Pressan - 18.08.1994, Qupperneq 10

PRESSAN
Útgefandi Pressan hf.
Ritstjóri Karl Th. Birgisson
Ritstjómarfulltrúar Guðrún Kristjánsdóttir
Styrmir Guðlaugsson
Auglýsingastjóri: Pétur Ormslev
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Nýbýlavegi 14-16, sími 643080
Símbréf: Ritstjóm 643089, skrifstofa 643190, auglýsingar 643076
Eftir lokun skiptiborðs: Ritstjóm 643085, dreifing 643086,
tæknideild 643087
Áskriftargjald 860 kr. mánuði ef greitt er með VISA/EURO,
en 920 kr. annars.
Verð í lausasölu 280 krónur.
Hvar er nýi borg-
arstjórinn?
r
Inokkrar vikur hefur borgarstjórn Reykjavíkur veríð að hnoðast
með ákvörðun um hvort og hvernig eigi að byggja íþróttahús til
þess að hægt sé að halda hér heimsmeistarakeppnina í hand-
bolta skammlaust. Fleiri en ein hugmynd hefur borizt inn á borð
borgarstjórnar, svo og formleg tilboð, en enn er málið allt í lausu
lofti. Á borgarstjórn hefur oftar en einu sinni mátt skilja að málið sé
úr sögunni, en sá dauðadómur er þó ekki afdráttarlausari en svo að
enn er málið óafgreitt í eilífum vandræðagangi.
Á meðan líður tíminn hratt og ákvörðun þarf að taka strax. Þá
bersvo við að hinn nýi borgarstjóri Reykvíkinga, Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, er hvergi sjáanleg. Hún er farin í sumarfrí.
Það er út af fyrir sig eðlilegt að borgarstjórinn vilji taka sér sum-
arfrí eins og aðrir landsmenn eða jafnvel bregða sér í brúðkaups-
ferðalag. Ef fríið ber upp á tíma þegar mikilvægar ákvarðanir biasa
við ber henni þó að sjá til þess að þeir, sem eftir verða, ráði við að
leysa verkefnin sem bíða. Það hefur ekki gerzt.
Staðgengill borgarstjóra, sem svo er kölluð, virðist ekki skilja
mun á vöxtum í íslenzkum krónum og dönskum og hefur þess vegna
uppi stóryrði um tilboð án þess að skilja um hvað þau snúast. Enginn
annarra borgarfulltrúa meirihlutans virðist hafa döngun í sér til að
taka af skarið og afgreiða málið á annanhvorn veginn. Hin margum-
talaða pólitíska verkstjórn meirihlutans erengin.
Þegar íþróttahallarmálið kom fyrst upp í sumar gekk nýi borgar-
stjórinn röggsamlega fram og virtist gæta hagsmuna borgarbúa vel.
Klúðrið hófst þegar hún hvarf úr bænum og skildi lautinantana eftir
til að gæta búsins. Það staðfestir að það var ekki tilviljun í kosning-
unum í vor, að Reykvíkingar voru að kjósa Ingibjörgu Sólrúnu til að
stjórna borginni, ekki Sigrúnu Magnúsdóttur. Það staðfestir líka að
það var ekki að ástæðulausu, að þeir sem flutu með Ingibjörgu Sól-
rúnu inn í borgarstjórn hefðu aldrei hlotið náð fyrir augum kjósenda
við aðrar aðstæður.
Vinstri menn hafa haft mörg orð um að núverandi fjármálaráð-
herra hafi klúðrað upphaflegum áætlunum um byggingu íþróttahúss.
Á þeim liggur nú sú skylda að hreinsa upp og afgreiða málið. Ef fót-
gönguliðarnir í meirihlutanum ráða ekki við verkefnið verður að kalla
borgarstjórann heim og láta hana klára það. Og passa upp á að hún
fari ekki í frí aftur nema örugglega sé ekkert að gerast í borgarkerf-
inu sem þarf að hugsa um.
BLAÐAMENN: Bragi Halldórsson utnbrotsmaður, Gunnar L.
Hjálmarsson, Hulda Bjarnadóttir, Jim Smart Ijósmyndari,
Pálmi Jónasson, Magnea Hrönn Örvarsdóttir prófarkalesari,
Sigurður Már Jónsson, Snorri Kristjánsson
myndvinnslumaður, Þóra Kristín Ásgeirsdóttir.
PENNAR: Stjómmál: Árni M. Mathiesen, Baldur Kristjánsson,
Einar Karl Haraldsson, Finnur Ingólfsson, Gunnar
Jóhann Birgisson, Jndriði G. Þorsteinsson,
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, Mörður Árnason,
Ólafur Hannibalsson, Óli Björn Kárason, Þórunn
Sveinbjarnardóttir, Össur Skarphéðinsson.
Menning og mannlíf: Davíð Þór Jónsson, Einar Kárason,
Friðrika Benónýs, leikhús, Gunnar J. Árnason,
myndlist, Gunnar L. Hjálmarsson, popp, Hallur Helgason,
kviktnyndir, Illugi Jökulsson, skák, Jónas Sen, klassík og dulrœn
málefni, Kolbrún Bergþórsdóttir, bókmenntir,
Kristinn Jón Guðmundsson, Magnús Ólafsson,
Margrét Elísabet Ólafsdóttir.
AUGLÝSINGAR: Halldór Bachmann, Jóhannes Bachmann.
Allt fyrir sérstöðuna
að hefúr verið fróðlegt að
fýlgjast með viðbrögðum
Kvennalistans til þeirra hug-
mynda um nýsköpun í pólitík sem
vakist hafa upp síðustu mánuði í
kjölfar sigursins í Reykjavík og
hraðleið Jóhönnu útúr Alþýðu-
flokknum.
Kristín Ástgeirsdóttir var ein
heima þegar hinar dönsuðu í Túr-
kú og var líka ákaflega ein í sjó-
varpinu: Nei, við viljum eldd vera
með, sérstaða Kvennalistans, Jó-
hanna alls góð maldeg, en ágrein-
ingur í mildlvægum málum: hún
vill til dæmis hafa karlmenn á
ffamboðslistum!
Síðar komu kannanir sem sýndu
að samstaða ýmissa skyldra afla
með tilstyrk Jóhönnu á mikla
möguleika — og gæti jafnvel
myndað stjórnmálaafl á stærð við
Sjálfstæðisflokkinn. Þá komu
kvennalistatalsmenn sér niður á
það fjölmiðlasvar að þær eigi ein-
faldlega enga samleið með Jó-
hönnu og Alþýðubandalaginu og
hvað það nú heitir: Kvennalistinn
sé nefnilega ekki að berjast fyrir fé-
lagshyggju heldur fyrir kvenfrelsi.
Jamm. Og þegar Stína í Bæ segir
þetta við myndavélina borubrött
en örlítið feimin þá verður manni
hugsað til vordaganna í höfuð-
borginni, — var þetta bara mis-
sldlningur? Er borgarstjórinn í
Reykjavík þá á skökkum stað?
Borgarfulltrúar aðrir úr kvenna-
listahópnum — nú formenn
tveggja valdanefnda um félagsmál
og æskulýðsmál — væri eldd rétt-
ast að kalla þá bara heim á Lauga-
veginn?
Svo dettur manni líka í hug hvað
það er skrýtið með þau stjórnmála-
samtök á íslandi sem síðari árin
hafa hvað einarðast gert út á sér-
stöðu sína fullkomna, að í fyrsta
sinn sem þau ná raunverulegum
völdum var það einmitt á kostnað
þessarar mildu sérstöðu. I vor bauð
Kvennalistinn ffarn á þremur stöð-
um einn og sér: á fsafirði, í Hafnar-
firði og í Kópavogi. Þær náðu ein-
um fulltrúa í Kópavogi og öðrum á
fsafirði. Báðir þessir tveir eru í
minnihfuta, og annar svo áhrifa-
laus að hann hefur frekar en ekkert
reynt að gera sig að píslarvotti. Þar
sem Kvennalistinn reyndi samflot
er aðra sögu að segja, — fyrir utan
auðvitað höfuðborgina, má til
dæmis nefna Húsavík þar sem full-
trúi Kvennalistans gegnir valda-
stöðu innan meirihluta sem helst
má kalla sósíaldemókratískan á
þingeyska vísu.
En þetta er auðvitað erfitt.
Kvennalistinn er effir alltsaman
einu ffamboðssamtökin, utan fjór-
flokksins, sem hafa náð að festast í
sessi, og núorðið má reikna með
að hvað sem á dynur geti samtökin
reitt sig á ákveðið lágmarksfylgi
kvenna, 4-5% sennilega, hverjar
sem bjóða sig ffam og hvað sem
þær hafa til mála að leggja. Það
þarf svo ekki að fara langt fram úr
þessu fylgi til að ná 4-6 þingmönn-
um, og þá er tilgangnum náð.
Eða hvað? Hvernig gengur ann-
ars í kvenfrelsisbaráttunni hjá
Kvennalistanum? Það fóru margar
til Túrkú, vissulega, og það er ör-
ugglega gptt að vera saman á laug-
ardagsfundunum að hlusta á nýj-
asta kvenfélagsfræðinginn, og
gaman að geta í sífellu sagt erlendu
blaðamönnunum ffá sérstöðunni.
Er hver er ávinningurinn á þinginu
síðan 1983?
Því miður er eina svar Kvenna-
listans að samtök þeirra hafi á
þingi einungis haft áhrif á aðra en
ekki komið neinum af sínum eigin
málum í gegn í sinni samfelldu og
valdfælnu sérstöðu. Að ávinningur
samtakanna á þingi liggi í því einu
sem aðrir flokkar hafa gert eða ekki
gert.
Það er vissulega rétt að nærvera
Kvennalistans á þingi hafði þau
áhrif, að minnsta kosti fyrstu árin,
að meira mark var tekið á baráttu-
málum sem konur töldu sér eink-
um koma við. Síðari árin hefur
hinsvegar borið meira og minna á
því hvað sem allri kvennabaráttu
líður að þingflokkur Kvennalistans
sé að verða einsog hver annar smá-
flokkur einhversstaðar á „vinstri“
vængnum. Er til dæmis eitthvað
sérstaklega kvenlegt við krampa-
kennda andstöðu Kristínar Einars-
dóttur við ffjálsa verslun almennt
og samvinnu Evrópuþjóða? Og
hvort ætli Jónu Valgerði finnist
mikilvægara, kvenffelsið eða Vest-
firðirnir?
Sjálfsagt munu hráir hagsmunir
Kvennalistans og leiðtoga hans á
þingi ráða: þaðan sé ekki að vænta
ffumkvæðis um að brjótast útúr
því pólitíska fangelsi, sem flokka-
böndin eru löngu orðin, fyrir ffjóa
pólitík í landinu. Það var með
naumindum sem tókst að efla svo
skynsemi og kjark í Kvennó að
samtökin fengust með í sigurinn í
vor, — og nú er engin Ingibjörg
Sólrún eftir í þingröðum kvenna-
listakvenna.
Enda unir Kvennalistinn sér jú-
takk bara alveg ágætlega í þvi sér-
staka stjórnmálakerfi sem ffanski
sendiherrann fýrrverandi, Jacques
Mer, kallar „régime des partis“ —
flokkaveldið — í nýrri og góðri
bók um íslensk efnahagsmál og
pólitík.
Kvennalistinn hefúr á ýmsan
hátt tekið sér það hlutverk sem
Allaballi gegndi áður (og sakna þar
margir vinar í stað), fulltrúi minni-
hlutaskoðana utan stjórnar og án
valda, og lætur sér nægja „áhrif' á
skoðanamyndun og samfélagsþró-
un, raunveruleg eða ímynduð.
Fyrir Samtök um Kvennalista er
engin áhætta tekin með því að
standa utan þeirra hræringa og
gerjunar sem nú á sér stað vinstra
megin á miðjunni í íslenskri pólit-
ík. Þau koma örugglega að tveimur
eða þremur þingmönnum, sem
dugar tO ffamhaldslífs.
Fyrir konurnar í Kvennalistan-
um er hinsvegar hætta á ferðum.
Það að standa hjá og setja upp
snúð getur nefnilega unnið bein-
línis gegn þeim hagsmunum og
þeirri samfélagssýn sem sótt skyldi
fyrir. Hættan er sú að sjálfur
Kvennaflokkurinn setjist einsog
stífla í farveg þeirra strauma sem
nú virðast geta skilað árangri fyrir
félagshyggju, kvenffelsi og fagurt
mannlíf.
Og þessa sérstöðu þurfa konurn-
ar í Kvennó ekki síst að skýra út
fýrir okkur hinum í næstu kosn-
ingum.
Höfundur er ísienskufræöingur
„Fyrir Kvennalistann er engin áhœtta að
standa nú utan hrœringa og gerjunar í
pólitíkinni. Hann ketnur örugglega að
tveimur eða þremur þingkonum. Fyrir
konurnar í Kvennalistanum er hinsvegar
hætta á ferðum. Það að standa hjá getur
unnið beinlínis gegn þeim hagsmunum
og þeirri samfélagssýn sem sótt skyldi
fyrir. “
Rússnesk og íslenzk
sjálfsmorð
„Er kannske orðið tímabœrt að við
breytum afstöðu okkar til fréLLa afsjálfs-
morðum?“
Eg náði trúnaði þessa mattns og
þess vegna get ég auðvitað ekki
sagt frá því sem hann var að
hugsa, en hatm er kotninn fratn yfir
fertugt, í landi hans hafa orðið rnikl-
ar breytingar, hatin er ekki viss um
hvað hann á að gera við líf sitt og
satt bezt að segja var hantt að hugsa
um að kála sér.
Þannig fórust Eyvindi Eiríkssyni
efnislega orð í sjónvarpsfréttum á
sunnudagskvöldið. Fréttin var um
rússneskan sjómann sem hafði í
sálarangist sinni leitað sér fróunar í
Selfosskirkju. Eyvindur hafði átt
löng samtöl við manninn vegna
rússneskukunnáttu sinnar.
Mér varð á að lyfta brúnum. Það
hefur verið óskrifúð regla á íslandi
að segja ekki frá sjálfsmorðum, eða
fýrirætlunum eða tilraunum í þá
veru, nema undir rós í minningar-
greinum. Ég velti fýrir mér: eru
reglurnar að breytast? Er kannske
orðið tímabært við breytum af-
stöðu okkar til frétta af sjálfsmorð-
um?
Fyrir því má auðvitað færa rök.
Alls staðar annars staðar er greint
ffá því hvernig fólk deyr, sérstak-
lega en þó alls ekki eingöngu þegar
í hlut eiga opinberar persónur.
Eina ástæðan fýrir að þetta er ekki
gert á íslandi er svokölluð tillits-
semi við aðstandendur. Það er
vond ástæða, en orðin til af því að
við erum (eða a.m.k. vorum) svo
fámenn.
Þessi regla hefúr búið tO tvöfalt
siðgæði. Islenzkir fjölmiðlar segja
frá sjálfsmorðum útlendinga án
þess að blikna, en ættu, ef þeir
væru samkvæmir sjálfum sér, að
þegja yfir þeim líka. Að öðrum
kosti eru þeir að segja að tOfinning-
ar útlenzkra aðstandenda (sem
jafnvel eru búsettir hér á landi) séu
minna virði en tOfinningar að-
standenda Islendinga sem fýrirfara
sér. Það er tvöfalt siðgæði og vont.
Fámennið gerir það ennfremur að
verkum að þeir, sem á annað borð
skiptir einhverju máli að vita það,
frétta undireins ef einhver lætur líf-
ið við svo voveiflegar aðstæður. Sú
fféttaleið — í gegnum símalínur,
slúður í kaffiboðum og heitum
pottum — er mun verri en hin, af
því að meiri líkur eru á að upplýs-
ingarnar séu afskræmdar eða rang-
ar. Og hún er sérstaklega verri fýrir
aðstandendur, af sömu ástæðu.
Af því sem ég hef séð til Eyvinds
Eiríkssonar þykist ég vita að þar
fari góðviljaður heiðursmaður sem
aldrei myndi láta sér detta í hug að
særa neinn vísvitandi. Hans „glæp-
ur“ í ofangreindri ffétt var ekki
annar en að endurspegla þennan
dúbbelmóral sem við gerum okkur
öll sek um: sjálfsmorð útlendinga
eru ekki meðhöndluð á sama hátt
og sjálfsmorð íslendinga. Við segj-
um frá sjálfsmorði Vince Fosters,
en ekki Vilmundar Gylfasonar, svo
dæmi sé tekið, þar sem heiðarleg
ffétt hefði örugglega verið betri en
slúðrið.
Kannske kernur að því að íslenzk
blöð skrifi eitthvað svipað og lesa
mátti í The Washington Post í síð-
asta mánuði. Þar sagði frá Franklin
nokkrum GaOahan, eiganda hús-
gagnaverzlunar í Virginíu, sem
hafði skotið sig til bana, og þessu
var bætt við: „Ef þú pantaðir hús-
gögn ffá Gallahan’s Furniture í
Fredericksburg og greiddir inn-
borgunina með greiðslukorti, þá
ert þú einn af þeim heppnu. Neyt-
endur sem borguðu ekki með
greiðslukorti ættu að snúa sér til
dómstóla og leggja fram kröfu um
endurgreiðslu.“
Þetta var lítil frétt um óþekktan
mann, afgreidd eins og hver önnur
staðreynd lífsins. Auðvitað er langt
þangað til eitthvað álíka birtist í ís-
lenzku blaði og ég er svo sem eng-
inn sérstakur áhugamaður um
það. En á meðan við treystum okk-
ur ekki til að segja frá ættum við
líklega að sjá sóma okkar í að þegja
þá jafnt um afla.
Karl Th. Birgisson
10 PRESSAN FIMMTUDAGURINN 18. ÁGÚST 1994