Vísir - 13.06.1981, Qupperneq 9

Laugardagur 13. jilnl 1981
. Orkuþing hefur staöiö þessa
■ vikuna. Fjöldamörg fróöleg er-
■ indi hafa þar veriö flutt meö
■ uppiysingum um hvaöeina er
■ lýtur aö virkjunum framleiöslu
nýtingu og sölu þeirrar orku
sem Islendingar hafa yfir aö
ráöa.
Fjölmiölar hafa gert sittbesta
til aö kynna þaö efni sem fram
kemur á þinginu jafnóöum, en
hætter þó viö aö þaö taki lengri
tima fyrir almenning, jafnvel
þingfulltriía sjálfa aö melta þaö
mikla magn upplýsinga og viö-
horfa sem þar er á borö boriö.
Engum blandast hinsvegar
hugur um, að orkan i fallvötn-
unum og iörum jaröar er mesta
. auölind þjóöarinnar og þar er að
I finna lykilinn aö afkomu Is-
m leidinga i framtiöinni.
Upphaf stórvirkiana
Reyndar hefur sií staöreynd
veriö mönnum ljós um nokkurn
tima.eða rUman áratug. I tið
viðreisnarstjórnarinnar voru
. settar fram stórhuga áætlanir i
[ orkumálum. Þá var einnig haf-
, ist handa meö byggingu BUr-
I fellsvirkjunar og samningunum
. viö Alussuisse.
Fróðlegt er aö lesa þær um-
| ræður, sem fram fdru á Alþingi
■ þegar BUrfellsviricjun og ál-
■ samningurinn var á dagskrá.
■ Þáverandi stjórnarandstaöa jós
■ yfir ríkisstjórnina fádæma
I gagnrýni og fann bókstaflega
I allt þvf til foráttu þegar stefnan
I var mörkuð i stóriðju- og stór-
■ virkjunarmálum.
Ef allar hrakspár sem þá voru
I settar fram heföu ræst væri hér
1 ömurlegt um aö litast og þjóöin
I orðin aö hjáleigu hjá erlendum
] auðhringum.
SU hefur þó siður en svo orðið
raunin, álveriö skapar vel-
launaöa vinnu fyrir hundruð
■ manna og hefur fært drjUgan
I skilding í þjóðarbúiö. Þótt deila
' megi um raforkuveröiö mega
| menn ekki lita framhjá þeirri
■ staöreynd aö samningurinn við
I Alusuisse ruddi brautina, var
[ upphafiö og raunar forsenda
I stórvirkjana i Þjórsá.
| Meirihlutaeign ís-
| lendinga
Virkjunarframkvæmdum á
| Þjórsárs væöinu var haldiö
áfram, meö byggingu Sigöldu
og i framhaldi af þvi gerður
samningur um Grundartanga-
verksmiöjuna. Sá stóriðju-
. samningur var aö þvi leyti ólík-
| ur samningnum við Alusuisse
, aö nii áttu íslendingar sjálfir
I meirihlutaeign i fyrirtækinu.
Aö þessu frátöldu hafa ekki
| veriö geröar neinar framtiöar-
I áætlanir i' orkumálum, þar til
I hreyfing komst á þau mál á Al-
■ þingi í vetur.
1 raun og veru stendur ekki
■ lengur deila um nauösyn orku-
■ stefnu og stórvirkjana. Þaö hef-
I ur heldur ekki veriö efnislegur
I ágreiningur um þaö grund-
I vallaratriði þótt deilt hafi verið
I um aukaatriði þegar á stefnu-
I mótun er litiö.
Dyrnar i hálfa gátt
Þaö vakti athygli á orkuþing-
I inu að menn virtust almennt
' sammála um nauösyn stóriöju
I svo hrinda mætti stórhuga orku-
' stefnu í framkvæmd. Ef til vill
I er þaö merkilegasta niöurstaöa
® þingsins einmitt fyrir þá sök, aö
þar voru menn úr öllum stjórn-
. málaflokkum samankomnir.
Hinu er ekki að leyna, aö
> skiptar skoöanir eru um þátt-
| tcku útlendinga i þeirri stóriöju.
I Margir vilja lita raunsætt á að-
I stæöur og telja þaö útilokaö aö
■ Islendingar geti einir reist stór-
I iöju, né hafi yfir mörkuðum að
I ráðaj tækniþekkingu og fjár-
I magni til aö ráöast einir til at-
I lögu. Aörir, einkum alþýöu-
' bandalagsmenn halda þvi fram
I að þaö sé unnt, undir kjör-
' oröinu: islensk atvinnustefna.
Þó er athyglisvert aö einnig i
1 þessu tilliti eru dyrnar haföar
I opnar i hálfa gátt, og margir
þingfulltrúa á orkuþinginu tala
um „virk islensk yfirráð”.
| Stóriðja útlendinga
Mestu máli skiptir aö fordóm-
■ ar eöa pólitisk þröngsýni ráði
■ hér ekki feröinni. Það getur ekki
■ veriö keppikefli neins Is-
L........
vtsm
ORHUWNG
lendings aö marka stefnu i stór-
iöjumálum, sem hefur þaö eitt
aö leiöarljósi aö erlendir aöilar
eigi aö fullu og öllu stóriöju-
fyrirtækin. Þaö er sömuleiöis
fáránlegt aö setja það skilyröi
aö Islendingar eigi undir öllum
kringumstæöum aö eiga að öllu
eöa aö meirihluta þau fyrirtæki.
Aðstæöur.samningar, hagsmun-
ir verða aö skera úr um, hvaöa
leiö er hentugust hverju sinni.
Óþarfi er aö gera mikiö úr
notiö góös af orkufram-
leiöslunni i lifskjörum.
Launþegar og reyndar al-
menningur allur veröur aö gera
sér grein fyrir þvi aö hér er ekki
veriö aö togast á um ómerki-
legra mál en svo aö þaö getur
ráöið Urslitum um afkomu,
bættan efnahag og almenn lifs-
kjör hvers og eins. Andstaöa
gegn uppbyggingu orkufreks
iönaðar i þeim mæli sem aö
framan er nefnt, i tengslum viö
veröa ekki hvitþvegnir, en á
siðari árum hefur farið minna
fyrir pólitiskum stööuveiting-
um. Sumpart stafar þaö af
þrýstingi frá almenningsáliti og
sumpart vegna breyttra við-
horfa frá stjórnmálamönnum
sjálfum. Ný kynslóð,ungir menn
hafa tekið viö stjórnartaumun-
um i flokkunum, mennirnir sem
töluöu hvaö mest um spilling-
una og siöleysiö fyrir aöeins ör-
fáum árum.
Orkumál í
brennidepli
þeirri hættu sem kann aö stafa
af þvi, þótt reistar séu verk-
smiöjur á Islandi sem aö ein-
hverju leyti eru i eigu út-
lendinga. Hér er ekki veriö að
tala um álverksmiöju eða járn-
blendi i hverju byggðarlagi eða
á hverju landshorni. Hér er ekki
verið aö tala um eign útlendinga
á orkuiindunum eöa afsal á juri-
disku forræöi. Þaö sem málið
snýst um er hugsanleg sam-
vinna viö erlenda aöila um brot,
litiö brot af þeirri orkufram-
leiöslu sem stefnt er að eftir 15-
20ár. Varla getur slikt samstarf
leitt þjóöina i glötun eða jafngilt
afsali á sjálfstæöi.
Lífskjör i húfi
Hinsvegar getur þaö veriö og
er forsenda fyrir þvi aö unnt sé
aö ráöast i stórhuga fram-
kvæmdir og þá um leiö forsenda
þess, að tslendingar sjálfir geti
erlenda aöila, flokkast undir
pólitiskan þvergiröingshátt og
óafsakanlegt afturhald. Hún
nýtur aöeins stuönings i þröng-
um hópi alþýðubandalags-
manna en er auövitaö alvarlegs
eðlis meöan alþýöubandalags-
maöur er yfirmaöur orkumál-
anna.
Bitlingaflokkur
A viöreisnarárunum gekk Al-
þýðuflokkurinn undir nafninu
bitlingaflokkur. Þeir voru iönir
viö það kratarnir i þá daga aö
koma sinum mönnum fyrir i
kerfinu og svifust einskis i þeim
úthlutunum þegar góöir og
gegnir flokksmenn áttu i hlut.
Pólitisk fyrirgreiösla, hrossa-
kaup um stööur, ivilnanir i
hagsmunaskyni er ein tegund
spillingar og siöleysis. Alþýöu-
flokkurinn hefur ekki veriö einn
um slikt siöleysi. Aörir flokkar
Spilling og siðleysi
Akvöröun Svavars Gestsson-
ar um aö veita Inga R. Helga-
syni lögfræöingi forstjórastarf i
Brunabótafélaginu er pólitisk
fyrirgreiösla, úthlutun á bitl-
ingi. Menntun trygginga-
fræðinga er virt aö vettugi,
starfsreynsla og hlutlægt mat
að ööru leyti hefur engin áhrif
hvaö þá sá vilji stjórnar Bruna-
bótafélagsins aö fresta ráöning-
unni fram til næsta árs.
Akafinn er svo mikill, að geöj-
ast þessum allsherjarlög-
fræöingi Alþýöubandalagsins,
að öll önnur sjónarmiö eru látin
lönd og leiö.
Akvörðun Svavars Gestsson-
ar^yngsta ráöherrans, fulltrúa
hinnar nýju kynslóöar stjórn-
málamanna, sýnir ofurvel aö
pölitikin er söm viö sig, þótt
skipt sé um leikara I hlutverk-
1
ritstjórnar
pistill
l€tlert B. Schram
jritstjóri skrifar
um. Formaöur Alþýöubanda-
lagsins vill hygla slnum skjól- ■
stæöingum eins og fyrirrennar- ■
ar hans, og er það svosum ekki I ■
fyrsta skipti i ráöherratið hans. ■
Ef til vill höfum viö eignast I
nýjan bitlingaflokk.
Árás ísraelsmanna
Alvarlegir atburðir eru aö ■
gerast i átökunum fyrir botni |
Miöjarðarhafs. Arás Israels- i
manna á kjarnorkuveriö I írak |
getur dregiö afdrifarikan dilk á b
eftir sér. Þaö er auövitaö nær- I
tæk skýring aö Begin gripi til ■
þessa ráös til aö styrkja stööu ■
sina I kosningabaráttunni, en þó ■
er erfitt að trúa þvi, aö nokkur I
maöur, nokkur stjórn, stofni I
heimsfriöi i' hættu og kalli yfir '
sig styrjöld vegna stundarhags- I
muna ikosningaslag. Miklu nær 1
veröur aö ætla aö árásin hafi
verið gerö aö vel yfirlögöu ráöi
og sé sprottinn af ótta Israels-
manna um aö kjarnorkuvopn- ■
um veröi beitt gegn þeim i I
næstu framtiö.
Kaldhæðni örlaganna '
Arásin hefur v.eriö fordæmd |
um allan heim, jafnvel Banda- i
rikjamenn hafa látiö óánægju ■
sina i ljós meö þvi að hætta viö ■
sölu á orrustuþotum til ísrael. ■
Enginn viti borinn maður getur
réttlætt aögeröir tsraelsmanna
né afsakaö en skýringin felst I
auövitað I þvi aö tsraelsmenn
eru að berjast fyrir lifi sinu meö I
kjafti og klóm og i þeirri sjálfs-
vörn er ekki spurt um réttiæti I
eða velþóknun annarra.
Hin hliö þessa máls er svo sú
staðreynd aö Irakar eru aö
koma sér upp kjarnorkuvopn-
um. Þeir eru ekki einir um þaö
og eftir þvi sem fleiri hafa yfir
þeim vopnabúnaöi aö ráöa
koma aörir á eftir. Vigbúnaöar-
kapphlaupiö er ekki takmarkaö
viö stórveldin. Erþaö ekki kald-
hæöni örlaganna aö á meðan
mannkyniö þráir friö og vin-
samleg samskipti, skuli þjóöir i
heims vigbúast til gjöreyöingar
og torti'mingar?
Vélmenni
Þeir menn sem veljast til for-
ystuhja þjóöum sinum eru ekki
ætiö sjálfráöir. Þeir eru reknir
áfram af valdagræögi og mis-
skildu stoltiefekki sjálfs sin, þá
þjóðarinnar. Fáir menn hafa |
haft jafn sterka stööu i heima-
landi sinu og þann þroska og |
manndóm eins og Sadat, m
Egyptalandsforseti, sem gat I m
krafti persónu sinnar vingast
viö erkióvininn, Israelsmenn
rétt þeim hendina og boöiö sætt-
ir.
Gott dæmi um þau vélmenni,
þann vitahring, sem valdhafar
eru oftast i, er Kusnetov, aö-
stoðarforsætisráöherra Sovét-
rikjanna. Sá maður hefur kom-
ist til áhrifa i skjóli flokksins
meö þvi aö kunna skil á hinni |
einu sönnu stefnu og sýnt holl-
ustu og hlýöni fram yfir keppi-
nauta si'na innan flokksins.
Orlög hans og sjálfhelda
veröur einnig sú, aö þegar ■
óbreyttir þingmenn frá litlu
landi I noröri koma i heimsókn, ■
þá er ekki einu sinni hægt aö
tala við þá eins og maður viö
mann. Ernema von aö litiö miöi
i viðræðum stórveldanna — er
nema von að óbreyttir borgarar
fyllist örvæntingu?
Ellert B. Schram “