
í júní það ár, Darl McBride, sem
meðal annars var þekktur fyrir að
hafa unnið skaðabótamál gegn fyr-
irtæki er hann vann hjá er það ætl-
aði að flytja hann til í starfi.
McBride var ekki lengi að átta sig á
að lítið verðmæti var í fyrirtækinu
nema hugsanleg hugbúnaðarleyfi og
síðar það ár hófst undirbúningur að
málaferlum. Í ágúst breytti Caldera
nafni fyrirtækisins í SCO Group og
gaf þá yfirlýsingu um leið að fram-
vegis myndi það leggja höfuðáherslu
á Unix-hluta rekstrarins, sem skilaði
95% af tekjum. Í janúar sl. réð SCO
síða til starfa David Boies, sem var
helsti lögfræðingur dómsmálaráðu-
neytis Bandaríkjanna í frægu mála-
vafstri gegn Microsoft, og undir lok
mánaðarins lét einn af frammá-
mönnum SCO þau orð falla að GPL-
leyfið væri loðið og óskýrt. Í árs-
skýrslu sem birt var í febrúar ýjar
fyrirtækið síðan að málaferlunum og
6. mars höfðaði það málið gegn IBM.
Beðið eftir sönnunum
Upphafleg krafa SCO var frekar
óljós, en SCO heldur því fram að
IBM hafi brotið samninga, opinber-
að viðskiptaleyndarmál og stundað
óréttmæta samkeppni. Því er ekki
haldið fram að IBM hafi beinlínis af-
ritað kóða, heldur að fyrirtækið hafi
nýtt sér þekkingu sína á AIX, sem
sé byggt á Unix System V, og þekk-
ingu sem það hafi aflað sér í sameig-
inlegu verkefni Caldera og IBM,
svonefndu Monterey verkefni, til að
gera viðbætur við Linux.
Þetta hafi spillt fyrir SCO og í
raun kippt fótunum undan starfsemi
þess. Því fór fyrirtækið fram á að
IBM yrði dæmt til að greiða milljarð
dala í skaðabætur. (Sú upphæð hef-
ur reyndar farið hækkandi, er nú
komin í þrjá milljarða dala.)
SCO hefur ekki enn sýnt á óyggj-
andi hátt hvaða kóða IBM á að hafa
dreift án leyfis og því
eru menn almennt
vantrúaðir á að nokkur
fótur sé fyrir málaferl-
unum. Fyrirtækið hefur
reyndar boðið þeim sem
vilja að skoða kóðann
gegn því að þeir undir-
riti skjal þess efnis að
þeir segi ekki frá því
sem fyrir augu ber,
enda segist SCO vera
að vernda höfundarrétt
sinn; með því að segja
öllum frá hvaða kóði
það sé sé fyrirtækið að
birta viðskiptaleyndar-
mál.
Í sumar sýndi SCO
reyndar opinberlega
kóða sem það sagði stolinn, þ.e. Un-
ix-kóða sem var nánast samhljóða í
Linux með svo gott sem samhljóða
skýringum. Linuxvinir lögðust yfir
þessi kóðabrot og í framhaldinu hef-
ur komið fram að ekki er bara að
umræddur kóði er ekki lengur í
Linux, heldur er hann þrjátíu ára
gamall og SCO á ekki og hefur aldr-
ei átt rétt á honum.
IBM hefur farið sér hægt í and-
svörum, hefur burðina til að standa
af sér langvarandi málavafstur, en
brást þó þannig við að óska eftir að
málið verði tekið fyrir af alríkisdóm-
stóli frekar en fylkisdómstól Utah.
Undir lok þessa mánaðar eiga svör
sérfræðinga IBM að liggja fyrir, svo
fremi sem IBM óski ekki eftir frek-
ari fresti, sem er eins líklegt, en mál-
ið kemur ekki fyrir kviðdóm fyrr en
11. apríl 2005.
Í ágúst síðastliðnum höfðaði IBM
síðan mál gegn SCO og fleiri hafa
brugðist þannig við, meðal annars
hefur Red Hat, helsta Linux-fyrir-
tæki heims, höfðað mál á hendur
SCO og krafist þess að fyrirtækið
leggi fram sannanir fyrir stuldi á
kóða eða það hætti að halda því fram
að kóða hafi verið stolið. Í Þýska-
landi höfðaði hópur Linux-áhuga-
manna samskonar mál á hendur
SCO og hafði sigur; þýskur dómari
dæmdi svo að ef SCO legði ekki
fram sannanir fyrir ásökunum sín-
um væri því óheimilt að setja þær
fram að viðlögðum dagsektum.
Til viðbótar við þetta hefur SCO
þurft að þola miklar kárínur. Sum
hugbúnaðarfyrirtæki hafa tekið úr
búnaði sínum stuðning við hugbúnað
frá SCO, aðrir hafa hætt sölu á SCO-
búnaði sem þeir höfðu þó leyfi til að
selja, vefsetur fyrirtækisins hafa
orðið fyrir árásum og svo má telja.
Lítil áhrif á útbreiðslu Linux
Stóra spurningin er vitanlega hvaða
áhrif þessi málatilbúnaður allur eigi
eftir að hafa á útbreiðslu á Linux og
hvort fyrirtæki sem nota Linux-hug-
búnað eigi eftir að þurfa að borga
fyrir hann leyfisgjöld til SCO eða
einhvers annars fyrirtækis. Sumir
spáðu því að málið gæti skaðað Lin-
ux, meðal annars Bill Claybrook,
ráðgjafi hjá Aberdeen Group, og
Laura DiDio, Microsoft-sérfræðing-
ur Yankee Group, en aðrir hafa ekki
verið á sama máli og sagan hefur
reyndar sýnt fram á að áhrifin eru
engin, eða því sem næst, í það
minnsta hingað til. Ekkert hefur
hægt á útbreiðslu Linux og fátt
bendir til þess að SCO geti lögsótt
þá sem nota Linux í dag eða þá sem
dreifa hugbúnaðinum. Sumir hafa þó
bent á að fyrir mörg fyrirtæki sé það
nóg að fá hótun um málsókn til þess
að þau kjósi frekar að borga ein-
hverjar milljónir frekar en tugmillj-
ónir eða hundruð milljóna og aðrir
gera því skóna að það sé einmitt það
sem SCO hafi í hyggju; koma málinu
svo vel á kortið að fyrirtæki keppist
við að borga hugsanlega óþörf leyf-
isgjöld til að firra sig öllum erfiðleik-
um ef allt fer á versta veg. Það hefur
þó ekki gengið sem skyldi hingað til
og eina stórfyrirtækið sem hefur
keypt leyfi er Micro-
soft. Getur nærri að
það hafi komið sam-
særiskenningunum af
stað, enda vandséð
hvað Microsoft hefur
við leyfið að gera.
Ekki bætir úr skák að
fyrirtækið lýsti því yf-
ir að það hefði keypt
leyfi „til að virða hug-
verksrétt“ SCO, en
ekki til að nota það.
Málaferlin hafa líka
beint sjónum manna
að GPL-leyfinu, þótt
þau snúist ekki um
það, og vakið spurn-
ingar um hvort það
standist fyrir rétti
enda hefur aldrei verið skorið úr því
með dómi. Lýsa má GPL-notenda-
leyfinu sem svo að það feli í sér að
hver sem er megi nýta viðkomandi
kóða að vild, breyta honum sem hon-
um sýnist og selja, en hann verði líka
að dreifa honum með öllum breyt-
ingum eða viðbætum. Nota má hluta
af kóðanum í annan hugbúnað en þá
með því skilyrði að sá hugbúnaður
sé líka felldur undir GPL-leyfi, þ.e.
ókeypis og öllum opinn. Frammá-
menn Microsoft hafa ýmist lýst
þessum ákvæðum sem kommúnisma
eða krabbameini sem muni smám
saman „eyðileggja“ höfundarrétt á
hugbúnaði. McBride tekur í sama
streng, segir að ekki sé hægt að búa
við það að menn séu að nýta sér
vinnu annarra, og skipti engu þótt
höfundar hugbúnaðarins hafi gefið
þá vinnu; það sé skylda SCO að
breyta Open Source í þá veru að
hægt sé að hagnast á því.
Það sem flækir málið enn er að á
meðan dreifir Caldera/SCO eigin út-
gáfu af Linux undir GPL-leyfi og var
þar með að gefa þeim sem vildu leyfi
til að hagnýta kóða sem fyrirtækið
átti sjálft, ef við göngum að því vísu
að kóði frá því hafi verið felldur inn í
kjarnann. Á móti hafa SCO-menn
bent á að leyfið feli í sér að menn séu
vísvitandi að opna kóðann og SCO
hafi ekki vitað af því að í kjarnanum
væri kóði frá því. Sú röksemd dugir
þó skammt því SCO hélt áfram að
dreifa eigin útgáfu af Linux eftir að
málaferlin fóru af stað og getur
trauðla borið við þekkingarskorti í
því tilviki. Leikmannsálit er að þetta
rýri mjög málatilbúnað SCO gagn-
vart Linux-notendum og fyrirtækj-
um sem dreift hafa Linux, en sjálft
málið gegn IBM snýst um samn-
ingsbrot og því annars eðlis.
(Ekki bætir úr skák að upp úr kaf-
inu kom í síðasta mánuði að SCO
notaði kóða úr Linux í Unix-útgáfu,
OpenUnix, sem heitir í dag Unix-
Ware. Til þess að viðskiptavinir þess
gætu notfært sér þann grúa sem til
er af Linux-hugbúnaði bætti SCO
kóða úr Linux í OpenUnix/Unix-
Ware sem gerir að verkum að hægt
er að keyra Linux-hugbúnað á vél-
um sem nota OpenUnix/UnixWare.
Í því tilfelli er SCO að nota kóða sem
háður er GPL-leyfi til að búa til ann-
an hugbúnað, endurbætta útgáfu af
OpenUnix/UnixWare, og er þá í
kjölfarið háður GPL-leyfi.)
Þegar allt er talið sýnist málatil-
búnaður SCO ekki traustur, í það
minnsta svo lengi sem fyrirtækið
sannar ekki mál sitt á óyggjandi
hátt. Slíkar sannanir, ef einhverjar,
verða væntanlega lagðar fyrir rétt í
byrjun árs 2005, ef SCO þraukar svo
lengi með rekstur sinn í kaldakoli og
engar fyrirsjáanlegar tekjur nema
hugsanlegan hagnað af málaferlun-
um. Mikið gerist á einu ári í tölvu-
heiminum og því eins víst að eftir tvö
til þrjú ár, þegar málaferlum er
væntanlega lokið, eigi menn eftir að
telja allt vafstrið storm í vatnsglasi.
Stormur í vatnsglasi
Undanfarna mánuði hafa hnútur flogið milli manna vestan
hafs vegna milljarðamálaferla SCO gegn IBM.
Árni Matthíasson veltir fyrir sér málabúnaði SCO.
Darl McBride, stjórn-
arformaður SCO.