Morgunblaðið - 15.01.2004, Side 14

ERLENT
14 FIMMTUDAGUR 15. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
BARNAGLERAUGU
FRÆÐSLUFUNDUR
verður haldinn þann 19. janúar nk. kl. 20 um gleraugu og börn í
SJÓNVERND
- þjónustumiðstöð á sviði augnlækninga
Þverholti 14 - 105 Reykjavík - www.sjonvernd.is
Á fundinum, sem er ætlaður aðstandendum barna sem
þurfa að nota gleraugu, ræða sérfræðingar um ástæður
þess að börn þurfa að nota gleraugu og hvernig góð barna-
gleraugu skulu vera hönnuð og valin m.t.t. aldurs barnsins.
Sjá má ferkari dagskrá fundarins á www.sjonvernd.is
Aðgangur er ókeypis, en nauðsynlegt er að skrá
og tilkynna þátttöku í síma 511 3311.
KRAKKAR OG GLERAUGU
SÉRHÆFÐ BARNAGLERAUGNAVERSLUN
STJÓRN George W. Bush Banda-
ríkjaforseta hefur kynnt metnaðar-
fullar áætlanir um að hleypa nýju lífi
í geimrannsóknir. Eru þær ávöxtur
opinbers starfshóps sem skipaður
var til að endurmeta stefnuna í geim-
rannsóknum eftir að geimferjan Col-
umbia fórst í fyrra með sjö manna
áhöfn. Er meðal annars stefnt að því
að geimferjunum verði lagt fyrir árið
2010 og tekin í notkun önnur geim-
skip, öruggari og ódýrari í rekstri.
Komið verður upp fastri bækistöð á
tunglinu og það sem vakið hefur
mesta athygli, stefnt er að því að
senda mannað geimfar til reiki-
stjörnunnar Mars.
Stjórn Bush vill að tunglferðir
hefjist aftur árið 2015 og reynslan af
þeim verði síðan notuð til að und-
irbúa ferð til Mars nokkrum áratug-
um síðar. Ekki er ljóst hvenær menn
verða búnir að leysa öll tæknileg
vandamál í sambandi við Marsferð
en sumir vísindamenn álíta að nota
yrði aðra gerð af hreyflum en hingað
til. „Lykillinn að ferð til Mars er raf-
eindakjarnaofn,“ segir Richard
Heidmann, franskur sérfræðingur í
gerð eldflaugahreyfla. Vandinn við
að nota hefðbundið eldsneyti er að
fyrirferð þess er svo mikil þegar
rætt er um langt ferðalag.
Erfitt og hættulegt
Marsferð myndi að líkindum taka
alls meira en eitt ár, fram og til baka
og að sjálfsögðu lengur ef geimfar-
arnir yrðu látnir dvelja á plánetunni
einhvern tíma. Svo löng ferð í þyngd-
arleysi og einangrun myndi reyna
gríðarlega á geimfarana en til sam-
anburðar má geta að ferð til tungls-
ins tekur aðeins nokkra daga. Og
hún er hættuleg. Loftsteinar geta
gert gat á geimfarið, jafnvel þótt um
örsmáa steina sé að ræða, vernda
yrði ferðalangana fyrir lífshættuleg-
um geimgeislum, þeir yrðu að taka
með sér mörg tonn af mat, vatni og
súrefni. Dvölin í geimbúningum í
eyðimörkum Mars yrði einnig erfið,
þar er ýmist óhemju mikill kuldi eða
sjóðheitt og „andrúmsloftið“ saman-
stendur af koldíoxíði sem er eitrað.
Litmyndirnar sem geimjeppi
Bandaríkjamanna hefur sent frá
Rauðu plánetunni hafa aukið áhuga
almennings vestra á því sem liðs-
menn Bandarísku geimrannsókna-
stofnunarinnar, NASA, eru að fást
við. Ljóst þykir að forsetinn vilji
nýta sér þann meðbyr til að fá sam-
þykktar auknar fjárveitingar til
geimrannsókna. Heimildarmenn
BBC telja að svo geti farið að fjár-
veitingar NASA verði auknar um allt
að 5% árlega og sama segir The
Washington Post. Nú fær NASA um
15,5 milljarða dollara á ári.
Alltof dýrt?
En ljóst er að kostnaðurinn við
tunglstöðina og Marsferðina verður
geysimikill og þess vegna efast sum-
ir um að áætlanir Bush og manna
hans séu raunhæfar. Fjárlagahalli
og viðskiptahalli þjaka nú Bandarík-
in og útgjöld til varnarmála fara vax-
andi. Margir, jafnt stuðningsmenn
Bush sem andstæðingar, spyrja því
hvort nú sé rétti tíminn til að ýta svo
dýrri hugmynd úr vör. Árið 1989
lagði þáverandi forseti og faðir þess
sem nú er við völd í Hvíta húsinu,
George Bush eldri, einnig fram til-
lögur um nýtt átak í geimrannsókn-
um. Er menn fóru að reikna út
kostnaðinn varð niðurstaðan 400–
500 milljarðar dollara og svo fór að
vegna efnahagskreppu voru hug-
myndirnar lagðar á hilluna.
Breskir sérfræðingar, þar á meðal
Dick Taylor, benda á að nota mætti
lítið aðdráttarafl tunglsins og senda
geimfarið þaðan, þannig mætti spara
dýrmætt eldsneyti. Vinna mætti hrá-
efni til smíðarinnar að hluta úr jarð-
vegi á mánanum og jafnvel framleiða
eldsneytið í verksmiðju þar.
Sumir hafa bent á að Kínverjar
hafi lýst áhuga á að koma upp fastri
rannsóknastöð á tunglinu og vilji
Bush tryggja að Bandaríkjamenn
verði fyrri til. Hafa stjórnmálaskýr-
endur einnig velt því fyrir sér hvort
Bandaríkjastjórn óttist að aðrar
þjóðir nái fyrr en risaveldið tökum á
því að nota sér geiminn í hernaðar-
skyni.
Reuters
Fleiri stjörnur á fánann?
Bush forseti vill leggja drög að tunglstöð og
ferðum til annarra hnatta. Efasemdir eru
um að þjóðin hafi efni á framtakinu.
Washington. AFP, AP.
FUGLAFLENSAN sem hefur
herjað á kjúklingabú í Asíu að
undanförnu gæti orðið hættu-
legri og verri viðureignar en
bráðalungnabólgan HABL,
samkvæmt upplýsingum frá
Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni,
WHO. Að minnsta kosti þrír
hafa látist úr veikinni í Víetnam
en verið er að athuga hvort
dauða sex barna í viðbót megi
rekja til flensunnar. Sjúkdóm-
urinn hefur ekki borist á milli
manna en fólk sem hefur veikst
meðhöndlaði lifandi sýkta kjúk-
linga. Ef veirunni tekst að þróa
með sér eiginleika til að berast
manna á milli yrði hún alvar-
legt heilsufarsvandamál um all-
an heim, að sögn Peters Cord-
ingley fulltrúa WHO á svæðinu.
„Þetta gæti hugsanlega orðið
stærra vandamál en HABL því
við höfum engar varnir gegn
sjúkdómnum.“
Kona
sprengdi sig
í loft upp
FJÓRIR biðu bana í sjálfs-
morðsárás og sjö særðust er
palenstínsk kona sprengdi sig í
loft upp á fjölförnum vegi þar
sem farið er frá Gaza-svæðinu
inn í Ísrael, í gær. Konan var
meðlimur í Hamas-samtökun-
um en þetta er í fyrsta skipti
sem þau láta konu gera slíka
áras. Andlegur leiðtogi samtak-
anna sagði að þau myndu hér
eftir tefla fram kvenkyns árás-
armönnum. Þeir sem létust
voru Ísraelar en fjórir hinna
særðu voru Palestínumenn.
Árásarkonan var 21 árs.
37 fórust í
flugslysi
ÞRJÁTÍU og sjö létu lífið þeg-
ar farþegaþota brotlenti í Uz-
bekistan á þriðjudag. Vélin,
sem var af gerðinni Yak-40, var
að koma inn til lendingar í
Tashkent, höfuðborg landsins,
þegar slysið varð en mikil þoka
var á svæðinu. Lendingarbún-
aður vélarinnar virkaði ekki og
féll hún því á jörðina þar sem
kviknaði í henni. Þeyttist hún
síðan út í nálæga á. Flugvélin
var smíðuð í Sovétríkjunum
fyrir 28 árum og átti fljótlega
að hætta að nota hana. Á meðal
hinna látnu var háttsettur
sendifulltrúi Sameinuðu þjóð-
anna.
Arne Næss
látinn
NORSKI skipakóngurinn Arne
Næss yngri, fyrrverandi eigin-
maður söngkonunnar Díönu
Ross, lést í
fyrradag.
Hann var að
klifra fjöll
nærri
Höfðaborg í
Suður-Afr-
íku er slys
varð, honum
skrikaði fót-
ur og féll til
jarðar. Fé-
lagar hans fundu hann látinn
stuttu seinna en hann var vanur
fjallgöngumaður. Næss eignað-
ist tvö börn með Díönu áður en
þau skildu árið 1999.
STUTT
Hættu-
legri en
HABL
Arne Næss
FYRRVERANDI yfirfjármálastjóri
bandaríska orkusölufyrirtækisins
Enron, Andrew S. Fastow, og eig-
inkona hans, Lea, áttu í gær sam-
kvæmt dómsátt að játa sig sek um
aðild að umfangsmiklu bókhalds-
hneyksli er varð fyrirtækinu að falli
2001, að því er heimildamenn tjáðu
AP. Fastow er hæst setti stjórnand-
inn í Enron sem játað hefur sig sek-
an í tengslum við lögreglurannsókn
bandarískra alríkisyfirvalda á hruni
fyrirtækisins, sem er stærsta gjald-
þrotamál í sögu Bandaríkjanna.
Ekki var ljóst síðdegis í gær hvort
dómsáttin fæli í sér að Fastow legði
yfirvöldum lið við að höfða mál á
hendur Kenneth Lay og Jeffrey
Skilling, æðstu stjórnendur Enron.
Hvorugur hefur verið ákærður og
báðir segjast saklausir. Búist var við
að Fastow-hjónin kæmu fyrir rétt í
Houston í Texas í gærkvöldi og
myndu lýsa yfir sekt sinni.
Innherjaviðskipti og fjársvik
Samkvæmt dómsáttinni hlýtur
Fastow tíu ára fangelsi og um 20
milljóna dollara sekt en kona hans
fimm mánaða fangelsi fyrir að játa á
sig skattsvik. Hún var aðstoð-
argjaldkeri hjá Enron.
Í október 2002 var Fastow birt
ákæra í 98 liðum, fyrir innherja-
viðskipti, fjársvik, peningaþvætti,
brot á skattalögum og fyrir að búa til
flókinn vef sameignarfélaga og fjár-
mögnunarleiða til að dylja skuldir,
ýkja hagnað og veita milljónum doll-
ara í vasa hans, fjölskyldu hans, vina
og samstarfsmanna.
Fastow er sagður hafa gegnt lyk-
ilhlutverki í að fela um eins milljarðs
dollara skuld Enron, en gjaldþrot
fyrirtækisins í árslok 2001 varð m.a.
til þess að fjöldi starfsmanna og
fyrrverandi starfsmanna glataði öll-
um lífeyri sínum, er bundinn var í
hlutabréfum í fyrirtækinu. Fastow
sjálfur, og aðrir yfirmenn, högn-
uðust aftur á móti um tugi milljóna
dollara með því að selja hlutabréf sín
áður en ljóst varð hvert stefndi og
bréfin urðu verðlaus.
Kirby Behre, fyrrverandi alrík-
issaksóknari, segir Fastow mega
vera hæstánægðan með dómsáttina.
Færi mál hans fyrir rétt gæti hann
búist við að verða dæmdur í allt að
20 ára fangelsi. Annar fyrrverandi
saksóknari, Philip Hilder, segir í við-
tali við blaðið Houston Chronicle að
það komi ekki á óvart að dómsátt
hafi verið gerð í málinu. „Ákvæðin [í
dómsáttinni] eru of góð til að hjónin
geti hafnað þeim, og koma yfirvöld-
um einnig vel.“
Fastow-hjónin hafa sagt að með
dómsátt hafi þau fyrst og fremst vilj-
að tryggja að þau þyrftu ekki bæði
að fara frá sonum sínum tveim.
Samsæri og skattsvik
Lea Fastow var ákærð um sex at-
riði, samsæri og skattsvik. Meðal
annars er henni gefið að sök að hafa
aðstoðað eiginmann sinn við að láta
líta út fyrir að eitt sameignarfélagið
væri með öllu óviðkomandi Enron til
að fyrirtækið myndi áfram njóta til-
tekinna skattfríðinda.
Fyrrverandi aðstoðarmaður Fast-
ows, Michael Kopper, hjálpaði yf-
irvöldum að koma höndum yfir Fast-
ow með því að játa sig sekan um
peningaþvætti og samsæri um föls-
un. Kopper bar fyrir dómi í ágúst í
fyrra að Fastow hefði útvegað lán til
fjárfestinga, tekið við þóknun undir
borðið og gengið frá samningum
sem voru hallkvæmir sameign-
arfélögunum sem hann hafði stofn-
að, fremur en Enron.
Daginn eftir játningu Koppers
samþykkti alríkisdómari að frystar
skyldu rúmlega 23 milljónir dollara
á bankareikningum Fastow-
hjónanna, fjölskyldustofnunar
þeirra, bróður Fastows, nokkurra
fyrrverandi starfsmanna Enron. Þá
voru frystar 3,9 milljónir dollara
sem fengust við sölu á 1.000 fer-
metra einbýlishúsi sem hjónin áttu í
ríkmannlegasta hverfi Houston.
Fyrrverandi yfirfjár-
málastjóri Enron á
bak við lás og slá
AP
Hjónin Lea og Andrew Fastow yfirgefa alríkisdómshúsið í Houston í Texas
í maí í fyrra, eftir að Leu var birt ákæra í Enron-málinu.
Houston. AP.
’ Ákvæðin eru ofgóð til að Fastow-
hjónin geti hafnað
þeim. ‘