Morgunblaðið - 15.01.2004, Síða 51

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. JANÚAR 2004 51
Hún Lauga frænka
mín er dáin. Þessi at-
burður markar tímamót
fyrir mig því hún var hluti af þessari
tilveru minni frá því er ég man fyrst
eftir mér. Það var í kringum 1950
þegar ég var 4 til 5 ára gamall og bjó
hjá móður minni og Lilju móðursyst-
ur minni í litlu húsi inni í Blesugróf.
Lauga var þar tíður gestur hjá
systrum sínum.
Fyrsta skýra myndin af henni sem
grópuð hefur verið í huga minn síðan
þá er þegar ég kem heim neðan úr
læk (sem rennur í Elliðaá vestur) og
búinn að rispa mig á hendinni á girð-
ingu. Mér fannst sárið mikið og
öskraði og grenjaði eftir því. Lauga
sagði: „Þarf barnið að öskra svona yf-
ir þessar smárispu?“ Þetta sárnaði
mér svo ógurlega að ég hef aldrei
geymt. En þetta var dæmigert fyrir
hana. Henni fannst fólk almennt
óskapast mikið yfir engu. Hún var al-
in upp við harðan kost úti í Öxney á
Breiðafirði á þeim tímum þegar fólk
þurfti að hafa fyrir því að lifa. Hún var
þrjósk og staðföst. Þrátt fyrir tak-
markaða skólagöngu á barnsaldri og
mikil veikindi á sínum yngri árum
braust hún áfram til að mennta sig.
Hún komst til Noregs til að læra að
verða húsmæðrakennari og þar var
hún þegar seinna stríðið skall á. Hún
þurfti að dvelja langtímum saman á
sjúkrahúsum, bæði í Danmörku og á
Íslandi vegna berklaveiki. En þetta
voru bara smáfarartálmar.
Ein og óstudd keypti hún sér og
innréttaði íbúð í Kennarablokkinni
við Hjarðarhaga þegar hún var byggð
og þar bjó hún til dauðadags. Alla tíð
starfaði hún sem kennari. Um fimm-
tugt tók hún til að læra málaralist og
náði meiri árangri í þeirri list en
nokkur hefði trúað fyrirfram. Seint á
ævinni giftist hún eiginmanni sínum,
honum Snorra, sem svo dó frá henni
fyrir nokkrum árum.
Miklar minningar eru bundnar við
heimsóknir til Laugu og Snorra á
Hjarðarhaganum – ekki bara fyrir
mig en líka fyrir flest systkinabörn
hennar úr hinni svo kölluðu „Öxneyj-
arætt“. Fyrstu viðbrögð Laugu gagn-
vart fólki sem kom í heimsókn voru
oft kuldaleg. „Hvað ert þú að gera
hér?“ „Ég er nú ekkert í standi til að
taka við fólki núna.“ „Hvað – ert þú að
heimsækja mig? – maður hélt þú létir
nú ekki svo lítið.“
SIGURLAUG
JÓNASDÓTTIR
✝ Sigurlaug Jónas-dóttir, hússtjórn-
arkennari og listmál-
ari, fæddist í Öxney á
Breiðafirði 4. júlí
1913. Hún lést á
Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi
Fossvogi 30. desem-
ber síðastliðinn og
var útför hennar
gerð frá Fossvogs-
kirkju 8. janúar.
En ekki fékk maður
að snúa við á tröppun-
um heldur keyrður inn í
eldhús – kökum hlaðið á
borðið – og mjög fljót-
lega voru samræður
orðnar fjörlegar.
Ég kynntist Laugu
frænku betur en flest-
um á minni ævi. Hún
var ein af þessum sjálf-
stæðu hörkukonum sem
þurftu að treysta á sjálf-
ar sig frá unga aldri.
Hún var traust og hlý
þó að fyrstu viðbrögð
væru kuldaleg. Síðari
hluta ævinnar eignaðist hún fjöl-
skyldu Öldu systur minnar og það var
henni ómetanlegt síðustu árin. Hún
hefði ekki geta búið ein í íbúð sinni
nema af því að Alda kom til hennar
daglega og veitti henni þann stuðning
sem aðeins fjölskylda manns getur
veitt.
Minning Sigurlaugar Jónasdóttur
verður mér dýrmæt meðan ég lifi.
Ægir Breiðfjörð.
Ég kynntist Sigurlaugu fyrst um
1984 á heimili hennar að Hjarðarhaga
í Reykjavík þar sem hún bjó ásamt
Snorra eiginmanni sínum sem nú er
látinn.
Tveimur árum síðar ferðuðumst við
saman til Vestur-Ástralíu, hún til að
heimsækja ættmenni sín en ég ásamt
12 ára gömlum syni mínum til að
flytja þangað um tíma. Mánuðina fyr-
ir ferðalagið hringdi hún oft í mig og
bauð mér heim til sín til að ræða um
væntanlega ferð. Þótt Lauga væri
vön að ferðast erlendis var hún mjög
á báðum áttum hvort hún ætti að þora
að leggja ferðalagið á Snorra þar sem
heilsa hans var léleg. Henni virtist
styrkur í að hafa mig með og til Ástr-
alíu, þangað fórum við, hún þá orðin
73 ára með veikan eiginmann sinn
með sér. Aðdragandi ferðarinnar og
dvölin með þeim í Ástralíu verður mér
alltaf dýrmæt minning. Seinna eftir
að ég var flutt aftur til Íslands fór ég
oft með manni mínum og börnum í
heimsókn til Laugu og Snorra. Frá
þeim tíma á ég einstaklega ljúfar
minningar. Vertu sæl Lauga mín.
Sigríður A. Gunnlaugsdóttir.
Nú er hún vinkona mín Sigurlaug
Jónasdóttir, listakona frá Öxney, lát-
in. Það kom ekki alveg á óvart. Hún
hefur verið að hrörna smám saman,
sérstaklega síðasta árið. Það var ekki
fyrr en vænta mátti eins og heilsa
hennar hefur verið um ævina. Segja
má kannski að hún hafi tórt á lífsvilj-
anum frá ungum aldri. En núna síðast
var lífsviljinn kominn í þrot. Svo var
síðustu árin, sérstaklega eftir að hún
hætti að taka til hendinni við málverk-
ið. Meðan hún hélt áfram að mála sín-
ar merkilegu myndir hafði hún mik-
inn boðskap að færa samtíma sínum,
boðskap til nútímans um það hvernig
fólk lifði við ótrúlegt harðræði og
hvernig því tókst að ná lífsviðurvær-
inu út úr náttúrunni á æskuslóðum
hennar í eyjunum á Breiðafirði.
Ég átti því láni að fagna að kynnast
Sigurlaugu, en það var ekki fyrr en
hún var búin að fylla áttunda áratug-
inn. Ég var búinn að hafa hug á að
hitta þessa merkilegu konu eftir að ég
hafði séð myndir hennar af og til á
sýningum og á prenti. Þessar myndir
voru slíkar gersemar og fannst mér
ég þyrfti endilega að kynnast lista-
manninum betur. Við náðum loks að
hittast og mynda mjög sérstök tengsl
þar sem hún naut þess jafnmikið að
segja mér frá lífi sínu og myndunum
og ég naut þess aðð komast inn í
hennar sérstaka heim. Við hittumst
tíðum það sem eftir var, síðast örfáum
dögum fyrir lokin og urðu enn fagn-
aðarfundir með okkur. Þá hitti ég líka
hennar trygga ættfólk, Öldu Birgis-
dóttur og börn hennar, sem einnig
urðu góðir vinir mínir ásamt fleira
ættfólki Sigurlaugar á þessum síð-
ustu árum. Það var sannarlega aðdá-
unarvert að fylgjast með hversu náin
tengslin voru. Sigurlaug eignaðist í
þeim afkomendurna sem hún náði
ekki að fá í lífinu.
Þessir góðu vinir voru sammála
mér um að kynna þyrfti betur hinn
merkilega listamannsferil Sigurlaug-
ar og reyndum við ítrekað að fá hana
til að leyfa okkur sýningarhald og
ævisögu. En það fékkst ekki þar sem
Sigurlaugu fannst ekki svo mikið
koma til sín að vert væri að auglýsa
hana. En hún bannaði okkur ekki að
gera eitthvað í þessu áhugamáli okk-
ar að henni genginni. Nú vonumst við
til að til framkvæmda komi.
Mig langar að ljúka þessum orðum
með því að flytja fjölskyldu hennar
samúðarkveðjur um leið og ég þakka
þá ánægjulegu samfylgd sem við Sig-
urlaug áttum.
Páll Ásgeirsson.
Það var einstakt að kynnast henni
Sigurlaugu. Þegar móðurbróðir minn,
hann Snorri, flutti til hennar og
kvæntist henni síðar, fór ég stundum í
heimsókn til þeirra. Ég var mjög
feiminn við hana í fyrstu en þegar ég
kynntist henni kom hún mér
skemmtilega á óvart. Alltaf tók hún
mér vel þegar ég kom í heimsókn.
Ekki fékk ég að fara aftur nema hafa
þegið kaffisopa og meðlæti.
Ég hitti hana á níræðisafmælinu
hennar og hafði þá verið nokkuð langt
síðan við höfðum hittst. Hún tók mér
fagnandi og ég sá gleðina í augum
hennar yfir að sjá mig og ég fékk svo
sannarlega að upplifa hlýjar mót-
tökur og væntumþykju. Í huga mér á
ég góðar minningar um Sigurlaugu.
Mörg undanfarin ár hefur systur-
dóttir Sigurlaugar, hún Alda, veitt
henni, og einnig á sínum tíma honum
Snorra, ómetanlega umhyggju og vil
ég sérstaklega þakka henni fyrir það.
Systkinum Sigurlaugar, öðrum ætt-
ingjum og sérstaklega Öldu og fjöl-
skyldu, votta ég mína dýpstu samúð.
Snorri Halldórsson.
Látin er í Reykjavík
Stefanía Benedikts-
dóttir frænka mín að-
eins 45 ára gömul. Þó
fengum við að njóta
samvista við hana 40
árum lengur en læknavísindin sögðu
fyrir um þegar hún fæddist. Já, hún
Stefanía hafði seigluna og úthaldið
frá formæðrum sínum og lífsgleðina
úr karlleggnum, hvorttveggja gerði
gæfumuninn. Við Stefanía vorum
systkinabörn í báðar ættir og með
fjölskyldum okkar var ekki bara
þessi mikla frændsemi heldur einnig
miklir kærleikar. Báðir systkina-
hóparnir áttu þannig í uppvexti sín-
um varaforeldra og trúnaðarvini í
hinni fjölskyldunni. Árið 1958 var
merkisár í fjölskyldunum okkar. Á
því ári fæddust yngstu börnin í báð-
um fjölskyldum, sem voru nokkuð
stórar fyrir. Það kom ekki að sök, þá
voru bara þeim mun fleiri til þess að
umvefja þessi velkomnu börn ást og
umhyggju. Bæði fengu þau annað
nafn sitt eftir elskuðum afa okkar
Stefáni, sem einmitt lést þetta
haust. Annað þessara barna var
Stefanía. Amma okkar Herborg
flutti við lát manns síns á heimili for-
eldra Stefaníu og var samtíða Stef-
aníu fram á unglingsár hennar. Það
var mikil gæfa fyrir þær báðar. Ann-
ars vegar lærði Stefanía mikið af
samverunni við ömmu sem hins veg-
ar fékk nýtt hlutverk í lífinu og naut
þess að fá að auðsýna þessari dótt-
urdóttur sinni ómælda ást og fá að
taka þátt í uppeldi hennar sem
amman sem alltaf var til taks.
Stefanía fæddist með Down’s-
heilkenni og auk þess alvarlegan
hjartagalla sem var hennar mesta
hindrun í lífinu. Margir sem lítið
þekkja til myndu e.t.v. segja að mik-
ið hafi verið á Stefaníu lagt í lífinu.
Við sem þekktum til uppvaxtarára
hennar og lífshlaups vitum þó að um
flest var hún mikil lánsmanneskja.
Hún var alin upp í samheldnum
systkinahópi af ástríkum og fram-
sýnum foreldrum sem sköpuðu
henni skilyrði til þess að taka þátt í
lífinu til jafns við aðra. Vegna fram-
sýni og baráttuvilja foreldranna
fékk Stefanía það hlutverk að ryðja
braut annarra barna með Down’s-
heilkenni á Íslandi. Hún var ein sú
fyrsta til að fá að fara í almennan
leikskóla og fyrsta Down’s-barnið
sem fékk inngöngu í skóla fyrir
þroskaheft börn. Slíkt þætti sem
betur fer ekki tiltökumál í dag en í
þá daga þurfti baráttu við kerfið til
að þessi börn fengju að njóta þess-
ara mannréttinda. Reyndar var
Stefanía mikill námshestur, ekki síst
lestrarhestur, og listhneigð var hún
með afbrigðum. Mikill húmoristi var
hún líka þegar hún vildi það við hafa.
Hún var samt sem áður ekki alltaf
sátt við það hlutskipti sem samfélag-
ið og lífið bauð henni enda metn-
aðargjörn og skapmikil eins og hún
átti ættir til. Stundum virtist hún
fremur kjósa „það versta fremur en
hið næstbesta“ eins og margar aðrar
sterkar konur á undan henni.
Ég minnst Stefaníu sem kærrar
frænku sem ég á mikið að þakka.
Hún ásamt mömmu sinni, Möggu
frænku, kynnti mér í upphafi rétt-
indabaráttu fatlaðra. Auk þess
leiddi hún mig fyrstu sporin inn í
„heim fatlaðra“ og gerði mér þá þeg-
ar ljóst að bak við fötlunina er fyrst
og fremst persóna sem er einstök en
eins og aðrir ber með sér einkenni
ættar sinnar og uppeldis.
Um leið og ég bið Stefaníu frænku
minnar Guðs blessunar votta ég
MARGRÉT
STEFANÍA
BENEDIKTSDÓTTIR
✝ Margrét StefaníaBenediktsdóttir
fæddist í Reykjavík
31.8. 1958. Hún lést á
Landspítalanum í
Fossvogi 26. desem-
ber síðastliðinn og
var útför hennar
gerð frá Grafarvogs-
kirkju 8. janúar.
mömmu hennar og
systrum innilega sam-
úð. Megi minningin um
einstaka konu lifa.
Lára Björnsdóttir.
Með örfáum orðum
langar mig að minnast
Margrétar Stefaníu
Benediktsdóttur. Fyrir
u.þ.b. átta árum, er ég
kynntist núverandi
konu minni, varð ég
þeirrar gæfu aðnjót-
andi að kynnast systur
hennar, Stefaníu, en
því nafni var hún ævinlega kölluð.
Fljótlega varð mér ljóst, að þó fötlun
takmarkaði henni þátttöku í ýmsum
athöfnum daglegs lífs, spilaði hún
einstaklega vel og fallega úr þeim
hæfileikum sem hún hafði. Ekki fór
á milli mála að þarna var á ferð
sannur ljósberi, til allra sem komust
í snertingu við hana.
Stefanía fæddist með Downs-heil-
kenni og alvarlegan hjartagalla.
Móður hennar var sagt að hún
mundi varla ná eins ára aldri. Stef-
anía sýndi strax að erindi hennar í
þetta líf var meira en að snerta til-
finningastrengi foreldra og systra.
Þess vegna hunsaði hún allar hrak-
spár læknavísndanna, en gaf þeim
vísindum um leið mikið umhugsun-
arefni. Yndislegt hefur verið að
heyra frásagnir ættingja hennar og
vina, af sigrum hennar á margvís-
legum veikindum sem aðallega stöf-
uðu frá hinni líkamlegu fötlun henn-
ar.
Á uppvaxtarárum Stefaníu var
börnum með Downs-heilkenni ekki
ætlað að ganga í skóla. Móðir henn-
ar varð hins vegar vör við að stúlkan
gat lært ýmislegt, og með festu og
framsækni fékk hún því framgengt
að Stefanía fékk að ganga í skóla.
Hún mun því hafa verið brautryðj-
andi þess hér á landi, að börnum
með samskonar fötlun væri kennt í
skóla, það sem færni þeirra leyfði.
Með miklum viljastyrk móður og
dóttur, gekk Stefaníu vel, miðað við
hæfni, að læra lestur, skrift og
reikning. Þann lærdóm gat hún nýtt
í lífinu, sér til ánægju. Líklega hafa
hæfileikar hennar auðveldað fram-
farir í kennslu þessara barna.
Á mörgum sviðum sýndi Stefanía
athyglisverða færni. Má þar t.d.
nefna uppbyggingu mynda og með-
ferð lita. Hún gerði margar fallegar
myndir. Hún var einnig gædd af-
burðahæfileikum í mannlegum sam-
skiptum, sem best sést á þeim mikla
fjölda vina sem hún eignaðist, jafnt
meðal fatlaðra sem ófatlaðra. Hún
var einstaklega lagin að fá fólk til að
láta að vilja sínum. Ekki með hávaða
eða frekju; heldur með einstaklega
blíðri og bljúgri beiðni um það sem
óskir hennar beindust að. Einnig
hafði hún mikla næmni og skynjaði í
nærveru fólks þætti sem ekki eru al-
menningi sýnilegir.
Með Þórunni frænku sinni fór
Stefanía margar ævintýraferðir í
huganum. Einnig fóru þær frænkur
í leikhús, bíó eða út að borða og
gerðu margt fleira saman sér til
skemmtunar. Líklega má rekja til
samspils þeirra stofnun Ævintýra-
klúbbsins, sem Þórunn stofnaði til
tómstunda og ævintýrasköpunar
fyrir fjölfatlaða einstaklinga.
Af því sem hér hefur verið rakið,
er ljóst að Stefanía hefur skilið eftir
sig mörg djúp og kærleiksrík spor í
vitund margra einstaklinga, en einn-
ig markað mikilvæg spor í sam-
félagsvitund okkar, um andlega og
líkamlega hæfni fjölfatlaðra einstak-
linga til að njóta gleði í lífinu. Sam-
hliða því veitti hún björtu ljósi inn í
líf þeirra sem nutu þeirrar gæfu að
kynnast henni.
Um leið og ég þakka Stefaníu fyr-
ir það sem ég gat lært af henni, bið
ég Guð að styrkja alla hennar ætt-
ingja og vini.
Guðbjörn Jónsson.
Laugardaginn 10.
janúar hefðir þú orðið
55 ára kæri vinurinn
okkar. Eins og við
þekktum þig þá hefðir þú ekki viljað
hafa tilstand í kringum þessi tímamót
ef þú hefðir lifað. Þú varst svo hóg-
vær og krafðist svo lítils. En þú vildir
alltaf hafa tilstand í kringum hana
mömmu, hún var sko sett á háan stall
EGGERT KONRÁÐ
KONRÁÐSSON
✝ Eggert KonráðKonráðsson
fæddist á Blönduósi
10. janúar 1949.
Hann andaðist á líkn-
ardeild Landspítal-
ans í Kópavogi 12.
desember síðastlið-
inn og var útför hans
gerð frá Hjallakirkju
í Kópavogi 19. des-
ember.
alla daga, og ekkert var
of gott fyrir hana. Sumt
fólk fer í gegnum allt líf-
ið án þess að kynnast
svona einstakri persónu
eins og þú varst og því
þakka ég Guði á degi
hverjum fyrir að hafa
fengið að kynnast þér.
Mamma hefur saknað
þín svo mikið, eins og
við öll, og vitum við að
það mun taka hana
langan tíma að jafna
sig. Þó eru minningarn-
ar svo fallegar um þig
að þær ná að græða sár-
in og milda sorgina með tíð og tíma.
Guð blessi þig og mömmu og allar
minningarnar sem þið bjugguð til
saman. Hvíldu í friði elsku vinur og
takk fyrir allt og allt.
Særún, Davíð Torfi og börn.
MORGUNBLAÐIÐ birtir af-
mælis- og minningargreinar
endurgjaldslaust alla daga vik-
unnar. Greinunum má skila í
tölvupósti (netfangið er minn-
ing@mbl.is - svar er sent sjálf-
virkt um leið og grein hefur bor-
ist) eða á disklingi og þarf
útprentun þá að fylgja. Nauð-
synlegt er að tilgreina símanúm-
er höfundar og/eða sendanda
(vinnusíma og heimasíma). Tek-
ið er á móti afmælis- og minn-
ingargreinum á 1. hæð í húsi
Morgunblaðsins, Kringlunni 1 í
Reykjavík, og á skrifstofu
Morgunblaðsins Kaupvangs-
stræti 1 á Akureyri. Ekki er tek-
ið við handskrifuðum greinum.
Birting
afmælis- og
minningar-
greina