Vísir Sunnudagsblað - 08.11.1942, Blaðsíða 4

4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
A. J. Johnson:
Fáein orð um skáldin fornu
— forfeður rangæisku
skáldanna.
JÓN ARASON
þeim, fuglum sáum við dálítið
þarna. En sú von brást einnig,
og heim komum við kl. 8 um
kvöldið og sögðum okkar farir
ekki sléttar. Næsta dag ferjaði
Sigurður, bóndi að Laugarbóli,
mig yfir fjörðinn, og gekk eg
þaðan yfir að botni í Mjóafirði,
fjögurra klukkustunda gang,
kvaddi Sigurð bónda Jónasson,
sem var við ullarþvott úti, og
sýndi honum bréfið frá vini
mínum, Baldri lækni. Bauð
hann mér þegar til stofu og
kvað allt til reiðu, er hann gæti
í té látið. Þarni hitti eg fyrir
uppeldisson hjónanna í Botni,
Halldór Kristjánsson, hinn
görvilegasta og vasklegasta pilt,
um 18 ára gamlan. Sagði liann
mér þær gleðifréttir, að hann
hefði tvisvar komizt í arnar-
hreiðrið i bandi, og kvaðst glað-
ur skyldi koma með mér næsta
dag, ef stjúpi sinn leyfði, og var
það auðsótt, þótt túnasláttur
væri nýbyrjaður og nóg að gera.
Sagði Sigurður, að örninn hefði
verpt þarna í fjallinu í 18 ár,
en þó ekki alltaf á sama stað.
Næsta dag gengum við Halldór
á fjallið, og fram á brúnina yfir
hreiðrinu og höfðum band með
okkur. 1 hreiðrinu voru tveir
litlir ungar, en ernirnir sveim-
uðu yfir höfðum okkar. Blæja-
logn var, og þó sá eg ernina
aldrei svo mikið sem bæra væng-
ina; þeir liðu áfram í loftinu í
stóra hringi upp á við, unz þeir
hurfu okkur sjónurn. Af brún-
inni voru um 10—15 metrar
niður í lireiðrið, og leizt mér
illa á að mynda þetta ofan frá.
Var nú langt liðið, um tvö ár,
síðan eg síðast fór í fjöll, og því
ekki laust við að mig sundlaði
þarna á- brúninni. Lét eg nú
Halldór binda sig í vaðinn og gaf
hann niður í hreiðrið með
myndavélina og bað hann taka
myndir af ungunum og útskýrði
sem bezt fyrir honum, hvernig
hann skyldi haga sér. Er hann
hafði leyst sig úr vaðnum, og
var kominn að hreiðrinu, stóðst
eg ekki mátið, setti bandið fast
og seig niður til Halldórs. Sátum
við lengi hjá hreiðrinu og tók
eg ótal myndir. Glaða sólskin
var, en hreiðrið á móti norðri í
fjallinu, og komst því engin sól-
arglæta að, og þótti mér það
miður. En Halldór sagði mér, að
um kl. 5 á morgnana mundi sól
skína þarna, og ætlaði eg að fara
aftur í hreiðrið næsta morgun.
En kóngsi vill sigla en bjT hlýt-
ur að ráða. Næsta morgun var
rigning og næsta og næsta, eða
samfleytt ellefu daga. En fátt
er svo með öllu illt, að ekki boði
nokkuð gott, og svo fó'r hér.
Vegna rigningarinnar, eða tafar-
StálpaSur og grimmur amarungi
í hreiðri.
innar hennar vegna, komst eg
að því lijá ferðamanni einum,
að í Skötufirði væri eitt arnar-
hreiðrið enn, með þremur upp-
komnum ungum, svo að næsta
sólskinsdag fórum við Halldór
í það hreiður, en ekki Botns-
hlíðarhreiðrið. Lánaði Sigurður
bóndi mér tvo hesta og Halldór
aftur sem fylgdarmann og héld-
um við af stað til Skötufjarðar
þann 18. júlí. Er þetta fjögra
tíma reið hvora leið yfir Skötu-
fjarðarheiði og er sú leið illríð-
andi vegna klungurs, enda mun
þetta versti reiðvegur landsins.
Allt gekk þó að óskum og yfir
komumst við að lokum, tókum
af hestunum í rjóðri nokkru,
því þarna er skógur, og hófum
leit að lireiðrinu. Lolcs fundum
við það á stórum stalli neðarlega
í berginu, en hjónin voru ekki
heima, og þar sem sólin mundi
ekki skina í hreiðrið fyr en að
klukkutíma liðnum, notuðum
við tímann á meðan og gengum
að næsta bæ, þriggja stundar-
fjórðunga gönguferð. —
Bóndinn þar, Sigurður, lét
hið versta af örnunum, sem
hann sagði að væru þrír. Höfðu
þeir eyðilagt æðar- og kríuvarp
hans, einnig silungsveiði, sem
var þar nokkur, og loks rænt
kettinum hans, þar sem liann
gekk á eftir honum í fjörunni.
En kisa hefir líka klær, og mun
hún hafa notað þær óspart, því
í um það bil 100 metra hæð
sleppti örninn henni, en við fall-
ið mölbrotnaði hvert bein i kisu,
og var hún þegar dauð. --------
Við fórum nú að hreiðrinu, og
vorum í sjöunda himni. Höfð-
um barefli með okkur til vonar
og vara, þvi ungarnir voru illir
mjög og létu dólgslega. Lét eg
Halldór æsa þá enn meir með
því að ota að þeim prikinu, og
urðu þeir við það hamslausir,
en á meðan hamaðist eg með
myndavélina. Er við höfðum
skamma stund verið við hreiðr-
ið, kom assa gamla askvaðandi
og fór geyst. Hafði hún grá-
sleppu i klónum, Er hun varð
I.
Jón Arason prestur, prófastur,
Hólaráðsmaður, varabiskup
(officialis), biskup, sýslumaður,
hirðstjóri. öllum þessunr em-
bættum gegndi Jón Arason, og
er það nokkurt sýnishorn þess,
hvílíkt stórmenni maðurinn var.
Fræðimenn hafa nokkuð deilt
um það, hvaða ár Jón biskup er
fæddur. Almennt var talið, að
hann væri fæddur 1484, en góð
og gild rök hníga að þvi, að
hann hafi verið fæddur fyrr,
jafnvel allt að 5—6 árum (sbr.
Klemens Jónsson, Skírnir 1924,
166—171).
Jón biskup Arason fæddist í
koti er Grýta heitir, skamm.t frá
höfðingjasetrinu (og klaustrinu
forna) Munkaþverá í Eyjafirði.
Voru foreldrar hans fátæk —
Ari Sigurðsson og Elín bláhosa
— en af göfugum ættum, eink-
um er fjær dró; t. d. átti Jón
ætt að rekja til Guðmundar ríka
á Möðruvöllum og Síðu-Halls í
báðar ættir sínar, svo og til
göfugra landnámsmanna, svo
okkar vör, sleppti liún bráð sinni
rétt við nefið á okkur og lét
illum látum. Létum við slíkt
ekki á oklcur fá, en héldum á-
fram að stríða ungunum, með-
fram til þess að fá gamla örn-
inn í betra færi, og nú var hinn
örninn kominn á vettvang líka.
Þótti okkur enn vænkast um
okkar hag og óskuðum einskis
frekar, en að allt loftið fylltist
af þessum sjaldséðu og merku
vörgum. Þegar komið var kvöld,
yfh’gáfum. við hreiðrið og voru
ungarnir þá orðnir mjög þreytt-
ir og hefðu áreiðanlega viljað
sjá okkur báða hengda eða bit-
aða niður i væna máltíð handa
sér.
Um ferðalag þetta mætti
margt fleira segja, en greinin
vist þegar orðin full-löng. Eg
vil samt geta þess, að í bréfi sem
eg fékk nýlega frá Halldóri,
skrifar hann mér að i arnar-
hreiðriou i Botnshliðinni hafi
skeð óvæntur atburður. Höfðu
orðið slansmál miTli unsanna
um matarbita, sem lyktaði á þá
leið, að sá sterkari drap þann
veigaminni og át harm síðan I
sem Auðuns rotins í Saurbæ í
Eyjafirði — sonar Þórólfs
smjör, er var félagi Hrafna-
Flóka, og leizt svo vel á Island,
sem kunnugt er, að hann „kvað
drjúpa smjör af hverju strái á
landinu“, og fékk viðurnefni sitt
fvrir — og Helga magra.
Sagnir herma, að Jón biskup
hafi soltið i uppvextinum, og
farið oft heim að Munkabverá
til að sníkja mat, til að seðja
hungur sitt. Ábóti í Munkaþver-
árklaustri var um þessar mund-
ir Einar ísleifsson, ömmubróðir
Jóns, bróðir Þóru brók. Sagt er
að hann liafi gefið litla, fátæka
frænda sínum, bæði mat og ann-
að, og jafnvel beðið munlcana í
klaustrinu að gefa honum mat-
arbita á laun. Einar ábóti hefir
verið framsýnn (eins og Oddur
biskup Einarsson), því í mæli er,
að hann hafi átt að segja, að
Jón yrði sér meiri maður, þó
nú væri hann fátækur — og
varð sú raunin á.
Sjálfsagt hefir Jón biskup
fengið fyrstu kynni af bók-
legum fræðum lijá munk-
unum á Munkaþverá, og
hugur lians þá þegar hneigst
að þeim, og ekki hefir vant-
að gáfur og áræði. Lærði
hann síðar til prests í klaustr-
inu, og vígðist 1507 að Helga-
stöðum í Reykjadal. Litlu síðar
varð hann prestur á Hrafnagili
i Eyjafirði; prófastur i Eyjafirði
nærri samtímis, ráðsmaður
Hóladómkirkju eftir fá ár, og
sömuleiðis sýslumaður í Vaðla-
þingi. Siðar var Jón biskup
sýslumaður i Skagafjarðarsýslu.
Einu sinni fékk liann veitingu
fyrir Odda á Rangárvöllum, og
hélt þann stað um allmörg ár,
áður en hann varð biskup, en
fór þangað aldrei, heldur lét
annan prest þjóna þar fyrir sig.
Hirðstjóri norðanlands var Jón
biskup um. þriggja ára skeið.
Eftir lát Gottskálks biskups
Nikulássonar „grimma“ var Jón
Arason kosinn til biskups á Hól-
um (1522). Mjög var þáð and-
stætt vilja Ögmundar Pálsson-
ar, er þá var nvorðinn biskun i
Skálholti. En ekki tjáði honum
i móti að mæla, þó frekur væri
og óvæginn. Jón Arason var
ekkert lamb við að eiga, og hlaut