Vísir Sunnudagsblað - 04.02.1940, Blaðsíða 6

6
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
SujMJUMlcL (þueiul
Á forustan í vísindum að vera
gyðingleg eða xtorræn?
o/j. þýðínfy dhjOLtmjOÁjmmdJcnúL
i.
Það hefir oft verið reynt —
og einnig hér á landi, í minn-
ingargrein eftir magister Ár-
mann Halldórsson í Alþýðu-
blaðinu 6 okt. s. 1. — að telja
mönnum trú um að prófessor
Sigmund Freud, sem látinn er
fyrir skömmu, 83 ára að aldri,
hafi verið einn af allra fremstu
skörungum vísindanna. En eg
hygg því fjarri fara. Það eru þá
ekki til falsvisindi (pseydepi-
teme, pseudoscience) ef ekki er
rétt að nefna þannig mikið af
þvi sem Freud kendi.
Freud var ekki síst frægur
fyrir rannsóknir sínar á draum-
um, og hafa á síðari árum, fáir
um það efni ritað án þess að
láta hans getið. Um drauma-
kenningar Freuds er eg vel fær
að dæma, þvi að þar ræðir um
það sem hefir verið rannsókn-
arefni mitt í meir en 37 ár. Segi
eg það hildaust, að Freud hefir
einmitt ekki uppgötvað eðli
draUmlifsins. Eitt aðalatriði í
kenningum hans um þetta efni
er, að í draumi veiti maðurinn
sér það sem hann þráir, en get-
ur ekki veitt sér i vöku
(Wunschtraum). En þetta er
fjarstæða,einsog vel kemUríljós
þegar menn hafa skilið hversu
mjög draumlíf manna skapast
af áhrifum frá öðnun. Eg hefi
nefnt þetta stillilögmálið: Law
of determinants. En engum er
meiri nauðsyn á að þekkja það
lögmál en einmitt þeim sem
vilja nota það sem prófessor
Ág. H. Bjarnason hefir heppi-
lega nefnt sálgrenslan og þá
einkum draumagrenslan, til
lækninga. Það er óhætt að
segja, að sú tegund lækninga
getur ekki komist á vísinda-
stigið fyr en mönnum er kunn-
ugt orðið um stilliiáhrif læknis-
ins á sjúklinginn.
Ií.
Þó að Freud og lærisveinar
hans geri mikið úr þýðingu
draumarannsókna, þá er þýð-
ing þeirra rannsókna ákaflega
miklu meiri, djúptækari og há-
leitari en hægt er að láta sér til
hugar koma meðan menn
þekkja ekki undirstöðueðh
draumlífsins. En til þess að
skilja það varð að fara sann-
vísindalegar að, en gert hafði
verið áður i þessum efnum.
Þegar rétt er að farið, kemur í
Ijós sambandseðli draumlífsins,
sem er svo furðulegt, að í svefni
getur komist á samband milli
lífsins í alheimi, frá stjörnu til
stjörnu. En allar hugmyndir
um líf, sem ekki sé tengt við
likama (organismus), eða með
öðrum orðum, líf á einhverri
stjörnu, eru gersamlega óvís-
indalegar. Skilningurinn á eðli
draumlífsins er hin ómissandi
lijálp tl að skilja hinn undur-
samlega tilgang lífsins. En liann
er sá, að verða fullkomlega
samstilt heild, sem leggur und-
ir sig allieiminn, getur fært sér
í nyt alla möguleika tilverunn-
ar til góðs, en sigrast iá öllum
þeim möguleikum sem eru til
ills. En að segja, einsog nú er
gert svo oft, að tilveran sé nú
þegar ein samstilt heild, er ó-
vit og fjarstæða, og sprettur af
því, að menn liafa ekki hugleitt
nægilega það sem jarðfræðin
og liffræðin lcenna oss um hina
merkilegu viðleitni lífeindanna
á að skapa æ víðtækari lifsam-
bönd, og hversu sú viðleitni
liefir enn mistekist. Hér á jörðu
er ennþá aðeins að ræða um ó-
fullkomna tilraun til lífs, sem
hin mesta hætta er á að mis-
takist þannig með öllu, að ekki
sé viðreisnar von.
m.
Tveir Gyðingar, Sigmund
Freud og Albert Einstein, eru
af mörgum taldir fremstu vís-
indamenn vorra tima, og af
ýmsum Freud þó fremri. Um
verk Einsteins kann eg ekki að
dæma, en því betur um það
sem mestu máli skiftir í verki
Freuds, eins og áður var á vik-
ið. Og þó að eg hafi ekld þá
stærðfræðiþekkingu sem þarf
til að dæma um hvað áunnist
kunni að hafa með rannsókn-
Um Einsteins, þá kann eg vel að
sjá hvað ekki liefir og ekki get-
ur áunnist með slíku verki, og
þó er hin mesta nauðsyn á að
vinna, ef koma skal visindun-
um fullkomlega í framfara-
horfið. Það er þegar séð, að hin
Gyðinglega forusta á vísinda-
sviðinu dugar ekki til þess að
réttu takmarki verði náð. Mín-
ar rannsóknir, mín tilraun til
að átta mig á tilverunni er nor-
rænasta tilraunin af þvi tagi,
sem gerð hefir verið. Með henni
og ekki fyr en með henni, er til
fulls haldið áfram af heims-
fræðitilraun spekinganna grisku
á 6. og 5. öld f. Kr. með þessari
tilraun, sem gerð hefir verið
við svo erfiðar ástæður og dauf-
ar undirtektir, er fyrst til fulls
hafin norræn forusta í vísind-
um jarðar vorrar. Og að vísu
má vel skilja, ef rétt er metið
það sem Islendingar liafa þegar
lagt til heimsmenningarinnar,
að sú tilraun mundi einmitt á
íslandi, hafin verða.
IV.
Vitrir menn — sem ekki telja
alveg sjálfsagt að neita að taka
hér á viti sinu, af því að landi
þeirra á í hlut -— munu auð-
veldlega geta gert sér Ijóst, að
það er ekkert markleysutal sem
eg er að fara með. Til þess að
skilja það nægir að líta á,
hvernig eg hefi í rannsóknum
minum sameinað sálufræði, líf-
fræði og heimsfræði. Og það má
bæta jarðfræðinni við, minni
uppáhaldsvísindagrein. Eg hefi
sýnt alveg nægilega liverjum
þeim sem vit hefir og vill skilja,
hvernig draumarannsólcnin get-
ur orðið leið til að rannsaka al-
heiminn og lífið i alheimi. Og
ennfremur, hvernig með þvi að
skilja eðli draumlífsins er fund-
inn lykill að gátu, sem margir
ágætir visindamenn — og þeirra
á meðal prófessor William Mc-
Dougall sem mag. Ármann
Halldórsson nefnir i grein sinni
„núlifandi“, þó að hann dæi
raunar nokkru á undan Freud
— hafa reynt sig við árangurs-
litið. Og það sýnir alveg nægi-
lega hversu fjarri þvi fer, að
Sigmund Freud hafi upp-
götvað hið sanna eðli drauma,
að hann var sannfærður um, að
allur átrúnaður spiritista væri
hégóminn einber, þó hefi eg séð
þess getið, að hann hafi á síð-
ustu árum æfi sinnar verið
liorfinn frá þvi að neita, að
hugsanaflutningur (Telepati)
gæti átt sér stað.
26. okt.
(Helgi Pjeturss.
Hjá þér - -
Þau jól eru liðin, sem átti ég ungur
og úti sá dans, er eg smádrengur sté;
og stundum er hugur minn hljóður og þungur,
þótt heimurinn skreyti sín jólatré.
Og leiður ég sit hér við lampann minn inni,
— það leggur um gættirnar framandi þef —
með hönd undir kinn, inni’ í kompunni minni,
og lweð svo mín fátæku jólastef.
Út í tómið hið kalda, scm umlykur alla,
sem eiga’ ekki lengur af fögnuði neitt.
Og brotnar og liæglátar hendingar falla.
Mitt hjarta’ er að lcólna og sál mín er þreylt.
En handan við áranna sorgir og sgndir,
í sóleyjarbrekku, þar lágu mín spor,
enn eru bláar þær uppsprettulindir,
sem úðanum feyktu’ um mitt týnda vor.
Þar leiddir þú, móðir mín, barn þitt í blænum,
og brosandi stiltir þess angur, þess tár,
og myrkrið og næturnar sváfu í sænum.
Sólin var andvaka, himininn blár.
Svo brúa eg djúpið til bernskunnar landa,
— því bjargvættur gleðinnar minningin er, —-
og jólin mín lifi eg aftur í anda,
sem átti eg, fagnandi sonur, hjá þér.
J. K. Jóh.