Vísir Sunnudagsblað - 06.07.1941, Blaðsíða 2

2
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
hans kvæði vísu, sem ráða
mátti sem feigðarspá. Snorri
segir enn fremur:
Margir aðrir draumar váru
])á sagðir ok annarskonar fyrir-
burðir ok flestir daprlegir. —
Eftir fall Haralds konungs og
Norðmanna í Englandi kvað
Þjóðólfur hirðskáld Haralds
harðráða:
Bauð þessa för þjóðum
þarflaust Haraldur austan.
Þessi spaklegu orð sýna, að
Norðmenn fóru tregir i þennan
leiðangur, enda áttu þeir alls
ekki grátt að gjalda Bretum né
Haraidi konungi þeirra. En þó
að höfuðskáld Haralds harðráða
kveði á þessa lund, verður eigi
séð, að hans andi hafi átt nokk-
urn þátt í draumvísunum. Þær
virðast vera komnar úr Imliðs-
lieimum, eða þeirri forsælu, sem
er bak við tjaldið það sem er
milli lifandi manna og látinna.
*
Merkileg frásögn er í Víga-
Glúmssögu, sem greinir frá
fyrirburði, sem birtist konu
Bárðar bvita, þann dag, sem
bóndi hennar fór að heiman í
skóg, en þann dag féll Bárður
fyrir vopnum Vigfúss Víga-
Glúmssonar. Húsfreyjan kvaðst
Iiafa séð dauða menn ganga
móti Bárði, þegar- liann reið úr
lilaði. Þeir vissu, að hann var
feigur. Sagan getur þess, að
Bárður Iiafi ált „sverð gott“
enda var liann vel vígur.
Nú nýlega fannst sverð Bárðar,
þar sem hann féll, þ. e. a. s.
svei’ð, sem var óvenjulega langt.
En í einvígi þeii’ra Vigfuss gekk
honmn þvi mjður en Bárði, að
Vigfús varð að hopa á liæl i
hverri lotu áður en liann næði
Iiöggfæri. Frásögnin af skygni
húsfreyju Bárðar mun vera rett,
úr því að endurfundur sverðsins
ber vitni um gæði sverðsins.
Hvað sem þvi líður, má gera ráð
fyrir, að fyrirburðir i vöku og
draumvísur stafi frá dánum
mönnum.
Með þessari getgátu er þó ekki
gerð grein fj'rir því, hvernig á
því stendur, að dauðir menn
vrkja svo vel, sem dæmin sýna
og leggjast svo djúpt i líkingun-
um að viðvaranir þeirra eru
gátur fremur en upplýsingar.
En svp má segja að di’aumarnir
sé gátur enn í dag, þegar bolla-
leggingar þeirra fjalla um smá-
muni daglegs lifs. Sá-aðilji, sem
drauminn skapar, talar nokk-
urskonar fingramáli, notar
bendingar og beitir líkingum.
Tröllkona, sem heldur á
skálm i annari krumlu en trogi i
hinni, hefir i huga mannavig til
stórra muna og með hroðaleg-
um hætti. Hrafnar og ernir, sem
sitja á hverjum skipsstafni, biða
eftir krás, sem sá leiðangur
skapar liræfuglunum. Tröllkona
sem ríður vargi (úlfi) og kastar
mannabúkum í kjaft vargsins,
villir ekki á sér beimildir: hún
fer um blóðvöll og beljarslóð
— er þess aíbúin.
Næri’i má geta, að framliðn-
um Norðmönnum hefir staðið
stuggur af þessax’i þarflausu för
frænda þeirra vestur til Eng-
lands, þar sem úrval þjóðarinn-
ar féll, bótalaust.
Þáttur Þorsteins Síðu-Halls-
sonar bregður upp þ’eirri mynd,
að ættarfylgjum bans liafi þótt
mjög miður, að lítið skyldi
leggjast fyrir liann. Þær vöruðu
Iiann við aídurtila, sem lionum
var búinn, í harla foi’neskjuleg-
um vísum. Svo virðist sem
dauðir menn beri fyrir bi’jóst ó-
svikinn nxetnað, fyrir liönd
frænda sinna og vina, sem erxx
ofanjarðai’.
*
Sturlmxga og Heimskringla
— snillingarnir bófsömu, sexxi'
rituðu þær — gera ráð fyrir
fyrirburðum, að þeir bafi gerst,
en eru þó lágmæltir um þau
efni — tala fátt um þau. Þeir
munu bafa litið á þau mál því-
líkt, seixi margir vitsmunamenn
á voi-um dögum, að ótrúlegt sé,
að dánir menn geti átt óvéfengj-
anleg viðskipti við lifandi lýð.
Mörgum þykir það ótrúlegast af
öllxx þvi senx er torskilið, að
maðui’inn lifi þótt liann deyi, og
haldi sér heilum.
Þriðja snilldaiTÍt íslenzkrar
sagnfræði — Njála, getur unx
fyrirburði," sem nærri stappar,
að jafngildi Fróðárundi’um.
Þeir gerðust umbverfis Bi’jáns-
bardaga, í tvennu lagi; áður eix
oi’rustan bófst, á skipum vik-
inga, þegar benrögnin konx vfir
Bróður og menn lians og djöflar
sóttu að þeim í gei-vi járn-nefj-
aðra brafna. Hinn fyrii’burður-
inn gerðist að orrustu lokinni.
Njála segii’/frá þeinx fyrirburði
á þessa leið:
Föstudagsmorguixinn varð sá
atburður á Katanesi, at maðr sá,
er Dörruðr liét, gekk xit. Hann
sá at menn tólf saman í’iðu lil
dyngju eimxar og hurfu þar.all-
ir. Hann gekk til dyngjunnar.
Hann sá inn um glugga einn, er
á vár, ok sá, at þar váru konur
inni ok höfðu færðan upp vef.
Mannaliöfuð váru fyrir kljána,
en þarmar ór mönnunx fyrir
viftu ok gai’n, sverð var fyrir
skeið, en ör fyrir bæl. Þær
kváðu vísur þessar (Darraðar-
ljóð).
Þegar kvæðimx var lokið, rifu
þær ofan vefinn ok i sundr ok
hafði hver þat, er helt á. Gekk
Dörrxxðr nú i braut ok heim. En
þær stigxx á hesta sina olc riðu
sex i sxxðr ok sex í noi’ðr.
Ivvæðið senx þessar konxx
kváðxx, er kynginxagnað og jafix-
ast að því leyti við Völxispá. Þar
er sú spá, sem vara mun um
aldir alda og aldrei fyi’nast:
Þeir nxunu lýðir
löndum ráða,
er xitskaga
áðr of bygðu.
Dörruður táknar bai’daga-
nxann. Vefurinn sem konurnar
tólf ófu úr þörnxum manna, en
kljáðu með liöfðunx þeirra,
mundi tákna þann hildarleik
(óleik), sem háður hefir verið,
háður er og mun verða liáður á
jörðinni, illxx lieilli. Þessar kon-
xir sem vefa Darraðarvefinn,
íxxunu vera frændkonur aiorn-
anna, sem spinna örlagaþræði
mannnana.
í Helgakviðu er svo að orði
kveðið, að þeir þræðir liggi frá
austx’i til vesturs. Talan tólf var
mikillar nátiúru í forixunx fi’æð-
um, og heldur sér enn i fullu
gildi þarna i dyngjunni.
Myndi þessi fyi’irburður liafa
gei’zt eða er um skáldskap að
ræða ?
Þessum spurningum ætla eg
að svara með skáldskap:
Matthías segir í einu eftir-
nxæli:
.... Skíni Guðs axigxi
gegnxmi yðar hjörtxx.
Ef þau eigi lýsa
opnast náheinxar,
verða úti veraldir ....
Þegar þaxx stórtiðindi gerast,
að menn eru strádrepnir fyrir
örlög fram, má svo að orði
kveða, að „opnist nálieimar“.
Þá er sú veröld orðin xiti, sexxx
álti að nota sér til blessunar
geislaskin guðs augna. Tilvei-an
ranghverfis, þegar vonzkan
bælir undir sig gæzkuna í inann-
lieiixii.
Hómer og Dante segja, að
dapui’legt sé umhorfs i heim-
kynnum Heljar. Það verður eigi
vitað með vissu, bvort þeir liafa
stuðst við eigin sjón (ófreski-
gáfu), eða þeir bafa látið sér
lynda getgátur. Norræn goða-
fræði gei’ir ráð fyxár, að morð-
ingjar verði eitur ár í dauðra
manna veröld. Ef til vill hefir
Dörruður séð konurnar tólf í
dyngjunni frernja vefnaðinn.
Hvort sem svo liefir vei’ið, eða
skáld hefir skapað likinguna,
ber að samskonar brunni:
Harnxasaga nxannkynsins er
sýnd á táknræna vísu, þá og það.
*
Eru tímar fyrirbux’ðanna liðn-
ir undir lok — eða er þagað Um
þá?
Stórtíðindi gei’ast þó eigi siður
nú en á Slui’lungaöld og þeim
tímum sem henni eru nátengdir.
Níðingsverk eru unnin nú á dög-
um eigi minni en þegar Gissur
myrti Snorra og Bróðir vá
Brján konung. Svo virðist sem
náheinxar ættu að geta opnast
nú eigi siður en þá. Eða eru
augu manna ófi-eskai’i en fyrr-
um ?
Eg ætla að svo sé.
Spámenn Gyðinga urðu sjá-
endur með þvi móti, að þeir
lifðu í afdrepi eða bléi þar sem
liávaði heimsins náði eigi að
trufla þá. Þeir lifðu einföldu lífi
og ástunduðu að þroska innri
manninn. Enn í dag lifa spek-
ingar Austux’landa í ltyrrþei, þeir
sem undi’in gei’a. Þeir afneita
lxeinxinum, sem svo er kallað.
Hér í landi eru þeir nxenn
di’aumspakastir og getspakastii’,
sem lifa afskektir og þær konur
gæddar ófreskigáfu, senx minnst'
og sjaldnast eru á almanna færi.
Þetta fólk getur órað fyrir stór-
tíðindum, þó að fáir viti. Það
gengtxr svo í sveitum landsins,
að aldurbnigið fólk órar fyrir
ástvinamissi og árferði og nýtur
í þeim efnum drauma sinna. En
þessháttar vísindi eru eigi send
útvai’pinu.
Draumgáfa þroskast með
aldi’inum. Hana nxá efla og rýra
eins og hverja aðra gáfu. Eg
lxefi þekkt menn, sem fói’U svo
nærri um veðurátt að vai’la
skeikaði og studdust við drauma
sína í þeim efnum. En svo virð-
ist sem blessuð menningin, liraði
lífsins og allskonar umturn út-
í’ýnú draumgáfunni og hanili
birting fyrirburða. Hraði lifsins
hei’jar á einkenni manna og
frumleik og slíkt hið sama er
hann meinbæginn við ýnxsa
helgidóma.
Áður en Haraldur konungur
hai’ðráði „fór þarflaust austan“
— að sögn Þjóðólfs skálds —; í
leiðangurinn vestur unx liaf,
gekk hann til skríns Ólafs kon-
ungs belga og — tók lyldana
sem gengu að skríninu og kast-
aði þeim út á ána Nið. Ef til vill
hefir hann órað fyrir lxrakför
sinni — feigðin bitið á hann.
Hans frægðarveröld var að
verða úti, náheimar vóru að
opnast, til að gleypa hann.
Það nxá segja, að sá vitri og
sigursæli lionungur liafi kastað
teningunum, þegar liann varp-