Pressan - 25.08.1994, Blaðsíða 6

Heitar umræður eiga sér víða stað
vegna þeirrar trúarsetningar Votta
Jehóva að ekki megi undir nokkrum
kringumstæðum þiggja blóð.
Trúarlegar ástæður koma í veg fyrir blóðgjöf
VOTTAR JEHOVA NEITA AÐ
ÞIGGJA BLÓD ÞÓn LÍFIÐ
LIGGIVIÐ
VOTTAR JEHOVA SOGAVEGI 71. Virkir Vottar
eru 300 hér á landi og neita alfarið að þiggja
blóð. Þeir segja að hægt sé að beita öðrum
aðferðum en blóðgjöf.
I Svíþjóð er nú hart deilt um þá
afstöðu Votta Jehóva að meðlimir
þeirra megi ekki undir nokkrum
kringumstæðum þiggja blóð. For-
saga málsins er sú að drengur í
söfhuði Votta Jehóva fæddist með
hjartagalla og læknar töldu útilok-
að að bjarga lífi hans ef ekki kæmi
til uppskurðar með tilheyrandi
blóðgjöf. Foreldrarnir neituðu því
af trúarlegum ástæðum en þrátt
fyrir það var hann fluttur til fær-
ustu sérfræðinga í Lundi og skor-
inn upp. Málið er nú á leið til
dómstóla.
Starfandi Vottar hér á landi eru
um 300 og er það ófrávíkjanleg
regla hjá þeim að ekJd skuli gripið
til blóðgjafar. Það vakti talsverða
athygli fyrir nokkrum misserum
þegar einn meðlimur þeirra lést úr
bráðahvítblæði og annar úr svip-
uðum sjúkdómi. Málið vakti hörð
viðbrögð í fjölmiðlum en meðlimir
söfnuðarins töldu að verið væri að
blása málið upp. Ekki væri um að
ræða að þeir hefðu látist vegna trú-
arskoðanna sinna heldur hefðu
þetta verið ólæknandi sjúkdómar.
Vottar hafa neitað meðferð
PRESSAN leitaði til Matthíasar
Halldórssonar aðstoðarlandlæknis
og spurði hann hvort hér á landi
hefðu komið upp dæmi þess að
Vottar hafi verið skornir upp gegn
vilja sínum eða afheitað blóðgjöf til
barns.
„Okkur er nú illa við að nefna
dæmi en við höfum rætt við Votta
Jehóva í vinsemd og niðurstaðan
hjá okkur var sú að þegar um börn
væri að ræða þá gætu læknar ekki
fallist á að gera ekki allt sem þarf að
gera að þeirra mati ef urn bráðan
sjúkdóm er að ræða. En þegar um
fhllorðna er að ræða þá geta þeir
afneitað meðferð og það hefur
gerst.“
Hefur það gerst oft?
„Nei, það eru ekki svo margir
Vottar til þannig að þetta kemur
nú sjaldan upp. Það er náttúrulega
bara viðbrögð lækna að bregðast
við og gera ráðstafanir ef fólki er að
blæða út og það er víst að viðkom-
andi Vottar Jehóva vilja ekki láta
gefa sér blóð.“
Á hvaða grwmi byggist þessi af-
staða ykkar?
„Fyrir rúmum tveimur árum
ræddum við þetta ítarlega við þá og
fórum ofaní þetta að þeirra frum-
kvæði“
Byggirþað á einhverjwti lögwn?
„Það eru ekki beinlínis nein lög,
enda setjum við engin lög. Þetta
eru kannski meira nokkurs konar
starfsreglur að ef um fullorðinn
einstakling er að ræða þá getur
hann afneitað meðferð eða blóð-
gjöf, einsog hver annar einstakling-
ur. En ef um börn er að ræða þá
myndi það ekki ganga að öllu jöfnu
í gegn.“
A hverju byggist þessi ákvörðuti
ykkar?
„Við settum þetta fyrir siðaráð
Landlæknis fyrir tveimur árum og
þeirra álit var í nokkrum liðum. í
fyrsta lagi að sjálfsákvörðunarréttur
sé virtur og ef sjálfráða sjúklingur
getur borið uppi og staðfest með
einhverjum hætti að hann óski
ekki eftir meðferð þá beri að virða
þá ákvörðun hans en sú skylda
hvíli hinsvegar á lækni að upplýsa
sjúklinginn rækilega um þá áhættu
sem viðkomandi tekur.
I öðru lagi - fyrri yfirlýsingar
sjúklings um að hafna einhverri
meðferð gildi ekki þar sem sú
ákvörðun sem yfirlýsingin byggi á
hafi verið tekin við aðrar aðstæður
heldur en þær sem sjúklingurinn
stendur frammi fýrir. (Ef hann er
með eitthvað kort á sér tíl dæmis
þá getur verið að hann hafi skrifað
uppá það við aUt aðrar aðstæður en
þær sem hann stendur ffammi fýr-
ir seinna jafnvel). En ef hann neitar
á þeirri stundu þá er það tekið gilt.
Ef einstaklingur er t.d. meðvit-
undarlaus þá er ofsalega erfitt að
segja tU um hvort hann hefði á
þeirri stundu vUjað fá þá meðferð
eða ekki.
Svo er það þetta varðandi for-
eldra - afstaða, ákvörðun eða yfir-
lýsing foreldra eða annarra að-
standenda varðandi börn eða
þeirra sem ekki hafa möguleika á
að tjá sig vegna meðvitundarleysis
eða andlegs ástands þá gUdir þetta
eJdd.
(Meðvitundarlaus eða áberandi
ruglaður maður. Þá ræður faglegt
mat læknis hvaða aðferðum skuli
beitt.“
Stendur þetta samkomulag fyrir
dótni efforeldrar tnyndu satnt neita
„Það yrði að láta á það reyna fyr-
ir dómi en það hefur ekki gerst
hingað til.“
Er ekki þörf á löggjöf varðandi
þetta?
„Ég er nú bara ekki alveg viss um
hvernig þetta er orðað í lögunum
eða hvort lögin taka eitthvað á
þessu. Það segir náttúrulega í
læknalögum hvernig þeir skuli
bregðast við.“
Hulda Bjarnadóttir og
Pálmi Jónasson
Svanberg K. Jakobsson
Ofrávíkjanleg regla og ein-
göngu trúarleg
MATTHÍAS HALLDÓRSSON „Þegar um fullorðna er að ræða þá
geta þeir afneitað meðferð og það hefur gerst.“
Svanberg K. Jakobsson er í
spítalasamskiptanefnd Votta
Jehóva. Hann var spurður að
því hvers vegna Vottar Jehóvar
neita að þiggja blóð.
„Ástæðan er eingöngu trúarleg.
Biblían tekur það næsta skýrt ffam
að kristnir menn eigi að halda sér
ffá blóði. En það má benda á að
margir eru líka ffáhverfir blóði af
læknisffæðUegum orsökum. En
okkar ástæður eru trúarlegar.“
Hafa komið upp tilvik þar setn
læknar telja nauðsynlegt að veita
blóðgjöf?
„Já þau hafa að sjálfsögðu komið
upp, eitt og eitt í gegnum tíðina.
Vottar eru ekki á nokkurn hátt á
móti lækningum. Við leitum tU
lækna bæði sjálf og líka með börn-
in okkar. Það sem deilt er um er
þegar læknir vill gefa blóð og telur
það vera nauðsynlegt. Það koma
upp dæmi þar sem læknir talar um
neyðartilvik en það er það ekki í
raun. Hann vUl hafa frjálsar hend-
ur ef svo má segja.“
Getur þú nefnt dœtni þar sem
skilningur ykkar og lœktta stangast
á?
„Það hefur komið til ágreinings
stöku sinnum varðandi skurðað-
gerð eða meðferð við krabbameini
eða eitthvað slíkt. En við bendum á
að læknar eru í vaxandi mæli famir
að beita meðferð án blóðgjafar og
hafa tekið upp ýmsa nýja tækni þar
sem það er hægt. Það eru tU tugir
spítala erlendis sem veita alla með-
ferð gagngert án blóðgjafar. Það
þýðir að það er hægt að gera nánast
hvað sem er án þess að gefa blóð
svo ffamarlega sem menn eru til-
búnir að takast á við það þannig.
Auðvitað getur það komið upp að
læknir sé vanur að gefa blóð við
SVANBERG K. JAKOBSSON.“Ástæðan fyrir því að við neitum að
þiggja blóð er eingöngu trúarleg."
ákveðnar aðgerðir og finnst það
binda hendur sínar að mega ekki
gera það. Reynslan hefur sýnt að
þetta er hægt að gera og er verið að
gera hér og úti í heimi.“
Er þetta algild regla, jafnvel þó
um neyðartilvik sé að ræða þar sem
læknir metur það stefna líft sjúklittgs
í hættu að þiggja ekki blóð?
„Þetta er óffávíkjanlegt.“
Jafnvel þótt líf ykkar liggi við að
mati læknisins?
„Já en það má benda á að annar
læknir hefur oft aðra skoðun. Vott-
ar hafa rekið sig á affur og aftur að
læknir segir að sjúldingur deyi ef
hann fær ekki blóð en annar læknir
meðhöndlar hann vandræðalaust
án blóðgjafar. Og sjúklingurinn lif-
ir og kemst til heilsu aft ur.“
Hvað ef um bráðatilvik er að
ræða. Sjúklingi er til dœmis að
blæða út og ekki hægt aðfá álit ann-
ars læknis?
„Þetta er óffávíkjanleg regla.
Læknir sem vildi virða okkar af-
stöðu mundi í þeim tUvikum gera
það sem hann gæti til þess að
stöðva blæðingar og bæta upp
vökvatap sem eru grundvaUaratrið-
in. Það sem skiptir máli er að eyða
ekki dýrmætum tíma í þras og þref
sem hefur stundum gerst. Við
þiggjum öll blóðþenslulyf sem ekki
er notað blóð í og það er kappnóg
afþví.“
Þið óttist ekki að mannslíf tapist
vegna þessarar afstöðu ykkar?
„Öllum læknisaðgerðum fylgir
e-r áhætta og fóUc deyr stundum
þó það fái blóð. Það er ekki rétt-
mætt að stiUa því þannig upp að
blóðgjöf jafhgildi lífi og það af
hafna blóðgjöf jafhgildi dauða. Það
getur enginn læknir fuUyrt slíkt og
slíkar fuUyrðingar hafa oft reynst
rangar. Við vitum líka að fólk deyr
þó það fái blóð. Stundum vegna
þess að það fær blóð — stundum
þrátt fyrir það.“
Hvað með lagalega hlið málsins?
„íslensk lög kveða á um að sér-
hver maður sé sjálffáða yfir sínu lífi
og sínum líkama og læknir má ekki
snerta þann sem hefur náð fuUræð-
isaldri ef hann vUl það ekki.
Það er Uka kveðið á um það í
barnaverndarlögum að ef barn fái
ekki viðunandi meðferð þá sé
barnavemdarnefhd heimUt eða
sldlt í samráði við lækni og önnur
yfirvöld að gera þær ráðstafanir
sem þarf tU verndar heilsu og lífi
ungmennis.
Kjarni málsins er sá að við leit-
urn tU lækna með börnin okkar og
við erum ekki að gera börnin okkar
að píslarvottum og við neitum
þeim aUs ekki um læknismeðferð.
Það sem stundum hefur komið
uppá bæði hér og erlendis er að
lækni og foreldra greinir á um val á
meðferð. Nú er það svo að það er
viðurkennt að ef um ágreining er
að ræða þá skuli áUt annars læknis
leitað og það viljum gjarnan gera. í
langsamlega flestum tUfellum er
hægt að leysa málið með þessum
hætti og í flestum tilfeUum hefur
tekist að fá lækna og spítala tU að
meðhöndla okkur án blóðgjafar.“
Hefur komið upp það tilfelli að
foreldri neiti barni sínu um blóðgjöf
ef utn mikilvœga aðgerð er að ræða?
„Nei, sem betur fer hafa ekki
komið upp slík átakamál hérlendis
sem mér er kunnugt um. Ég vU líka
taka það ffam að við höfum átt
gott samstarf við læknastétt hér á
landi og þeir hafa sýnt mikinn vUja
í að virða okkar afstöðu.“
6 PRESSAN
FIMMTUDAGURINN 25. AGUST 1994