Vísir Sunnudagsblað - 28.07.1940, Blaðsíða 4

4
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
en hnígur svo, að séð ei fær
að sveitin af hans vinnu grær.
Það spillir ekki jólakvæði,
sem veraldarviska liefir kveðið,
þó það endi á jarðvegi og hónda.
Meistari meistaranna talar oft
um jarðyrkjumenn í dæmisög-
unum, sem eru í aðra röndina
skáldskapur. Þó má segja, að
þetta kvæði, sem er hvassviðr •
islaustj, falli í dúnalogn að lok-
um. Þessi vísa um bóndann er
á sinn; hátt því lík, sem seimur
eða efitirómur kvæðis eða lags,
er sá dregur, sem syngur eða
snertir hljóðfærastrengi. —
Varla verður um það deilt, né
það véfengt, að þetta kvæði er
vel kveðið að vili og orðfæri, og
vissulega er það einkennilegt.
En hitt er jafn víst, að hjartað,
sem hýr undir þeirri tungu, er
ekki með þeim slætti, sem
hjarta Hallgrims Péturssonar
liafði til brunns að bera. —
Það getur orðið lil ávinnings
málefnum, að misjafnar skoð-
anir séu á lofti um mennina,
sem um er að ræða. Kristur lifir
enn í vitund manna af því, að
enn er spurt: hver hann var í
fyrndinni.
Þó að eg liafi nú látið i veðri
vaka, að hjartsláttur Hallgrims
hafi verið hlýrri en Stephans,
er mér ekki ant um, að allir
skáldmæringar kveði á eina
lund um meistarann milda.
Hann þolir það, að um hann sé
deilt. Meðan andvari mismun-
andi skoðana blæs um djúpið,
sem lærisveinar Krists fiska í, er
engin hætta á, að það verði að
Dauðahafi.
Vissulega er þetta kvæði efn-
isríkt og í það er mikið spunn-
ið. En — mundi nokkur maður,
sem sér í tvo heimana, geta sótt
í það huggun handa sál sinni?
Siðastur manna mun eg verða
til þess að gera lítið úr mann-
viti og snild.
En stoðar hún, þegar síðustu
kurlin koma til grafarinnar?
Hallgrímur Pétui'sson horfir í
augu Krists, þegar hann grætur
yfir Jerúsalem og tárast yfir
eymdinni og syndinni í mann-
heimi.
St. G. St. gaumgæfir einkan-
lega hnakkasvipinn, hve gáfu-
legur liann er, og vangasniðið.
St. G. lilustar eftir þeirri rödd,
sem hoðar hræðralag á jörð-
unni. Hallgrímur hlustar á
hjartsláttinn, sem nær hámarki
á krossinum. St. G. er fulltrúi
þess aldaranda, sem neitar því,
að Kristur hafi húið yfir öðrum
eða meiri mætti, en hestu menn
þjóðanna hafa til að bera. St.
G. lítur spekingslega á meistar-
ann, fremur en skáldlega; gagn-
vart Kristi er hann eigi svo vel
skygn, sem hann er, þegar hann
kveður: Eg varð allur alsjáandi
/ augasteinn í hverri taug.
Slík skygni er mystisk eða
dulræn. Hallgrimur sér Krist í
samskonar ljósi, sem málarinn
sér fjallið.
Hann velur sér stöðu álengd-
ar og lætur Ijósmóðu og hæfi-
legan fjarska hjúpa fjallið í
hálfgagnsæjan lijúp, eða þá að
málarinn situr um tækifærið,
þegar sólin sjálf hefir ákjósan-
lega afstöðu til fjallsins. Málar-
anum dettur eigi i hug að þreifa
á fjallinu, eða reka nefið í það
— svo nærgöngull má hann ekki
vera. Hallgrímur fer þvílikt að
ráði sínu. Hann málar Krist,
þegar fylling tímans er komin,
stendur svo langt frá krossin-
um, að á hann falli, og þann,
sem á liann er negldur, fegurð-
arhjúpur fjarlægðarinnar, eða
sú mystiska móða, sem gerir
fjöllin hlá. Aldarandinn legg-
ur Hallgrími á varir sum orða-
tiltæki, sem fela í sér skoðan-
ir, sem þeir menn geta ekki fall-
ist á, sem nú eru uppi og dást
þó að „heilagri glóð“ Hallgríms,
t. d. þegar hann kveður þetta:
Blóðskuld og hölvun mína/hurt
tók Guðssonar pína.
Nútíðar skynsemi getur eigi
felt sig við það, að hlóð sakleys-
ingja geti orðið horgun fyrir
glæpi sj'ndara. En þó getur mál-
snjöll skáldgáfa gert ólíkindi
sæmileg, þegar hún heitir sér,
eða leggur sig fram. Eg hefi
lesið bók eftir Jóhannes Jörgen-
sen, skáld Dana, katólskan
mann, sem tók á fullorðins
aldri sinnaskiftum. Hann ræð-
ir um leyndardóma kristin-
dómsins, meyjarfæðingu, fórn-
ardauðann, sakramentin og
greiðir úr þessum flókum svo
snildarlega, að úr þeim verður
jiell og purpuri og guðvefur.
Við þann lestur virtist mér, að
efasýkin myndi yfirbuguð falla
á kné og gera hæn sína, auð-
mjúk og grátfögur.
Ilvað sem því líður. —
Sagan hefir sýnt það og sann-
að, að engin trúarbrögð geta
staðist, sem svift eru eða laus
við mystik — dulspeki. Svo
kölluð skynsemistrú hefir ekki í
sér það aðdráttarafl, sem lað-
ar mennina að henni eða heldur
þeim föstum.
Og þó að því sé neitað, að
Kristur hafi ráðið þá gátu, sem
falin er í Ijóðlínunni: „hvað
hinumegin hýr“ — er samt liug-
Ijúft að taka undir með öðru
skáldi, sem segir, uppgefið á
lífinu:
„Svo dreymdi mig draum af
nætur náð,
og nú er byrjaður dagur.
Á daginn er tregandi dapurt
mitt ráð,
en draumurinn var svo fagur.“
(Bertel E. Þorleifsson.)
Skák
Tefld i Pistyan 1922.
Hvítt: A. Aljechine.
Svart: K. Hromadka.
1. d4, d5; 2. Rf3, Rf6; 3. c4,
c6; 4. Rc3, Db6 (Siichting nokk-
ur lék þessu fyrstur í skák á
móti Schlecter í Carlsbad 1911.
Besta svarið er 5. c5, Dc7; 6. g3!
og síðan Bf4 með góðri stöðu).
ö. e3, Bg4; 6. cxd, cxd; 7. Da4+,
Bd7 (Best; ef 7. Rc6 þá 8. Re5,
Bd7; 9. Bb5, e6; 10. RxB, RxR;
11. el! og hvítur nær sókn svip-
aðri þeirri er hér kemur eftir
13. leik hvíts) 8. Bb5, a6; 9.
BxB+, Rb8xB; 10. 0-0, e6; 11.
Re5, Da7 (11. .. Db4! var ágætt,
þetta er hinsvegar tímaeyðsla,
sem hvítur græðir á) 12. RxR!,
RxR; 13. e4!, b5; 14. Dc2, dxe;
15. d5!, e5; 16. a4!, h4; 17.
Rxe4, Dh7 (Ef 17. .. Bc5 þá 18.
Be3!, BxB; 19. Rd6+, Ke7; 20.
Rf5+ og síðan fxB með öflugri
sóknarstöðu) 18. Hdl, Hc8; 19.
De2, Be7; 20. Dg4, g6 (Þvingað.
Ef 20. . . 0-0 þá Bh6).
ABCDEFGH
21. Bg5!, h6; 22. BxB, KxB; 23.
Dh4+, g5; 24. Dg4, Hc4; 25.
Df5 (Hótar meðal annars Dxf7)
Hf8; 26. b3! Hc8; 27. Rf6! Hc5;
28. RxR, Dc8 (Ef DxR þá 29.
Dxe5+Kd8; 30. Hacl; HxH; 31.
HxH og vinnur) 29. d6+, gefið
(Hvítt vinnur hrók. Ef 29. . .
Kd8; 30. Df6+, KxR; 31.
De7+, Kc6; 32. d7! o. s. frv.).
FRÁ UPPSKERUHÁTÍÐ.