Vísir Sunnudagsblað - 24.05.1942, Blaðsíða 7

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
7
siúlku, sem dó í blóma lífsins:
„Hún var svo ljúf og allra sinna
ynidi,
í allra munni var og hét hún
rós.“
„Og dreymi þig um dýrðar-
skauti'ð nýja,
sem drottinn geymir hverri lífs-
ins rós.“
Og þegar liann biður fyrir ætt-
jörðinni:
„Kom þú, blessað ljósa-ljós,
lýs þú ísafoldu,
allt íil þess, er rós við rós
rís við prís úr moIdu.“
Mér finnst þetta fögur bæn
til handa ættjörðinni, og ef slik
bæn er ekki guði þóknanleg, þá
er mikil vandj við hann að
skipta.
Ég hef nú leilazt við að sýna,
að orðið „fjallaljós“, í þeim sam-
böndum, er að framan greinir,
er komið inn í málið af ein-
hverjum mistökum eða mis-
skilningi, og getur ekki sam-
rýmst skáldheiðri Jónasar Hall-
grímssonar. Hafa menn athugað
hve litla misheyi-n þarf til að
misrita „hval“ fyrir hvel og
„ljós“ fyrir rós, ef kvæði er lesið
fyrir, og hve miklii máli þetta
kann að skipta fyrir Ijóðið sem
listaverk og skáldið sem lista-
skáld? Hafa menn athugað að
nafnorðið „fjallaljós“ (um
gróður?) liefir hvergi fundizt í
íslenzku máli fyrr né síðar? Og
þótt Blöndal væri lilneyddur að
færa það inn í orðabók sína,
tekst ekki að skýra það, af því að
orðið, sem hugtak, er óákveðið
og formlaust og fær því engan
búning, þar eð hvorki er liægt að
þjálfa það eða þvinga í nokkurn
eiginlegan líkama. Blöndal get-
ur ekki danskað það, o: þýtt
það á danska tungu, af þvi að
orðið er í raun réltri ekki til í ís-
lenzku. Þannig geta málsins
mistilteinar sprottið af röngum
forsendum og lmgsanavillum. —
Það verður því að teljast vara-
samt, og frekar óviðeigandi af
íslenzkukennara, að skunda
strax í Ríkisútvarpið og tilkynna
ölluin landslýð, að hér geti verið
um réttmæli að ræða frá slcálds-
ins hálfu, sem ekki megi hrófla
við. Verður að telja þetta, væg-
ast sagt, dálitla misnotkun á út-
varpinu. Skýring mag. B. S. var
tvieggjað vopn, eins og öll kjör-
vopn eru, þar sem önnur eggin
er fjölfræði en hin fáfræði. —
Nú kann fólk að spyrja: „Hvern-
ig getur Jónas Hallgrimsson
leiðrétt sjálfur verk sín, eftir að
hann er dauður?“ — Því er til
að svara: Hann er ekki dauður
enn og deyr aldrei. Líf og andi
skáldsins hefst eklci við eða
Nkiptm
Gömul kona í sveitaþorpi lief-
ir nýlega misst manninn sinn.
Þau hafa búið saman langa ævi
og sennilega farið vel á með
þeim. Sagan greinir -ekki frá
þvi að vísu, enda skiptir það
ekki máli í þessu sambandi.
Konunni finnst hún vera ein-
mana. Börnin rokin að lieim-
an fyrir löngu og nú er blessað
gamla nöldrið hennar komið i
gröfina. Enginn eftir, sem hún
getur talað við, nema gamla
kisa, sem nú er að verða far-
lama. Raunar koma nágranna-
konui-nar til hennar stundum.
Þær tala að vísu ósköpin öll, en
fara undir eins og þær eru bún-
ar að drekka kaffið, því að þær
þurfa víða við að koma, eins og
geagur og gerist.
Það er kostnaðarsaml að
grafa þá sem deyja — koma
þeim í moldina með lieiðri og
sóma. Og gömlum ekkjum get-
ur orðið sá kostnaður algerlega
• -i -
dvelur til langframa í dauðum
bókstaf eða ritvillum, heldur lif-
ir og starfar eiliflega i hug
og hjörtum sannleiksleitandi
sálna; endurfæðist þar og vex
upp á ný, til aukins víðsýnis og
náttúrlegrar framþróunar. Það
er sá ódauðlegi, eilífi gróður. En
hvarvetna þar, sem eggjar tvær
eru á sama vopni, því hættulegri
verður beiting gáfaðs manns um
mikið efni, er nieira nálgast
hæfi hins ófróða. Fáfræðin met-
ur ljós heimsins og rök allrar lil-
veru, einungis frá bæjardyrum
smnar eigin takmörkuðu þekk-
ingar og kunnáttu. Er því oft
fljót að dæma og ákveða. Þetta
er mjög auðvelt og þægilegl fyr-
ir fáfræðina; hún krefsl ekki
nýrra sjónarmiða. Útvarps-
skýringar mag. B. S., í þessu liér
umrædda efni, stapdast ekki
dóm ómengaðrar gagnrýni. Þó
skal honum liér með í vinsemd
þakkað, en ekki vanþakkað, og
eins fyrirspyrjanda lians, þvi
ella hefði þessi grein ekki skap-
azt.
Mag. B. S. er mikill fræðimað-
ur, bráðgáfaður og drengur lrinn
bezti. Það, sem hann segir, getur
því verið fagurt, rétt og satt.
En þar sem skynsemi, fegurð
og sannfæring fara saman og
benda mér á, að annað sé rétt-
ara, fegurra og sannara, þá vel
ég þann kostinn og liika hvergi,
enda þótt ég viti og skilji, að
einum saman er örðug leið án
skjóla og fylgdar — ef öllum
hliðum kynni að verða lokað.
Á sumardaginn fyrsta, 1942.
Skuggi.
jöfnnð.
ofvaxinn. Þá getur stundum
farið svo, að presturinn verði
útundan. Hann er kannske efn-
aður og þolir það vel. En það
getur lika lnigsast, að efnaour
klerkur liafi hug á því, að ganga
eftir sínu, og fyrtist heldur, ef
hann fær það ekki greiðlega.
Og fái liann ekki sitt getur hæg-
lega dottið í hann, að skipta sér
ekki til muna af fátækum ein-
stæðingum, sem við söknuð
lniu og sorgir, því að klerkar eru
í eðli sínu rétt eins og aðrir
menn.
Gamla konan, sú er hér um
ræðir, hafði ekki getað borgað
prestinum líkræðuna eftií' lcarl-
inn sinn og húskveðjuna ekki
heldur. Hún hafði ekki pening-
ana ó reiðum liöndum og láðist
að hiðja prestinn um líðan. Hún
hað ekki neinn um lijálp og
enginn mundi eftir að rétta
henni hjálparhönd, þó að ná-
grannarnir hlyti raunar að vila,
að liún ætti enga pcninga og
væri i stökustu vandræðum
Þetla getur hæglega gleymst í
annríki daganna, þó að allir sé
raunar af vilja gerðir og finni
það oft greinilega með sjálfum
sér. —
Henni fannst það nú einhvern
veginn, kerlingaranganum, að
presturinn hefði átt að geta lit-
ið inn til hennar og talað við
hana nokkur huggunarorð, þó
að hún skuldaði honum ræðuna
kirkjunni og húskveðjuna - og
hefði látið farast fyrir að biðja
um líðan. Hann var vanur þvi,
blessaður, að líta inn til sókn-
arbarna sinna, þeirra er við
sorgir áttu að stríða, og tala
falleg orð og huggunar-rik. En
nú brá svo við að liann kom
ekki. Hann hafði þó ráðgert að
koma, þegar áð jarðarför lok-
inni. En hann kom elcki. Og
kerlingar-stráinu gramdist
kærleikleysi hins vígða manns.
Hún hefði j)ó ávallt elskað prest-
inn sinn og það hefði maðurinn
hennar lika gert, sá sæli Mor-
ten. Og allt af hefði þau hafl
þann siðinn, að fara í kirkju á
hverjum messudegi og vera til
altaris einusinni eða tvisvar á
ári. Og æfinlega hefði Morten
liennar, blessaður öðlingurinn,
staðið i skilum með prestgjöld-
in — það vissi hún. — Hún fór
að liugsa um það í fullri alvöru,
að liætta öllum kirkjugöngum.
Það væri mótulegt lianda prest-
inum, að sætið hennar í kirkj-
unni stæði autt. En einhvern-
veginn fannst lienni nú samt, að
hún mundi sakna þess, að fara
ekki í kirkju, þvi að allt af væri
nú gaman að koma þar og sálu-
bætandi að hlusta á blessað orð-
ið. Eða þá altaris-gangan. Þung-
bært mundi henni reynast, að
sitja heima þegar grannkonurn-
ar gengi að borði drottins. Nei.
Hún gæti ekki til þess hugsað
í alvöru, að breyta til í þessum
efnum. — En gröm var hún við
prestinn, það vissi guð á hæð-
um, og einhvern veginn yrði
hún að ná sér niðri á honum, og
fvrirgefa honum svo af öllu
hjarta. Og aurana sína skyldi
hann fá, sá góði guðsmaður, þó
að það kynni að dragast eitt-
hvað.
Henni verður litið út uin
gluggann, mitt i þessum liug-
leiðingum, og sér hún þá hvar
presturinn kemur eftir þorps-
götunni. — Skyldi liann vera á
leiðinni hingað, sá góði maður?
Jú-jú, hann beygir af götunni
og stefnir heim að kofanum
hennar. Skyldi hann nú vera
kominn til þess að krefja mig
um borgunina .fyrir húskveðj-
una og ræðuna, eða nrundi ei’-
indið vera það að hugga mig,
sorgmædda ekkju?
Hugleiðingarnar urðu ekkí
lengri en þetla, því að nú var
drepið á dyr.
-— Eg hreyfi mig ekki, segir
kerlingar-sauðurinn — læt sem
eg hevri ekki neitt. Hann er ekki
of góður til að berja öðru sinni.
En lderkurinn er „ekki upp
á það kominn“, að berja öðru
sinni. Hann gengur í bæinn ó-
boðinn.
Þá lætur gamla skarið sem
sér verði ákaflega bilt.
Presturinn heilsar alúðlega.
Röddin er mild og fögur.
— En hvað mér brá, segir
. ekkjan, og lítur undan. Eg hélt,
satt að segja, að þér lægið nú á
líkbörunum, prestur minn!
— Á líkbörunum? — Það
var þó undarlegl!
—- Læt eg það vera. Ég skal
nefnilega segja y'ðtir, prestur
minn, að i gær heyrði eg fólk
vera að tala um yður. Og allir
voru glaðir og öllum lá svo
einstaklega vel orð til yðar, að
mér datt ekki annað í hug, en
að söfnuðurinn væri nú loksins
laus við yður!
— Hver veit nær kallið kem-
ur, mælti presturinn hógvær-
lega. En meðan enn er tími til,
ætla eg að afhenda yður reikn-
inginn yfir viðskipti okkar.
Þau eru jöfnu'ð að fullu. Þér
skuldið mér ekki neitt. — Geri
þér svo vel!
Hún tók við blaðinu skjálf-
andi liendi, liin gamla, sorg-
mædda lcona, og horfði á það
um stund. — Svo fór hún að
gráta. —
(P. S. þýddi).