Vísir Sunnudagsblað - 09.06.1940, Blaðsíða 1

1940 Sunnudaginn 8. júní
Prentlistin
J ÁR ERU 500 ÁR LIÐIN frá því að prentlistin var fundin
* upp. Hún er ein þýðingarmesta uppgötvun í menningarþágu,
sem gerð hefir verið á þessari jörð. Maðurinn, sem talið er að hafi
uppgötvað hana, hét Johann Genzfleisch, en venjulega var hann
kallaður ættarnafni móður sinnar, en það var — GUTENBERG.
segja, að ekki verði vitað hve-
nær Gutenberg hafi dáið, (það
er aðeins vitað, að árið 1648 er
liann dáinn), — hinsvegar
sé þess getið, að hann
hafi verið jarðsunginn við St.
Franziskuskirkjuna i Mainz —
ldrkju, sem enginn veit hvar
staðið hefir. Að vísu er til leg-
steinn eða líklega öllu heldur
minnisvarði yfir Gutenherg, en
á honum stendur sama og ekk-
ert annað en upplýsingar um
manninn, sem lét reisa varð-
ann.
Bestu heimildirnar fyrir til-
veru Gutenhergs er sanna
það svart á hvítu, að maðurinn
var ekki neinn persónugerving-
ur úr þjóðsögum, heldur var
raunverulega til, eru gömul
dómsskjöl. Gutenherg svipaði
að því leyti til nútímamannsins,
að hann var skuldunum vafinn
Það er ekki svo að skilja, að
ekki liafi áður tekist að prenta
hlöð eða hækur, meira að segja
var húið að prenta margt mjög
fagurt og glæsilegt áður en Gut-
enberg fann prentlistina upp.
En það, sem áður var prentað,
var þeim vandkvæðum bundið,
að skera varð prentstafina út,
þeir stóðu upphleyptir á grunn-
inum og það var ekki hægt að
taka þá sundur. -— Hin gamla
prentunaraðferð var þess vegna
seinleg og kostnaðarsöm —
þess var dæmi, að liefðarkona
ein horgaði 200 kindur og 3
tunnur korns fyrir eina hók —
en með hinni raunverulegu
prentlist, sem kend er við Gut-
enberg, tókst að prenta með
lausum stöfum, svo það þurfti
ekki að búa þá til nema í eitt
skifti fyrir öll og mátti nota
sömu stafina livað eftir annað.
Því er ahnent haldið fram,
að menn viti litið um Johann
Gutenberg, að menn viti hvorki
hvenær liann fæddist né hve-
nær hann dó. Menn viti einu
sinni ekki, hvernig liann liafi
litið út, þrátt fyrir aragrúa af
teiknuðum og máluðum mynd-
um, sem viðsvegar eru til af
honum. Þessar myndir voru all-
ar búnar til löngu eftir dauða
lians. Sumir halda því jafnvel
fram, að Gutenberg hafi ekki
verið hinn raunverulegi upp-
finningamaður prentlistarinn-
ar, heldur' hafi það verið hús-
bóndi hanS, Koster, en Guten-
berg stolið uppgötvuninni frá
honum. Fyrir þessu eru þó
Prentvélin,
sem álitið er
aS Gutenberg
hafi unnið
neð.
ekki til neinar sannanir og lík-
lega ekki svo mikið sem likur,
svo að maður verður að ganga
lit frá þvi sem staðreynd, að
Gutenberg liafi fundið prent-
listina upp.
Á flestum myndum er Gut-
enberg sýndur sem virðulegur
síðslceggur, en samkvæmt tíð-
aranda samtíðar lians er álitið,
að hann liafi varla látið vaxa á
sér skegg, því það hafi verið
venja lieldri manna að skerða
skegg sitt — og til þeirra tald-
ist Joliann Genzfleiscli-Guten-
berg.
Þeir, sem allra svartsýnastir
eru á rannsóknir og skjalagrúsk
23. blað
Johann Gutenberg
(elsta mynd, sem til er af honum)
hin siðari æfiár sín, og stóð í
eilífum málarekstri þess vegna.
Lánveitendur þeirra tíma áttu
það og sameiginlegt með lán-
veitendum nútímans, að þeir
kröfðust endurgreiðslu, og þeir
neyttu réttar sins í skjóli lag-
anna, ef skuldirnár f'engust
ekki greiddar með öðru móti.
Það má óhætt treysta því, að
vilji menn gera nafn sitt ó-
dauðlegt um aldir, þá sé það
með því að taka lán og horga
það ekki. Lánveitandinn annast
ódauðleikann.
f dómsskjölunum, þessum
hestu og fullkomnustu heim-
ildum, sem til eru um Johann
Gutenherg, verður einnig séS,
að hann hefir húið til einhvers-
konar prentvél og að hann
keypti hlý. — Þetta eru stað-
reyndirnar, sem óhætt er aS
byggja á.
En svo er til heil æfisaga —
óteljandi æfisögur meira að
segja — um Johann Gutenberg.
Það má segja ágrip hennar í
stuttu máli, en það er allra
hluta vegna hetra að slá var-
nagla við ýmsu, sem þar er tal-
inn sannleikur, af þeirri ein-
földu ástæðu, að margt af því,
sem þar er sagt og jafnvel fuTl-
yrt, hefir aldrei tekist að sanna,
og framtíðin mun heldur ekki
rjúfa þögnina um þau efni.
Það er sennilegt, að Joliann
Gutenherg hafi fæðst einlivern-
tíma um aldamótin 1400. Hann
var af virtum og mikilsráðandi
ættum, forfeður hans langt