Pressan - 14.06.1990, Qupperneq 4

4
OP.P.r imii í fuptíbuitnn?i"*i
Fimmtudagur 14. júní 1990
litilræði
af sjón- og hljóðlínu
Þaö er sláandi hvernig gert er upp á milli list-
greina á listahátíöinni sem nú stendur sem
hæst.
Þaö er einsog byggingarlistin, sjálfur arkí-
tektúrinn, hafi gleymst.
Við slíkt verður ekki unaö þar sem íslenskur
arkítektúr er snar þáttur í menningararfleifð
þjóðarinnar.
Kominn er tími til aö gera helstu einkennum
íslenskrar byggingarlistartæmandi skil á verð-
ugan hátt.
Þaö hefur lengi veriö grundvallarstefnan í ís-
lenskum arkítektúr aö bygg'a fyrst hús en at-
huga síðan hvort þau séu nothæf til síns brúks.
Sem beturfer er alltaf hægt aö gera á þeim
bragarbót og lappa uppá þau þar til hugsan-
legt er að þau fari aö halda vatni og vindi eða
þjóni sínum tilgangi t.d. sem mannabústaöir
eöa samkomuhús.
Margur hyggur aö íslenskur arkítektúr hafi
risiö hæst meö byggingu Þjóöleikhússins og
Hallgrímskirkju og er þaö ekki fjarri lagi. Bæði
eru húsin hriplek ef marka má blaðadeilur vit-
manna aö undanfömu. í öðru húsinu kvaö ekki
hægt aö sjá handa skil og í hinu er víst einsog
segir í vísunni góöu:
Ekki hægt að heyra daut
heldur kemur allt í graut.
Nú er, í anda íslenskrar byggingarlistar, veriö
að laga þaklekann í turni Hallgrímskirkju og
hljómburðinn í húsinu og sama má segja um
Þjóðleikhúsið aö viöbættri sjónlínunni sem er
ný og áöur óþekkt lína í íslenskum arkítektúr.
Þaö bar svo til tíðinda, eigi alls fyrir löngu, að
einn vitrasti arkítekt þjóöarinnartók uppá því
aö hagræöa sjónlínunni í óbyggöri handbolta-
heimsmeistarahöll sem á aö rísa í Kópavogin-
um þegar allir eru endanlega hættir aö horfa á
handbolta.
Fyrir þetta tiltæki fékk arkítektinn, sem bæöi
er káerringurog vesturbæingur, þungar ákúrur
enda ekki háttur íslenskra arkítekta að breyta
húsum fyrr en eftir að búið er aö byggja þau.
íslenskur nútíma-arkítektúr á rætur aö rekja
til þeirra frumkvööla og merkisbera byggingar-
listarinnar sem öll aðferð við húsbyggingar á
íslandi dregur dám af í dag.
Brautryðjendurnir eru tvímælalaust þeir
bræöur á Bakka, Gísli, Eiríkur og Helgi.
Og sporgöngumenn þeirra íslenskir arkítekt-
ar.
Fræg er sagan af þeim heiöutsbræörunum
þegar þeir voru aö byggja kofannog komu ekki
mæniasnum inn um dyrnar, hvort sem þeir
reyndu langsum eöa þversum, og gekk ekki
fyrr en aðkomumaður tók ásinn og lagði á
stafnana einsog venja vartil.
Og þegar búiö var að refta og þekja húsið
kom í Ijós aö niðamyrkur var inni.
Á þessu eygðu þeir Bakkabræöur þá lausn
besta, aö bera myrkrið út í sorptrogi og sól-
skinið inn.
Hér voru línurnarlagðar í ísJeoskum arkítekt-
úr.
Aö byggja fyrst, breyta svo.
Það var þessvegna hrein goðgá þegar arkí-
tektinn ætlaði sér á dögunum að bæta sjón-
línuvandann í heimsmeistara-handboltahöll-
inni áður en búið væri aö byggja hana, sem er
auðvitað ekki nærri nógu séríslensk aðferö
byggingarfræöilega séö.
Afturámóti ætlar byggingarnefnd Þjóöleik-
hússins aö bæta sjónlínuvanda hússins, fjöru-
tíu árum eftir að byggingu lauk, meö því aö
auka gólfhallann í salnum þannig aö hugsan-
legt sé að fólk sjái á sviðiðyfir hvirfilinn hvaö
á ööru og heföi nú mátt ætla aö kórrétt væri aö
málum staðið
En þá kom babb í bátinn,því á þessumfjöru-
tíu árum hefur áhorfendasalurinn í Þjóðleik-
húsinu, aö dómi þeirra arkítekta sem halda
vilja vöku sinni, unnið sér þann sess í íslensk-
um arkítektúr aö vera orðinn þjóöminjar.
Og þegar maður situr í þjóöminjum og horfir
á leikrit, þá gerir ekkert til þó maöur sjái ekki
hvaö er aö gerast á sviðinu.
Eða einsog segir í Matteusarguöspjalli 13.
kapítula 13.—14. versi:
Sjáandi sjá þeir ekki og heyrandi heyra þeir
ekki né skilja
Sem auövitaö leiöir hugann aö Hallgríms-
kirkju þar sem sjónlínuvandinn er ekki fyrir
hendi vegna þess aö guð er beint fyrir ofan
höfuöiö á kirkjugestum.
Þar á bæ glíma menn hinsvegar viö hljóö-
línuvandann, ööru nafni hljómburðinn, í guös-
húsinu.
Oröhvöss kona skrifaði á dögunum í Velvak-
anda og erá henni að skiljaaðallt komi íeinum
graut í eyrun á henni viö jarðarfarir, orgelspil,
söngur og guðsorð, sem getur auövitaö komiö
sér vel ef illa er spilað, falskt sungið og prestur-
inn talar bull.
Sú mun hinsvegar ekki raunin, því aö flestra
dómi heyrist í Hallgrímskirkju afburðavel í
prestinum og söngur og hljóðfærasláttur end-
urómar þar sirkabát fimm sekúndum eftir aö
upphaflega hljóöiö brestur á og er, aö dómi
sérfróðra, „kjörstuðull" fyrir frambærilega
kirkjumúsík.
Hinsvegar er þaö staðreynd aö fólk hefur
jafnan allt á hornum sér ef því leiðist í jaröarför-
um.
Sem auðvitað er ábending til klerka, að hafa
jaröarfarir skemmtilegar.
Sanniði til, þá verður ekkert uppá hljóm-
burðinn að klaga.
Allir í stuði.
Sem minnir mig á þaö aö nú er verið aö
safna fyrir pípum í orgeliö fína sem á að endur-
óma í Hallgrímskirkjuhvelfingunni.
Þeirri söfnun var hrundiö af staö undir kjör-
orði '68-kynslóðarinnar: „Gefiö í pípu".
Hvorki meira né minna en fimmþúsund tvö-
hundruð sjötíuogfimm pípur sem organistinn
segir, í Mogganum, að eigiað draga til muna úr
bergmálinu í kirkjunni, því (eins og organistinn
segir orðrétt í Morgunblaðinu):
— Orgelið er stórt húsgagn úr viöi og
málmi sem myndar hljóð-ísog sem ekki er
hægt aö reikna út fyrirfram. Viö frágang rým-
is í kringum orgelið opnast tvö stór op úr
kirkjuskipinu sitthvorumegin viðorgelið inní
bakrými sem kemurtil með að gleypa tóninn
að einhverju óþekktu marki. (Tilv. lýkur.)
Auövitaö skiptir ekkert af þessu neinu máli.
Ef spilaöerfallegaáhúsgagniö,einsog hæfir
bergmáli Hallgrímskirkju, þá má einu gilda
hver bergmálsstuðullinn er.
Það er nú mergurinn málsins.
Og nú ríður bara á aö ná hinum eina og
sanna tóni meö því að
— gefa í pípu.