Pressan - 02.08.1990, Page 5

Fimmtudagur 2. ágúst 1990 .
5
Ráövilltur unglingur gerir tilraunir til aö svipta sig lífi.
Ættingjar rekja þaö til dáleiöslumeöferöar á námskeiöi.
Má hver sem er
Leitandi unglingar sem á einhvern hátt
hafa lent á skjön við lífið leita gjarnan í
duihyggju eftir lausn á vanda sínum. En er
lausnina að hafa þar? Um það má vissu-
lega efast og PRESSAN segir hér frá einum
slíkum sem endaði leit sína með sjálfs-
morðstilraun. En það getur verið erfitt að
greina hvað er orsök og hvað afleiðing. Sú
spurning vaknar þó óneitanlega hvort
hver sem er hafi leyfi til að meðhöndla við-
kvæmar sálir.
EFTIR INGIBJÖRGU SÓLRÚNU GÍSLADÓTTUR
MYNDIR: MAGNÚS REYNIR OG KRISTÍN BOGADÓTTIR
Út um allan hinn vestræna
heim blómstra nú hverskyns
afbrigði af dulhyggju. Auglýs-
ingadálkar dagblaðanna eru
eins og markaðstorg yfirskil-
vitlegra og dulrænna fyrir-
bæra. Á þessu torgi standa
leitandi afkvæmum neyslu-
samfélagsins til boða marg-
víslegar aðferðir til sjálfs-
könnunar og sjálfshjálpar.
Margir svala forvitni sinni og
finna þar einhver þau and-
legu verðmæti sem að er leit-
að. Sumir fá þar eflaust ein-
hverja bót sinna sálarmeina
með aðstoð fólks sem hefur
þroska og þekkingu til að
bera. En í andlegu hjálpar-
starfi eru margir kallaðir og
fáir útvaldir. Þess eru því mið-
ur líka dæmi að viðkvæmar
og óharðnaðar sálir hafi lent
í andlegum hremmingum eft-
ir að hrært hefur verið full
óþyrmilega í tilfinningalífi
þeirra af einstaklingum sem
betur létu slíkt ógert.
„Maður sá
lífsorkuna
seytla frá þeim“
Það sem af er þessu ári hafi
a.m.k. tveir einstaklingar
verið lagðir inn á geðsjúkra-
hús í framhaldi af námskeið-
um þar sem beitt var sefjun
eða dáleiðslu. Hjá Ólafi Ól-
afssyni landlækni fengust
jafnframt þær upplýsingar að
landlæknisembættinu hefðu
borist nokkrar kvartanir
vegna dávalda og þá aðallega
frá foreldrum unglinga sem
sótt hafa námskeið á þeirra
vegum. Sagði hann að það
væri alþekkt munstur um all-
an heim að unglingar sem
hefðu lent á skjön við lífið
sæktu í allskyns dulhyggju.
„Það sama gildir um ungling-
ana okkar. Þetta eru reikandi
sálir og þó að þeim hafi verið
séð vel fyrir fæði og klæðum
þá hefur okkur ekki tekist að
gefa þeim það sjálfstraust
sem þau þurfa.“
PRESSÁN komst í samband
við aðstandendur eins slíks
unglings en sá gerði ítrekað-
ar sjálfsvígstilraunir eftir að
hafa sótt námskeið og verið í
einhvers konar meðferð hjá
Nándar- og næmiþjónust-
unni sem rekin er á vegum
Leifs Leópóldssonar.
Unglingurinn sem hér um
ræðir var forvitinn og leit-
andi — eins og eðlilegt er —
en jafnframt mjög áhrifa-
gjarn. Segja aðstandendur
hans að hann hafi alls ekki átt
við þunglyndi að stríða —
þvert á móti, hann hafi alla
tíð verið athafnasamur og
kátur. Á nokkrum vikum í
vor hafi svo allt farið að
ganga á afturfótunum 1'
honum og hann sé nú ekki
svipur hjá sjón. Sama eigi við
um vin hans sem líka hafi tek-
ið þátt í námskeiðunum. Sá
sé mjög vel gefinn og kraft-
mikill drengur sem hafi geng-
ið vel í skóla og ætíð haft
munninn fyrir neðan nefið.
Hann sé nú hvorki í vinnu né
skóla og „gufist um“ eins og
sagt var. „Það lá við að mað-
ur sæi lífsgleðina og lífsork-
una seytla frá þessum krökk-
um,“ sagði kona sem PRESS-
AN ræddi við.
Liður
í orsakakeðju
En hvað gerðist á nám-
skeiðinu sem hafði slík áhrif á
líf þessara vina? Litlar upplýs-
ingar er um það að hafa frá
þeim unglingi sem hér er til
umfjöllunar, enda munu
minningar hans af því sem
gerðist vera bæði brota-
kenndar og óljósar. Hann hef-
ur þó nefnt að þau sem sóttu
námskeiðið hafi grátið mikið
meðan á því stóð. Móðir hans
er þeirrar skoðunar að þeim
hafi verið haldið i n.k. sefjun-
arástandi í tvo daga. Segir
hún að sonur sinn hafi komið
heim af námskeiðinu stjarfur
og titrandi. í kjölfarið sigldu
svo sjálfsmorðstilraunir. Sú
alvarlegasta þeirra endaði á
Slysadeild Borgarspítalans nú
í vor og framhaldið var inn-
lögn á geðdeild. Þessi ung-
lingur hefur verið til með-
ferðar hjá geðlækni síðan og
er smám saman að jafna sig á
því sem gerðist. Tíminn einn
getur þó skorið úr um hvort
hann kemst til fullrar geð-
heilsu aftur.
Af sögu þessa unglings er
Ijóst að á námskeiðinu hefur
hann lent í einhverjum til-
finningalegum upplifunum
sem hvorki hann né sá sem
námskeiðið hélt gátu tekist á
við. Það er aftur á móti
ástæða til að fara varlega í að
fullyrða að námskeiðið hafi
verið frumorsök þess sem
gerðist. Geðlæknar sem
PRESSAN ræddi við eru yfir-
leitt þeirrar skoðunar að
þarna sé fremur um lið í or-
hræni i _
viðkvæmum
sálum?
sakakeðju að ræða. Þannig
geti erfiðar tilfinningalegar
jpplifanir í einhvers konar
dáleiðsluástandi flýtt fyrir því
að fólk missi stjórn á geð-
heilsu sinni. Sagði Sigmund-
ur Sigfússon geðlæknir á
Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri að almennt væri
ástæða til að vara við því að
fólk með takmarkaða kunn-
áttu í því að greina vanda og
meðhöndla hann, væri að
grauta í tilfinninga- og trúarlífi
annarra. „Á þetta sérstaklega
við þegar um er að ræða
óharðnað og ómótað fólk
eins og unglinga. Þeir sem
fást við meðhöndlun á slíku
fólki þurfa að hafa ákveðna
lágmarkskunnáttu. Að baki
meðferðinni þarf helst að
liggja siðfræði starfsstéttar og
ákveðið kenningakerfi. Það
er erfitt að amast við kúltúr-
bundTnni dulhyggju en það
verður að vera hægt að
treysta því að fólk sem notar
slík fyrirbæri til að hjálpa
öðrum, sé vandað og vilji vel
og vísi einstaklingum annað
þegar vandi þeirra er mikill."
Stefán Jón Hafstein fréttamaður dáleiddur til fyrra lífs i
sjónvarpssal. Ljósmynd: Ríkissjónparpiö.
Einstaklingsbundið
hugboð um að
hjálp gagni
dugar ekki
Vilhjálmur Árnason lektor
í siðfræði tók í svipaðan
streng. Sagði hann það sína
skoðun að áður en menn
gætu farið að falbjóða ein-
hvers konar meðferð eða
hjálp þyrfti að uppfylla tvö
skilyrði. „Hún þarf annars
vegar að vera reist á einhverj-
um grunni sem á sér sögu um
árangur og vera byggð á
reynslu og jafnvel rannsókn-
um um að hún gagnist fólki.
Hins vegar þarf einstakling-
urinn sjálfur að vera búinn að
tileinka sér þá þekkingu og
færni sem þarf til að meðferð-
in komi öðrum að gagni. Það
er eðlismunur á því að lið-
sinna fólki í vanda með ein-
hvers konar fyrirbænum eða
samtölum sem ekki er greitt
fyrir og svo liinu að laða bein-
línis til sín fólk í vanda með
því að auglýsa starfsemi sína
og taka greiðslur fyrir hana
án þess að hafa nokkra vissu
fyrir þvi að starfsemin gagn-
ist fólki og geri því gott. Ein-
staklingsbundið hugboð um
að hún komi að gagni dugir
ekki sem forsenda. Það er
auðvitað margskonar sjálfs-
hjálp í gangi þar sem einstak-
lingar með sameiginleg
vandamál koma saman og
styðja hvern annan á jafnrétt-
isgrundvelli. Það getur alltaf
komið að gagni. Mér finnst
það yfirleitt sammerkt fólki
sem hefur náð miklum and-
legum þroska að það er ekk-
ert að bera hann á torg. Það
má kannski segja að það sé
svolítið andstætt þeirri heim-
speki sem liggur þar að baki
að falbjóða hana og auglýsa
mjög mikið.“
Jóna Rúna Kvaran miðill
er ein þeirra sem hefur lið-
sinnt fólki sem til hennar leit-
ar um ráðleggingar. í samtali
við PRESSUNA sagði hún að
dulrænir hæfileikar væru
engin trygging fyrir gallaleysi
þess einstaklings sem hæfi-
leikana hefur. Það væri til
mjög göfugt fólk með dul-
ræna hæfileika en það hefði
líka ræktað þá hæfileika og
sjálft sig mjög lengi. Það væri
líka tvennt ólíkt að vera
næmur og vera dulrænn. „Og
þó fólk sé næmt þá er ekki
þar með sagt að það geti lið-
sinnt fólki i hverskyns vanda.
Þó skósmiðurinn sé handlag-
inn þá fer maður ekki til hans
og lætur hann taka úr sér
botnlangann. Fólk verður að
sýna sjálfu sér þá virðingu
sem andlegum verum að leita
ekki til hvers sem er þó vandi
steðji að. Það er mikill áhugi
hjá þjóðarsálinni á hvers kyns
dulrænum fyrirbærum og
mikið framboð af þeim.
Vandi fólks er að velja milli
þess sem er einhvers virði og
hins sem er einskis virði. Ég
myndi ráðleggja fólki að tala
við marga aðila sem hafa
reynslu af þeim sem eru að
bjóða þjónustu sína og kanna
hvort einhver veila er á
henni. Við megum ekki
hætta okkur í hendurnar á
fólki sem á einhvern hátt er
tilfinningalega og félagslega
gallað."
Snerting
sem einn sættir sig
við er eitur í
beinum annars
En það eru ekki bara ung-
lingar sem leita í dulhyggj-
una. Það gerir fólk á öllum
aldri og kannski aldrei sem
nú. Umræður um það sem
liggur utan við hinn harða
reynsluheim vísindanna hafa
aukist mjög á undanförnum
árum og fólk leitar í æ ríkara
mæli aðstoðar til að kljást við
hvers kyns andlega kvilla og
óáran. Margir hafa orðið fyrir
vonbrigðum með læknis-
fræðina sem vísindagrein
sem, eins og Sigmundur Sig-
fússon benti á, býr yfir mikilli
tækni til að fást við sífellt erf-
iðari sjúkdóma en nýtist ekki
til að lækna algengustu kvilla
s.s. höfuðverk, vöðvabólgu
og kvef.
Fólk sem hefur lent í erfiðri
lífsreynslu reynir oft ýmsar
og gjarnan óhefðbundnar
leiðir til að vinna úr henni.
Stúlka sem var fórnarlamb
sifjaspells og nauðgunar í
æsku fór t.d. á námskeið hjá
manni að nafni John Alten
sem kom hingað til lands. Eft-