Vísir Sunnudagsblað - 28.04.1940, Blaðsíða 6

6
VlSffi SUNNUDAGSBLAÐ
móðir hans hafði gert, einsamall
í Hlíðarkotinu og matreiddi
fyrir sig sjálfur.
Á vetrum var hann tíður gesl-
ur á verkstæði föður míns og
hafði að jafnaði með sér ein-
liverja af íslendingasögunum og
las upphátt fyrir pabba sem
vann að iðn sinni, skósmíðinni.
Við krakkarnir hlustuðum oft á.
Engan liefi eg vitað lesa þess-
ar bókmentir af slikri hrifningu
sem Hæng gamla. Oft voru það
sömu kaflarnir sem hann las.
einkum þeir áhrifamestu i
Grettlu og Njálu; vænsl þótti
honum um Njálu. Hann kunni
stóra hluta úr sögunum utan-
bókar og oft er hann las, fann
maður að hann frekar s a g ð i
atburðina með orðum sögunn-
ar en að um beinan lestur væri
að ræða.
Hængur hafði tekið sér fyrir
hendur, þegar fyrsta vorið, að
rífa grjótið upp úr túnskæklin-
um sem var umhverfis Hlíðar-
kotið; á hverju sumri tók liann
svo nýja og nýja spildu af grjót-
barðinu fyrir ofan og sunnan
túnið. Það var gömul aurskriða
og grýtt. Hængur vann sífelt á
og hann hafði tvær geitur og
nokkrar kindur á fóðrum.
Það var aðeins eitt, sem
minti fólk á að Hængur hefði
verið í Ameríku, það voru bréfin
sem hann fékk. Þau komu mörg
á ári, með útlendu frímerki.
Það stóð á þeim: Mr. H. Jolin-
son. Og jafnoft sendi Hængur
bréf með útlensku kvenmanns-
nafni. Þar var titillinn Miss,
sem þýðir Fröken í Ameriku en
Kisa í Danmörku, sögðu fróðir
menn.
Þessi bréfaviðskifti leiddu í
fyrstu til fjörugra ágiskana, en
þar sem ekkert var liægt að full-
yrða þessu viðvíkjandi, liætti
þetta einnig að liafa nokkra þýð-
ingu fyrir hreppsins andlegu og
líkamlegu hræringar.
En svo, eitt haustið fékk
Hængur gamli einkennilega
sendingu að sunnan. Það var
likkista. Hann hafði pantað lík-
kistu. Hún var eikarmáluð, sum-
ir fullyrtu að hún væri úr eik.
Hængur dró hana heim á
sleða á fyrsta hjarni haustsins.
Börnin eltu hann i stórum höp,
eins og likfylgd, hljóð og alvar-
leg. Þau héldu að dauðinn væri
í kistunni.
Nú tók Hængur upp þann
einkennilega sið að sofa i kist-
unni. Og það var einmitt þenna
sama vetur, skömmu eftir h,á-
tíðar, að hann brá venju sinni
og sté ekki á fætur. Hann var
sofnaður svefninum langa. Það
yar 10 árum eftir heimkomuna.
I þRrpaWr}íjú(farðippm þeftp
Bardaginn á Mel í
Miðfirði um 1214
Bftip Pétur
I.
,ffiver einn bær
á sína sögu“. —
I róstum 13. aldaxánnar nnm
engin sveit, vestanlands eða
norðan, hafa verið með öllu laus
við ófrið og vopnaskifti. I stór-
deilum höfðingjanna, voru
bændur og vinnumenn þeirra
kvaddir til héraðsreiða, hvenær
sem goða þeirra bauð svo við að
horfa og drógust þannig menn
úr öllum bygðarlögum inn í
deilurnar.
Auk ófriðar þess, er jafnan
geisaði meðal höfðingjanna og
mestar frásögur gengu af, virð-
ist alt hafa logað í ófriði milli
einstakra manna og sveita, og
hlotist af bardagar og vígaferli.
Eru þess ekki fá dæmi úr Sturl-
ungu, mun það þó ekki vera sagt
frá nema litlu einu, og þá helst
ef einhverjir nafnlcendir menn
áttu hlut að. Tilefnið til slíkra
deilna virðist ekki altaf hafa
verið mikið, svo sem til fundar-
ins ó Mel í Miðfirði um 1214,
þar virðist tilefnið ekki vera
annað upphaflega, en smákritur
milli sveita.
Húnavatnsþing kemur fremur
litið við sögu í Sturlungu, eftir
að kemur frarn á 13. öldina og
mætti því ætla að þar liafi verið
frekar friðsamt innanhéraðs, að
vísti liafa bændur þar orðið að
leggja til menn, þegar goðorðs-
menn kröfðust þess, þó þess sé
ekki allstaðar getið i Sturlungu,
þó hinsvegar sé það auðsælt mál
að svo hafi verið, sérstaklega
eftir að deilurnar fara að Iiarðna
og skerast tekur í odda milli
Sturlunga og Ásbyrninga, þó
stórfundir yrðu engir í Húna-
vatnsþingi. Þó má ganga að því
sem gefnu, að róstusamt hafi
verið í Húnaþingi og munu deil-
ur Miðfirðinga og Víðdæla ekki
hafa verið neitt einsdæmi, þó
Sturlunga skýri sérstaldega frá
þeim, sem stafa mun af þvi að
nú, eftir skriflegri fyrirsögn
Hængs, verið reistur steinn yfir
grafir þeirra mæðgina.
Yfir nöfnum þeirra stendur
höggvið í steininn: „Fögur er
hlíðin.“
Sérvitur var hann segja menn
i þorpinu. „Fögur er hliðin“.
hyað skyldi það nú eiga að þýða?
Á .Bpekkan.
þarna áttu hlut að máli meðal
annara Eyjólfur Kársson og
hlutaðeigendur voru þingmenn
Snorra Sturlusonar, sem átti
gorðorð um vestanvert Húna-
vatnsþing, Æverlingagoðorðið.
II.
Frá róstum þessum segir
Sturlunga þannig:
„Þessu næst, eða litlu fyrr,
vóru skærur þein-a vestr i sveit-
um, Miðfirðinga ok Viðdæla.
Þá bjó :á Breiða-bólsstað Eyjólf-
ur Kársson, son Kárs munks ok
Arnleifar, dóttur Jóns Húnröð-
ar-sonar, hann var mikill maðr
vexli ok allra manna knástr
ok vaskastr um alla athöfn sína.
Tvá bræðr átti hann sam-
mæðra, Jón ok Eyjólf, váru þeir
Ófeigs-synir.
Þá bjó Þórðr móðr-bróðr
þeirra at Ásgeirsá, en Illugi
Bergþórsson at Þorkelshváli,
Þorsteinn Hjálmsson at Breiða-
bóls-stað í Vestrhópi, frændi
þeirra, ok í hverju húsi vóru þar
Húnröðlingar í þann tíma.
En iá Mel i Miðfirði bjó Þor-
gils Kálfsson, hann átti Þórunni
dóttr Magnúss, sonar Óláfs ok
Guðrúnar, móðr-systr Sturlu-
sona. Þar á Mel vóru bræðr Þór-
unnar: Ólafr, ok Koðrán, ok
Egill, miklir menn ok sterkir.
Gils Bergþórsson bjó at Reykj-
um, lians synir voru þeir: Kálfr,
Steingrímur, Eirekr, Úlfhéðinn,
dætr hans: Þórhildr, móðir
Guðrúnar, frillu Bjamar Sæm-
undssonar, ok Vigdís frilla
Sturlu Sighvatssonar. Þorbjörn
Bergsson bjó at Ósi, faðir Teits
ok Margrétar.
Margt var þá röskra manna í
Miðfirði.
Þórhildr Gilsdóttir var þá
ekkja, ok var þá mælt, at Eyj-
ólfr Kársson slægi á nökkul
marglæti við liana, en bræðrum
hennar lilvaði þat illa, ok var ó-
þykt milril milli sveitanna. Sá
maðr var í Miðfirði er Tannr
hét, son Bjarna Kálfssonar,
hann var við-illr, hann orti, ok
var niðskárr, engi var hann
sættir manna. Vísa þessi kom
upp i Miðfirði, er kveðin var til
Gils-sona:
Upp hafa eigi heppnir
ull-staldcs boðar vaxit,
fimm olc fullri vamma,
fleina-veðar á bæ einutn,
plust erki-dólar
(alh-i fylgir því galli)
opt er á gumna giftu
(Endir vísunnar vantar).
Fyrir þessa vísu vágu Gils-
synir mann. Eptir þat hófsk
upp ófögnuðr ok orða-sveimur.
Þá hófu Viðdælir þat spott, at
þeir kölluðusk göra meri
úr Miðfirðingum, ok var Þor-
björn Bergsson hryggrinn i
merinni, en Gils bróðir hans
gægrinn, en synir Gils fæturn-
ir, Ólafr Magnússon lærit, en
Tannr Bjarnason assinn, hann
sögðu þeir dúla á alla, þá er við
liann áttu, af hrópi sínu. En af
þessum orða-sveim, ok mörg-
um öðrum, er á rneðal fór,
görðisk svá mikill fjandskapr,
at eigi var óhætt með þeim.
En Snorri Sturluson átti flesta
þingmenn í hvárra-tveggja hér-
aði, ok þótti mönnum til lians
koma, at sætta þá.
Reið Snorri þá til, ok þeir fá-
ir saman, görði hann þá orð til
Víðidals, ok stefndi þeim öllum
í Miðfjörð á Mel: Eyjólfi Kárs-
syni, Þorsteini Hjálmssyni,
Þórði ok Bergþóri. Þeir riðu til
Miðfjarðar olc váru nær sjau
tigir. Miðfirðingar komu til
Mels ok höfðu þeir fjölmennt.
Leitaði Snorri um sættir við þá,
en þeir tóku því seinliga.
En þá er þeir Víðdælir komu
ok stigu af hestum sínum, gengu
þeir heim ;á völlinn. Þá lilupu
Miðfirðingar á móti þeim, ok
slær þegar í bardaga, ok váru
hvárir-tveggju all-ákafir. Snorri
hét á þá, at þeir skyldi eigi berj-
ask. Enginn hirði hvat er liann
sagði. Þá gekk Þorljótr frá
Breta-Iæk til Snorra, ok bað
hann milli ganga. Snorri kvaðsk
ekki hafa lið til þess, við
heimsku þeirra ok ákafa.
Þorljótr veitti Snorra hörð
orð. En síðan hljóp Þorljótr til
lirossanna ok leisti, ok rak á
millum þeirra, ok liéldu Víðdæl-
ir undan ok ofan eptir vellinum,
ok svá fyrir melinn ofan. Þeir
náðu hestum sínum, ok riðu yfir
á. í bardaganum fell Þorbjörn
Bergsson. Bergþórr hét sá, er vá
hann. Svá sögðu Víðdælir at
meiTÍn eysi, þvíat hryggurinn
væri í sundur i lienni. Illugi
Bergþórsson lét fót sinn. Sárir
urðu menn af hvárum-tveggj-
um. Þat kalla Miðfirðingar Þor-
steinsstig, er hann hljóp fyrir
melinn, en Girðinefs-götu þar er
Þórðr hljóp ofan. Míðfirðíngar
eggja Snorra mjök til eptirreið-
ar, ok veitti Teitur hánum et
mesta ámæli, er hann vildi eigi
auka vandræði þeirra.“
Nokkuru síðar sætti Snorri
þá, gn Eyjólfur Kársson flutti á
I