Morgunblaðið - 11.10.2003, Blaðsíða 8

8 B LAUGARDAGUR 11. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
hreinsiklútar
fjarlægja andlits- og augnfarða á augabragði
Í hreinsiklútunum er andlitsvatn og kamilla, sem hefur róandi
og nærandi áhrif á húðina og viðheldur réttu rakastigi hennar.
Fást í apótekum og stórmörkuðum.
Dr. Fisher hreinsiklútarnir
eru ofnæmisprófaðir
og henta öllum húðgerðum.
Cranberry
FRÁ
Þvagvandamál
H
á
g
æ
ð
a
fra
m
le
ið
sla
F
LESTIR hafa sjálfsagt einhvern tíma glímt við þá
skemmtilegu þraut að raða saman púsluspili. Talið er að
fyrsta púsluspilið hafi komið fram á sjónarsviðið í London í
kringum 1760 og er leturgrafari og kortagerðarmaður þar
í borg, John nokkur Silsbury, talinn hafa átt hugmyndina.
Silsbury mun hafa sett eitt af landakortum sínum af Evrópu á harð-
viðarplötu og skorið síðan eftir landamærum með fíngerðri sög. Í
fyrstu var hugmyndin einkum nýtt til kennslu og voru þá eins kon-
ar púsluspils landakort hönnuð sem ítarefni til að kenna breskum
börnum landafræði. Hugmyndin þróaðist síðan hægt og bítandi og
um 1820 var farið að nota púsluspil sem dægradvöl. Undir lok
nítjándu aldar komu fyrstu pappapúsluspilin fram á sjónarsviðið og
þá var einnig farið að búa þau til úr krossviðsplötum. Púsluspil úr
pappa voru í fyrstu einkum ætluð börnum, en er líða tók á tutt-
ugustu öldina, með bættum tækjakosti til útskurðar, urðu þau
smám saman flóknari og erfiðari úrlausnar. Framan af öldinni voru
púsluspil úr tré algengari en smám saman ruddu pappapúsluspilin
sér til rúms, enda mun ódýrari í framleiðslu.
Náði hámarki í kreppunni
Gullöld púsluspilanna er talin hafa hafist á þriðja áratug tutt-
ugustu aldar og staðið langt fram á þann fjórða, þegar fyrirtæki
eins og Chad Valley og Victory á Bretlandi og Einson-Freeman,
Viking og fleiri fyrirtæki í Bandaríkjunum hófu fjöldaframleiðslu á
púsluspilum. Hnitmiðuð markaðssetning átti þar einnig hlut að
máli, sem meðal annars fólst í því að gera þau sífellt flóknari og erf-
iðari úrlausnar, sem varð vitaskuld til þess að fullorðið fólk fór í
vaxandi mæli að fást við úrlausn þeirra. Í auglýsingaskyni var farið
að veita verðlaun til þeirra sem gátu leyst þrautina og mun Einson-
Freeman fyrirtækið á Long Island í New York hafa riðið á vaðið í
þeim efnum árið 1931, en þá voru púsluspil gefin með tannburstum,
sem fyrirtækið framleiddi einnig. Vinsældir púsluspilanna náðu há-
marki í kreppunni miklu í Bandaríkjunum árið 1932, en þá var farið
að framleiða ný púsluspil vikulega. Fyrsta upplagið var prentað í 12
þúsund eintökum, en áður en varði var eintakafjöldinn kominn upp
í 100 þúsund og síðan í 200 þúsund. Það hljómar ef til vill undarlega
að svo gagnslaust fyrirbæri sem púsluspil skuli hafa selst svona vel
á kreppuárunum, en þess ber að gæta að hér voru menn kaupa sér
góða afþreyingu fyrir tiltölulega lágar fjárhæðir. Vikuleg útgáfa á
Púsluspil
ódýr afþreying
nýj-
um
púsluspilum
leiddi til þess
að einstaklingar
eða hópar gátu
stundað ódýra og
ánægjulega afþreyingu tím-
unum saman, enda hafði fólk
nægan tíma í öllu atvinnuleysinu.
Púsluspilin eru líka „margnota“ ef
svo má að orði komast því um leið og
einn hefur leyst þrautina má alltaf brjóta
myndina upp og afhenda hana öðrum fjöl-
skyldumeðlimi eða vinum og kunningjum. Annað
sem vert er að hafa í huga, þegar litið er til áhuga
fólks á púsluspilum í kreppunni miklu, er sú staðreynd að vinn-
an við að leysa þrautina er talin góð leið til að losa um streitu.
Gott fyrir heilann
Vinsældir púsluspila hafa vaxið og dvínað á víxl síðan á
kreppuárunum. Þau eru enn, líkt og hin fyrstu púsluspil, not-
uð við kennslu í landafræði, einkum í Bandaríkj-
unum. Fylgir sögunni að Texas hafi jafnan
þótt auðveldasta fylkið til að staðsetja,
en Colorado löngum vafist fyrir börn-
unum. Púsluspil eru ennþá fáanleg úr
tré þótt pappinn sé mun algengari nú
til dags. Þau eru enn ágæt dægradvöl
fyrir lítinn pening. Og ef að líkum lætur
eru þau mun heilbrigðari dægradvöl en
innantómt sjónvarpsgláp, sem oftar en ekki fel-
ur í sér aulahúmor og ofbeldi, svo ekki sé talað um að
sitja tímunum saman yfir innantómum, og oft ofbeldis-
fullum, tölvuleikjum. Púsluspilið er gott fyrir starfsemi heilans, að mati
þeirra er til þekkja, og sé það vanabindandi má slá því föstu að sá ávani
er með öllu skaðlaus.
svg@mbl.is
Saga
hlutanna
Þ
EGAR einstaklingar líta
dagsins ljós, eru kynin
strax aðgreind í klæðaburði
og þar með byrjar kynja-
munurinn strax frá fæð-
ingu. Strákar eru klæddir í bláa
samfestinga en stúlkur í bleika, nán-
ast um leið og komið er út úr móð-
urkviði, en ekkert val er um hlut-
lausari fataliti á fæðingardeild
Landspítalans – háskólasjúkrahúss í
það minnsta. Sængurkonur geta þó
óskað eftir því að sleppa bleikum eða
bláum samfestingum og í staðinn
haft afkvæmin í bleiunni og í hvítum
bolum, öðrum ermalausum og hinum
ermalöngum, sem notaðir hafa verið
með samfestingunum.
„Það er vissulega rétt að við setj-
um börnin í kynbundin föt um leið og
þau fæðast. Ég hugsa um þetta nán-
ast í hvert skipti, sem ég klæði ný-
bura í föt í fyrsta skipti. Mér finnst
það nefnilega alltaf svolítill við-
burður að klæða barn í föt í fyrsta
skipti sem ýmist eru þá sterkblá eða
sterkbleik,“ segir Guðrún Eggerts-
dóttir, yfirljósmóðir á fæðingargangi
Landspítalans, og bætir við að fag-
fólk sé gjarnan of gjarnt á að ákveða
eitthvað án þess að kynna sér vilja
og væntingar skjólstæðinganna.
Guðrún segist aðeins muna eftir
einu tilviki fyrir ekki svo ýkja löngu
að móðir gerði athugasemd við að
nýfædd dóttir hennar yrði klædd í
bleikt.
Kjólarnir þóttu óþjálli
Bleiku og bláu samfestingarnir
voru teknir í notkun á fæðing-
ardeildinni á árunum 1991–1992, en
áður voru þar í notkun mynstraðir
bómullarkjólar í bleikum, bláum og
hvítum litum, sem bundnir voru að
aftan og brotið var upp á. „Þegar
bleiku og bláu samfestingarnir komu
til sögunnar, höfðu sængurkonur val
um það hvort þær vildu nota kjólana
eða samfestingana. Málin þróuðust
þannig að samfestingarnir þóttu
mun þægilegri í meðförum en sætu
kjólarnir og það endaði með því að
kjólarnir rykféllu í hillunum og
duttu út. Þeir eru þó enn til hjá okk-
ur í þó nokkru magni,“ segir Sigrún
Björg Einarsdóttir, deildarstjóri
saumastofu Ríkisspítalanna. Ekki
hefur komið til tals að sauma ný ný-
buraföt í hlutlausari litum hin síðari
ár, að sögn Guðrúnar, sem verið hef-
ur yfirljósmóðir á fæðingargangi frá
árinu 1997. Hún útilokar þó alls ekki
breytingar, sé það vilji foreldra.
„Segja má að deildarstjórar hafi
mikil áhrif á allar breytingar, sem
gerðar eru. Ég hef aldrei gert neitt í
þessu þó ég sé mjög meðvituð um
þetta. Það væri t.d. gaman að fá við-
brögð frá foreldrum um hvort æski-
legt sé að gera ekki greinarmun á
kynjunum í klæðaburði með þeim
hætti sem við gerum, en er í raun
óþarfur út frá vinnulagi okkar séð,“
segir Guðrún enda eru sjúklingar,
hvorki börn né fullorðnir, á öðrum
deildum sjúkrahússins kyngreindir
með klæðaburði.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sætu kjólarnir: Á saumastofu Ríkisspítalanna eru bómullarkjólarnir við
það að rykfalla.
Morgunblaðið/Jim Smart
Bleikt og blátt: Samfestingarnir voru teknir í notkun á árunum 1991–1992.
Stelpur í bleiku
og strákar í bláu
Kynjamunurinn byrjar við fæðingu
join@mbl.is
DAGLEGT LÍF