Vísir Sunnudagsblað - 06.06.1943, Page 7

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
7
Brezk myndlist á
stríðstímum.
Eftir John Steegman
Höfundur greinar þessarar, Mr. John Steegman, er starfsmaður
andlitsmyndasafns ríkisins í London, National Portrait Gallery.
Hann hefir nýlega opnað sýningu á enskum bókum og svartlist-
armyndum, sem haldin er hér í bænum fyrir atbeina brezku
menningarstofnunarinnar British Council.
Það eru tveir aðiljar, seni
móta list hverrar þjóðar livenær
sem er, listamenn og listkaup-
endur, og geta hinir fyrri ekki
þrifizt án hinna síðarnefndu. Yf-
irleitt er það svo, að það er list-
kaupandinn, sem ræður þvi i
hvaða átt verk listamannsins
beinast.
Á miðöldum var það kirkjan,
sem var aðal-listkaupandinn,
síðar, á endurreisnartímabilinu,
voru það furstarnir, á átjándu
öldinni hirð og aðall, á nítjándu
öldinni auðugir kaupmenn og nú
á síðari árum liafa það einatt
verið samsteypur stóriðjunnar.
Á stundum gerist sjálft ríkið
listkaupandi, svo sem i Aþenu
hinni fornu, í Feneyjum á 16.
öld, i Sovétrikjunum og — þótt
undarlegt megi virðast — í Eng-
landi nútímans.
I Englandi var 19. öldin gull-
öld listamanna. Hver sá, sem
nokkur auraráð hafði, keypti
veggmyndir og höggmyndir,
venjulega á ógurlegu verði. En
síðan fyrra stríði lauk, hefir
ekki litið eins glæsilega út fyrir
listamönnum. Skattar liafa auk-
izt jafnt og þétt, fólk er hætt
að búa í stórum húsum, liefir
flutt i smáhús eða smáíbúðir,
og tala þeirra, sem efni höfðu
á að kaupa myndir og pláss til
að hafa þær í, hefir farið jafnt
minnkandi.
Það verður líka að segja
hverja sögu eins og gengur.
Nokkurskonar snobbtízka liefir
valdið því, að enskir listkaup-
endur hafa hallazt meir að
franskri list. Það er staðreynd,
að listkaupmenn í London, Man-
chester og Glasgow urðu þess
varir, að verzlun með frönsk
nútimalistaverk borgaði sig bet-
ur en verzlun með samtíma
ensk verk.
Svo dundu ósköpin yfir í júní
1940. Frakkland var úr sög-
unni sem vírkur menningar-
þáttur. Breskir listamenn, sem
koinizt höfðu upp á að líta til
Parísar eftir hugmyndum, urðu
nú að standa á eigin fótum. I
raun og veru var þetta hið bejstft,
sem fyrir þá gat komið,
Á þessu stigi málsins komu
listakaup ríkisins til skjalanna.
Stjórnin varði töluverðri fjár-
liæð undir stjórn sérstakrar
nefndar til kaupa á myndum og
teikningum, er túlkuðu hinar
ýmsu liliðar stríðsins, heima og
erlendis, herþjónustu, heima-
varnir og framleiðslu. Margir
listamenn hlutu opinbera út-
nefningu í þessu skyni, en auk
þess Iiafa myndir verið keyptar
af listamönnúm, sem ekki voru
til kvaddir. Þótt nefndin hafi
venjulega gefið fyrirmæli um,
hvað mála ætti, liafa listamenn
liaft algerlega frjálsar hendur
um tjáningu og meðferð. Nefnd-
in liefir aldrei krafizt skýrslna
um þurrar staðreyndir, heldur
óskað eftir persónulegri túlkun
staðreynda í hinni sérstæðu sýn
listamannsins.
Það er með söknuði, sem vér
minnumst hins velmetna mál-
ara Eric Ravilious, sem i fjæra
beið bana á Islandi, þegar hann
var að vinna fyrir þessa lista-
verkanefnd.
Til viðbótar þessum lýsingum
stríðsins, hefir nefndin liafizt
lianda um öflun annara lýsinga,
nefnilega lýsinga á hinu hverf-
ula útlití Bretlands. Þvi að nú
breytast viðhorfin ört, og um
margt má segja, að það muni
aldrei sjást aftur. Það er svo
margt sérkennilegt, sem vér
höfum notið um langan tíma,
seip á fyrir sér að þreytast og
er raunar að breytast nú þegar.
Þeir, sem hinum ábyrgðai’-
miklu embættum gegna, l'engu
þá hugmynd að lála varðveita
ýmsa staði og efni —- í sjálfu
sér ekki merkileg, en í raun og
véru sérkennileg — sem vér
höfum vanizt á að taka eins
og sjálfsagða hluti, þangað tii
þeir eru ekki lengur fyrir liendi.
Þessvegna var önnur nefnd sett,
og listamönnum viðsvegar um
landið falið að mála það, sem
fyrir augun ber og sem þeim
þætti líklegt að ætti fyrir sér
að breytast eða hverfa. Árang-
urinn er sá, að brezkir lista-
menn eru farnir að mála sitt
eigið landslag í sínum eigin stíl
en ekki frönskublöndnu formi.
Þar sem smám saman hefir
safnazt fyrir fjöldi listaverka
lijá þvi opinbera, hafa nefndir
þessar getað efnt til sýninga
öðru hvoru i Þjóðmyndasafn-
inu í London, auk þess sem
farandsýningar hafa verið send-
ar út um land. Árangurinn hefir
á tvennan hátl orðið eftirtekt-.
arverður. Álmgi almennings
fyrir samtima myndlist hefir.
vaknað, og komið liafa i ljós
ríkir listahæfileikar, sem ekki
hafði verið Injizt við, list, sem
sprottin er úr heilnæmri heima-
mold.
Það er liinn vaxandi áhugi
almennings, sem mesla athygl-
ina hefir vakið. Það er alger-
lega nýtt fyrirbrigði, liversu
almennir borgarar sýna nú
mikla námfýsi um listir og mik-
ihn áhuga fyrir að kvnna sér
það, sem áður var þeim lokuð
bók. Um málarana get eg sugt
jiað eitt, að eg hefi fvlgzt með
brezkri myndlist um margra
ára skeið, og eg hefi aldrei fjTr
séð eins mikið af góðum, at-
hyglisverðum verkum og ein-
mitt um þessar mundir, verk-
uiH, sem gerð eru af alúð og
hreinskilni af mönnum, sem
eg kunni ekki að nefna fyrir
þrem árum,
Þegar sá tími kemur, að ís-
lendingar geta aftur ferðazt til
útlanda, spái eg þvi að þeir muni
komast að raun um að London
skipar nú þann sess, sem París
skipaði áður, sem miðstöð
þroska, frelsis og framvindu
í heimi listarinnar.
John Steegman.
Ameríkani liitti skólábróður
sinn á ferðalagi á ítaliu og
spurði liann, hvað liann væri
að gera.
„Eg er i brúðkaupsferð."
„En hvar er konan þin,“
spurði þá vinurinn.
„Eg lét liann verða eftir fyr-
ir vestan, tii þess að passa búið,
svo að eg gæti farið.“
„Hvert liggur þessi vegur?“
spurði betlari nokkur flokk
ungra manna og benti eftir veg-
inum, sem þeir komu eftir.
„Hann liggur til lielvítis,“
svaraði einn af ungu mönnun-
um.
„Þið eruð þá kannske Jiaðan ?“
spurði þá betlarinn.
ívar Aasen:
Milli hæða o$r liamra.
Við sjó, milli hæða og hamra,
sín hús reistu norskir menn.
Hjuggu í bergið og byggðu
sér bæi, sem standa þar enn.
Þeir litu yfir stórgrýttar strendur.
En stórræðin lögðu þeir í:
„Við ræktum og ryðjum landið.
Vorn rétt vér tryggjum með því.“
Þeir litu á hamfarir hafsins,
en hikuðu ei neitt fyrir það.
Til fangbragða á fiskimiðum
fúsir þeir héldu af stað.
\
Oft varð þeim i harðindum hugsað
til lilýrra og frjórra lands.
En vorsól um hæðir og hamra
greip hug hins norska manns.
Því hlíðin og fjörði<rinn fagur
og fjöllin, þá sólin skín,
og nótt, björt sem dýrðlegur dagur,
er hans dýrmæta framtíðarsýn.
17, maí 1943. Lausl. þýtt. — G, A,