Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.2002, Síða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 22. JÚNÍ 2002 3
E
INKAR fróðlegt var að fylgj-
ast með fréttum og um-
ræðum um heimsókn Jiang
Zemins, forseta kínverska al-
þýðulýðveldisins.
Það þurfti ekki að koma
nokkrum manni á óvart, að
liðsmenn Falún Gong sam-
takanna svonefndu, skyldu vilja efna til
mótmæla á Íslandi og koma skoðunum sín-
um á framfæri við forseta Kína. Einhverjir
þeirra sögðu opinskátt, að Ísland væri vel
til mótmæla fallið: landið lýðræðisríki og
lögreglan fámenn. Það sem kom mönnum
hinsvegar áreiðanlega í opna skjöldu var
hversu margir úr þessum hópi hugðu á Ís-
landsferð.
Nú er það auðvitað gott og blessað og
sjálfsögð mannréttindi að koma skoðunum
sínum á framfæri með friði og spekt. Eng-
inn mælir mannréttindabrotum kínverskra
stjórnvalda bót og íslenskir ráðamenn hafa
örugglega komið skoðunum sínum um þau
mál ágætlega á framfæri við kínverska for-
setann.
Fólk sem ferðast land úr landi til mót-
mæla fer sannarlega ekki alltaf með friði.
Á kreiki í veröldinni er hópur atvinnumót-
mælenda sem eltir uppi fundi tengda al-
þjóðavæðingu og fundi tengda Alþjóða-
bankanum í þeim tilgangi einum, að því er
virðist, að efna til slagsmála við lögregluna.
Þetta höfum við öll séð ótal sinnum í sjón-
varpi og heyrt um og lesið. Þetta fólk er
hvergi aufúsugestir og er það að vonum.
Nú er ekki verið með þessu að segja að
þeir Falún Gong liðar, sem ætluðu til Ís-
lands, hafi ætlað að efna til óspekta. En
sögðu ekki sumir þeirra, að þeir mundu
ekki endilega fylgja fyrirmælum lögreglu
og ætluðu sér að komast eins nálægt kín-
verska forsetanum og mögulegt væri? Man
ekki betur en ég hafi lesið það eða heyrt.
Hvaða kosti áttu íslensk stjórnvöld? Áttu
þau að láta þetta afskiptalaust og óátalið?
Láta skeika að sköpuðu og vonast til að fá-
mennt lögreglulið okkar gæti haft hemil á
ákafamönnum í hópi mótmælenda. Lög-
reglulið, sem hugsanlega væri 2–3 sinnum
fámennara en mótmælendur og algjörlega
vanbúið tækjum til að fást við ódæla hópa
og uppivöðsluseggi. Átti að láta það ráðast
hvort kínverskir lífverðir forsetans gripu til
örþrifaráða, ef þeim þættu ágengir mót-
mælendur hugsanlega geta stofnað lífi hús-
bónda síns í hættu? Hver væri staða okkar,
ef í hópi þeirra sem hugðust koma til Ís-
lands beinlínis vegna komu Kínaforseta,
hefði verið misindismaður, eða menn, stað-
ráðnir í að vinna forsetanum mein? Slíkir
menn eru nefnilega til. Illu heilli.
Nei. Auðvitað bar íslenskum stjórnvöld-
um skylda til að vernda gest sinn. Um það
getur enginn velkst í vafa.
Það er alltaf svo einstaklega auðvelt að
vera vitur eftir á, það vitum við öll. Eftir
knattspyrnuleikinn vitum við nákvæmlega
hvað hver hefði átt að gera, hvenær og
hvernig, þannig að úrslit hefðu orðið okkur
meira að skapi. Þetta er þáttur í mannlegu
eðli. Það er auðvelt að segja á mánudegi
hvað hefði átt að gera á sunnudegi.
Erfitt er að sjá að íslensk stjórnvöld hafi
getað brugðist við á annan hátt en þau
gerðu.
Sá aðili sem settur var í hvað erfiðasta
stöðu í þessu máli öllu eru Flugleiðir og
þeir sem hlutu það vandasama og vanþakk-
láta verk að skýra fyrir ákveðnum ein-
staklingum að þeir gætu ekki farið til Ís-
lands fyrr en eftir fáeina daga. Þetta fólk
var sannarlega ekki öfundsvert af því verk-
efni sem því var falið.
Annar fróðlegur þáttur þessarar umræðu
snýst um lista. Sumir virðast haldnir lista-
hatri. Enginn má vera á lista. En við erum
öll á listum. Ótal listum. Hvort sem okkur
líkar það betur eða verr.
Símaskráin er listi. Margir íslenskir
stjórnmálamenn, fyrrverandi og núverandi,
dáðu Sovétríkin gömlu öðrum ríkjum
meira. Horfðu til þeirra með ástarglampa í
augum og allt var gott sem gerðist þar.
Sumir sakna þeirra sjálfsagt enn. Í Sov-
étríkjunum voru símaskrár bannaðar. Þær
voru listar yfir fólk og þessvegna hættu-
legar öryggi ríkisins. Menn gætu nefnilega
notað símaskrár til að boða fundi og stofna
félög, hugsanlega flokka. Slíkt var vald-
höfum ekki þóknanlegt. En þá urðu bara til
„ólöglegar“ heimagerðar símaskrár.
Sumstaðar gengur listahræðslan út í öfg-
ar. Kunningja þess sem þetta ritar var ný-
lega neitað um lista yfir íslenska stúdenta
við erlendan háskóla. Sagt var að ólöglegt
væri að veita slíkar upplýsingar. Stúdent-
arnir reyndust þrír þegar allt kom til alls,
og auðvelt var að afla þeirra upplýsinga
eftir öðrum leiðum.
Landamæraverðir í fjölmörgum löndum,
til dæmis í Bandaríkjunum, hafa lengi
stuðst við lista. Fyrst til að koma í veg fyr-
ir að kommúnistar kæmust inn fyrir landa-
mærin og seinna hefur athyglin fremur
beinst að harðsvíruðum glæpamönnum og
eiturlyfjasölum. Enda kommúnistar naum-
ast lengur til og enginn kannast við að til-
heyra þeim hópi.
Schengenlöndin styðjast við lista. Meðal
annars til að hafa hendur í hári misindis-
manna og þeirra sem versla með eiturlyf
og stunda mansal. Er nokkuð athugavert
við þetta? Öldungis ekki. Þetta er sjálfsagt
og eðlilegt og saklausu fólki trygging og
vernd.
En hér er mjótt mundangshófið eins og
víðar. Það verður að vega og meta nauðsyn
þess að halda skrár til að halda uppi lögum
og reglu og jafnframt verður að ganga svo
frá að þessar skrár séu ekki misnotaðar.
Ég fæ til dæmis ómögulega séð að það geti
verið mannréttindabrot að halda skrá yfir
barnaníðinga til að vernda börn. Kannski
getur þó einhver reynt að færa rök fyrir
því.
Undirritaður fær reglulega sendan dóna-
póst af ýmsu tagi á netfang á hotmail.com.
Sé lokað á einn sendanda kemur bara ann-
ar nýr í hans stað. Allar tilraunir til að
uppræta þetta hafa til þessa reynst árang-
urslausar. Þetta þýðir að ég er á lista sem
ég vil ekki vera á, en fæ engu um það ráð-
ið. Hin nýja upplýsingatækni gerir brýnt
að skapa réttarúrræði bæði innan einstakra
ríkja og á alþjóðavettvangi sem vernda ein-
staklinginn gegn óprúttnum listasemj-
endum og misnotkun lista, en sem jafn-
framt tryggja eðlilega almannahagsmuni
og öryggi borgaranna hvort sem í hlut eiga
þjóðhöfðingjar eða óbreyttir borgarar.
Íslensk stjórnvöld voru í erfiðri aðstöðu.
Úr því sem komið var, var ekki margra
annarra kosta völ.
VÉR MÓTMÆL-
UM EKKI ALLIR
RABB
E I Ð U R G U Ð N A S O N
ÍSAK HARÐARSON
STEINSNAR
Elliheimilið og fjósið
– bara steinsnar
á milli
Kýrnar jórtrandi
á básunum og gamla fólkið
í minningunum
Bráðum
verður þeim hleypt
út í ljósið!
Bara steinsnar á milli
Ísak Harðarson er fæddur árið 1956. Ljóðið er í sjöundu ljóðabók hans, Stokks-
eyri, sem kom út árið 1994.
FORSÍÐUMYNDIN
er af verkinu Vatnið, lífslindin, 1432, eftir Jan van Eyck.
Brügge
hin forna niðurlenska borg í vestur Flæm-
ingjalandi, þeim hluta landsvæðisins sem nú
tilheyrir Belgíu, er menningarborg Evrópu
2002. Ásamt Gent, sem er austar, telst hún
eitt af djásnum álfunnar, einkum hvað
menjar frá miðöldum snertir, yst sem innst
dæmi um óviðjafnlegt handverk. Bragi Ás-
geirsson hermir hér sitthvað af borginni og
málaranum Jan van Eyck.
Samstarf leikfélags
og borgar
Theodór Júlíusson leikari var kjörinn í
stjórn Leikfélags Reykjavíkur á aðalfundi
þess fyrir skömmu. Í viðtali við Bergþóru
Jónsdóttur rekur hann hugmyndir sínar um
það hvernig efla megi Borgarleikhúsið og
Leikfélagið sem býr við erfiðan fjárhag um
þessar mundir.
Draumasmiðjan
er leikhús sem hefur að miklu leyti lagt
áherslu á íslenskt verkefnaval, leikrit fyrir
börn, heyrnarlausa og aðra hópa leik-
húsgesta sem aðstandendur þess telja
minna sinnt í íslensku leikhúsi en skyldi.
Framkvæmdastjórinn, Gunnar Gunn-
steinsson, ræddi við Ingu Maríu Leifsdóttur
um væntanleg verkefni leikhússins og til-
gang og framtíð sjálfstæðra leikhúsa á Ís-
landi.
Fjöll og fólk
eru viðfangsefni Ara Trausta Guðmunds-
sonar í annarri grein af þremur í flokknum
Ár fjallanna. Hann segir meðal annars: Fátt
er vitað um hvaða augum forfeður okkar og
formæður litu íslensk fjöll. Í norrænni
goðafræði var uppruni fjalla talinn sá að
Bors synir nýttu bein Ýmis jötuns í upphafi
(jarð)sögunnar til þess að búa til úr björg
og fjöll um leið og holdið myndaði jörðina.
Grjót og urðir voru gerðar úr tönnum Ýmis.