Vísir Sunnudagsblað - 20.02.1944, Blaðsíða 6

6
VlSLR SUNNUDAGSBLAÐ
SANSIBAR
FRÁ ITALIU.
Hennenn úr 8. her Breta reka þýzka hernienn úr fylgsnum
þeirra í borgum Ortona á austurströnd ítalíu, sem bandamenn
tóku í desember.
Sennilega hefir Assiríumönn-
um, Forn-Egiptum, Hindúum
og Föníkumönnum veri'ð kunn-
ugt um töframagn og fegurð
liinnar suðrænu eyjar, Sansibar.
Kinverjar, Malajar og Arabar
þekktu og til hennar af sjóferð-
um sínum, enda komst hún við
útbreiðslu Islams-trúar undir
arabisk yfirráð.
Eftir fund sjóieiðarinnar suð-
ur fyrir Afríku •til Indlands
lögðn Porlúgalar evjuna undir
sig, en þeir voru hraktir þaðan
iá braut af Aröbum eftir 200 ár.
í byrjun 18. aldar lagði sold-
áninn af Muscat, Segid Said
Sansibar undir sig, og gerði
hana að aðsetursstað sínum. En
við það varð liún miðstöð verzl-
unar og hverskonar viðskipta í
Austur-Afriku.
Á Sansibar blómgaðist þræla-
verzlun í allstórum stíl og
hélzl liún við fram undir lok
siðustu aldar, að henni var út-
rýmt.
Frá Sansibar lagði Living-
stone upp í leiðangra sína um
meginlönd Afríku — í vísinda-
leiðangra sína, en áður liöfðu
aðeins arbiskir þrælakaupmenn
ferðast um þær slóðir. Með
Kaskasi eða norðaustan-missir-
isvindinum, sem geysar þar
eystra allt frá mai fram i nóv-
ember, hafa margskreytt verzl-
unarskip brunað fyrir þöndum
seglum, hin tvimöstruðu ,dhows‘
bæði frá Rauðahafinu, Persa-
flóa, Indlandi, hlaðin bastmott-
um, döðlum og þurru hákarla-
kjöti. í Sansibarshöfn lágu þau
svo og biðu eftir „leiðinu“ til
baka, hlaðin gulli og svörtu fíla-
beini og svo að ógleymdum
þrælunum.
Enn i dag liggja við Sansibar
mörg seglskip og bíða hag-
kvæms meðbyrs, en nú er farm-
urinn ekki lengur fílabein, en
i þess stað „copra“ og krydd-
nellikur, sem er i dag auðsupp-
sprelta Sansibar.
Eg kom með hollenzkum bát
frá Mombasa. Báturinn fór
Iangs með eynni, vindurinn lék
um kókospáhnana og bárurnar
féllu mjúklega upp að Kótal-
ströndinni. Þegar á höfnina
kom, kaslaði hinn arabiski
„dhows“ akkerum. Eftir að hafa
Jenf i þjarki \rið svarta burðar-
karla, sem nálegu steyptust í
sióinn, en þeir gengu niður kað-
alstigann með farangurinn,
komst eg um síðir í land og
komst sömuleíðis heill á húfi
úr vjðureigq yjð hjnn sansi-
barska toll. Skotvopn min varð
gg þó að skilja við mig.
Saga Sansibars hefir rist djúp-
ár rúnir i lif evjarskeggja, og
sjásl þess merki jafnt í bvgging-
arslil sem svip fólksins, og eru
ibúarnir sjáanlega margra ætta
og' þjóðstofna.
A hinum þröngu, krókóttu
stigum borgarinnar hreyfist hið
marglita lif, sem skiptir litum
allt frá ljósbrúnu til biksvartra
negra, Araba, Indverja o. s. frv.
Indverjarnir eru af ýmsum
þjóðstofnum og eru þar margir
meira að segja frá portúgölsku
nylendunni Goa. Þeir eru verzl-
unarmenn, veðlánarar, iðnaðar-
menn og spákaupmenn. í þorp-
unum sitja þeir í sínum lágu
kofum (dukas) með krosslagð-
ar fætur.
Þar eru siifur- og tinsmiðir,
skóarar og skraddarar, tré-
telgjumenn og götusalar, bjóð-
andi reipi og ofin indversk bóm-
ullar- og silkiklæði allskonar,
og svo að ógleymdu hinu aust-
urlenzka kryddi.
Arabar eru ekki miklir kaup-
menn. Þéir halla sér meir að sjó-
inennskunni, iðnaði og ræktun,
en koma til bæjanna i markaðs-
erindum. Tala Araba í bæjun-
um fer því eftir árstíðum. Þeg-
ar norðaustanvindurinn blæs,
er mest af þeim í bæjunum. Þeir
halda sig jafnan í þeim hluta
borgarinnar, sem er austurlenzk
astur að stil og dvelja þá meðal
iðnaðar- og vei'zlunarmanna og
selja þeim allt, sem nöfnum tjáir
að nefna, sem lýtur að „dhows“
og sjósókn, mottur og poka und-
ir kryddvörur.
Frá höfuðborginni ók eg út
á landsbyggðina til að skoða
krydd- og kókospálma-ekrum-
ar og ók eg þá í gegnum yndis-
legan akur krydd-nellikunnar
og svignandi pálma.
jHelzta tekjulind Sansibar, síð-
an þrælaverzluninni lauk, er
ræktun kryddnellika. Á þeim
vaxa blómknappar, sem siðan
eru þurrkaðir, og kallast planta
þessi á latínu „Eugenia cargo-
phyllata“.
Það er mjög rómantísk frá-
sögn til um það, hvernig planfa
þessi kom til eyjarinnar. Allt
frá þvi um 1700 yfirfylltust
markaðir heimsins af krydd-
nellikum, aðallega frá Molusk-
unum.
Sínveldin höfðu lengi átt í'
striði um yfirráðin vfir eyjum
þeim, er framleiddu jurt þessa,
unz Holland í byrjun 1600 náði
yfirliöndinni og hóf á lienni ein-
okun. Þá voru kryddnellikurnar
höggnar upp á öllum öðrum
stöðum nema eyjunni Ambogna,
og var öll ræktun nefndrar
plöntu takmörkuð við hana, og
mjög strangt eftirlit liaft me'ð
ræktuninni. En um 1700 heppn-
aðist Frökkum þó að stcla fræi
frá Ambayna-eynni og flvtja það
og gróðursetja á Mauritus. Til
Sansibar barst hún svo þegar
um lok 17. aldarinnar. En rækt-
unin fór ekki að vaxa neitt að
ráði fyrr en um 1800, að hina
slyngi soldán Sevgid Said tók
til sinna ráða. Hann hótaði jarð-
eigendum eignamissi, ef þeir
ekki byrjuðu sírax að rækta
kryddnellikur.
Árið 1873 gekk fárviðri
mikið yfir §ansibar og sleit
upp allan kryddjurtagróður eyj-
arinnar. Til allrar liamingju
slapp eyjan Pcmba við eyðilegg-
ingarnar. En þaðan hafa svo
verið fluttar krýddjurtir og end-
urplantaðar á Sansibar.
Fáir eru þeir, er geta imynd-
að sér hve víðtæk er neyzla hins
austurlenzka krydds. En frá
Sansibar eru fluttar út/iárlega
um 10.000 tonn af kryddnellik-
um, og lætur næri’i að það sé
85% af heimsneyzlunni. 3500
tonn seljast á hinum mikla
heimsmax’kaði Indlands, og 4000
tonn voru flutt út til hinna hol-
lenzku og belgisku nýlendna i
Asiu. Evi'ópa og Amei'íka flytja
inn 2500 tonn.
iÚr kryddnellikunni cr fram-
leitt t. d. vanilla, sem er mikils-
vei'ð vara i framleiðslu ilmefna
og ýmsrar annarar framlei'ðslu.
Olian er einnig notuð til lækn-
inga og visindalegra iðkana. —
jHæð nellikutrésins á Sansibar
er 15 metrar, en var þó allt að
20 metrum, Blómknapparnir,
sein eru hin eiginlégu kryddefni,
sitja á endum trjánna, og er þess
vegna allerfitt um söfnun þeirra.
Það fara fram tvær uppskerur
á ári, og fylgja þær missiris-
vindinum eftir.
Þeir, sem ætla að gefa sig við
uppskeruvinnu, eru kállaðir
saman með trumbuslætti, og
mætast hóparnir á þurrkvellin-
um, og er- þar fyrirskipað, hvaða
tré skuli „pIokka“ í það og það
skiptið undir yfirstjórn upp-
skerustjórans. Uppskeran fer
fi’am meðan heitast er á daginn.
Ivonur og börn plokka þæv
greinar, er næst til frá jöi’ðu, en
karlmennirnir klifra upp í
trén o gleygja sig í yztu greinar
þeirra og draga þær sterkustu
þeirra lil sín með reipi. Þessi
uppskeruvinna er hvergi nærri
auðveld. Á greinum þessum eru
oft smá maurar, sem stinga, er
við þá er komið, og ber svo oft
við, er greinarnar eru dregn-
ar að sér, og eru smádýr þessi
því hinir mestu vágestir upp-
skerendum.
Aftur eru trumbur slegnar og
.merki gefin, er skipta skal upp-
skerunni og laun gi’eiða. Að
lokinni vinnu fær hver sinn
hlut, nokuð af Jjósrauðum og
eilitið af gi'ænum knúppum, og
er það greiðsla fyrir daginn. Þvi
næst eru knippin þuri'kuð á
steinlögðum þurrkreitum i 4—5
sólskinsdaga, unz knúpparnir
hafa fengið eðlilegan gulbrúnan
lit. —
Annar aðalútflutningur Sansi-
bar eru kókoshnetui'. Er Sansi-
bar aðalútflytjandi að vöru sem
„copra“ nefnist, og er það hinn
hviti kjarni kókoshnetunnar, —
eftir að hafa verið þurrkaðar á
austurströnd hinnar sólríku Af-
ríku, — Á báðum eyjunum,
Sangiþgr og Pemba, eru 4 nxillj.