Vísir Sunnudagsblað - 27.02.1944, Blaðsíða 1

1944 Sunnudaginn 27. febrúar 8. blaö
Hjálmar Björnsson:
l§lending:ar
— og §amvinna þeirra við Bandaríkin.
R Æ Ð A flutt í Henry Hudson hótelinu í New
York, 2. október 1942, í íslenzku og
amerísku samsæti. -------------------
Góðu vinir.
Það er minn heiður, að hafa
lækifærí til að mæta ykkur og
færa ykkur beztu kveðjur frá
gamla Fróni. Eg kvaddi ísland
fyrir rúmum tveim mánuðum
og öllum leið vel og allt geklc
sinn vana gang þegar eg fór að
heiman.
Tíðin hafði verið köld og
gróðrinum seinkaði, en allt leit
furðu vel út um leið og eg fór.
Forseti þessa félags hefir
Stungið upp á þvi, að eg talaði
eitthvað um ferð og dvöl heima.
Það er lítið, sem eg get sagt ykk-
ur, sem þekkið ísland svo vel.
Eg var gestur íslands i næstum
tvö ár og lærði mikið, en mest
af því er- daglegt brauð fyrir
flestum ykkar. Landslög, per-
sónur og breytingar þekkið þið
betur en eg. Það er mikill sann-
leikur i orðum Jónasar Hall-
grímssonar, þegar hann kvað;
„Söm er hún Esja,
samur er Keilir,
eins er Skjaldbreið
og á Ingólfs dögum.“
Þess vegna hefir það litla þýð-
ingu fyrir mig, að fara að lýsa
fyrir ykkur landsháttum eða
daglegu lífi heima. En þó þessi
orð eftir Jónas kunni að vera
rétt, hefir landið og þjóðin
breytzt talsvert síðan ó land-
námstíð. Um sumar þessar
breytingar vil eg segja nokkur
orð. En þar eð enska er mér
tamari, vil eg biðja leyfis að
tala á því tungumáli. Áður en
eg byrja á þvi, ætla eg að nota
þetta tækifæri til að votta mitt
eilífa þakklæti fyrir gestrisni og
góðvild, sem mér hefir verið
sýnd af íslandi og Islendingum,
á meðan eg liefi staðið í þessu
starfi.
Það litla, sem eg liefi gjört,
hefði ekki verið mögulegt án
hjálpar Islendinga. Nú, þegar eg
er að hverfa héðan og lialda
heimleiðis til Minneapolis, vil eg
staðfesta það, að eg gleymi
aldrei Islandi eða málum þess
og vona, að eg geti haldið áfram
i þeirri nýju stöðu, sem eg fer
nú að sinna, að vera hjálpsamur
vinur Islands og málum jjess,
hvenær sem tækifæri veitist.
I upphafi þessara orða, sem
flest ykkar hafið skilið — ef þið
á annað borð gátuð skilið mína
vesti-ænu íslenzku — gat eg þess,
að það væri likt og að flytja
kol til New Castle, ef eg
reyndi að fræða ykkur, sem hér
eruð stödd, um ísland eða segja
ykkur eitthvað þaðan, sem þið
vissuð ekki áður. Ef til vill er
nú sem stendur hvergi til í víðri
veröld — nema á Islandi sjálfu
— hópur manna, sem hefir ná-
kvæmari þekkingu á öllu því,
sem íslenzkt er, en einmitt þeir,
sem mættir eru hér í kvöld.
Sannleikurinn er sá, að hvar sem
farið er um Ameríku nú á dög-
um finnst tæplega nokkur sá,
er ekki hafi heyrt getið um Is-
land; það er nú orðið hverju
mannsbariii kunnugt að meifa
eða minna leyti, jafnvel þeim,
sem heima eiga í hinum af-
skekktustu smábæjum. Þetta er
ólíkt: „Das unbekannte land“
(hinu ókunna landi), eins og
þýzkur lærdómsmaður ein-
hverju sinni nefndi ísland; þessi
breyting er uppfylling á spá-
dómsorðum Thomas Hardy fyr-
ir meira en 75 árum, er hann
sagði i riti sínu: „Return of the
Native.“
„Sá dagur kemur, að jafnvel
hið afskekkta land, Island, verð-
ur á hinum fjölförnu vegum
ferðalanganna.“
Um þetta geta verið skiptar
skoðanir okkar á meðal, hversu
vel og að hve miklu leyti ísland
sé kunnugt þeim þúsundum
oliugulu ferðalöngum, sem nú
eiga leið um fjöll þess og dali:
„Glöggt er gests augað“, segir
islenzkur málshátfur, og nú sem
stendur hvíla mörg þúsund augu
glöggra gesta á íslandi og ís-
lenzku þjóðinni —ungra gesta
og álirifanæmra.
Mér er ómögulegt að segja
með vissu, hver verði niðurstaða
þeirra áhrifa, sem af þessu skap-
ast í hugum gestanna; en það er
víst, að yfirleitt mynda hersveitr
ir okkar á Islandi sér ákveðnar
skoðanir og varanlegar á land-
inu og ibúum þess. I flestum til-
fellum finnst þeim að fólkið sé
sjálfstætt, skynsamt, viljafast,
skai’pskygnt, en jafnframt vin-
gjarnlegt og fremur gestrisið.
Þannig er áht hersins yfirleitt.
Frá þessu eru undantekningar.
Alveg eins og til eru: Islendingar,
sem ekki eru vingjarnlegir, ekki
skynsamir og ekki gestrisnir;
alveg eins og til eru amerískir
geslir, sem ekki eru skynsamir,
ekki vingjarnlegir og ekki sér-
staklega annt um hag annara.
Yfivhöfuð er þó óhætt að full-
Hjálmar Björnsson.
yrða það, að bæði íslendingar
og Amerikumenn, sem seinni
lýsingin á við, eru undantekn-
ing.
Eg er oft spurður á þessa
leið: „Hvernig kernur þeim ann-
ars saman, drengjunum okkar
og Islendingunum ?“
Þeirri spurningu svara eg oft-
ast á þessa leið: „jHugsaðu þér
islenzkt hérað, þar sem nokkur
hundruð hermanna setjast að.
Gerðu þér grein fyrir því, að
þar hafa aldrei sést herklæði;
meira að segja setur fólkið her-
klæði og herbúning í samband
við liertekning af hendi útlends
valds. Reyndu svo að hugsa þér,
hver fyrstu hugaráhrif þin
mundu verða undir þeiin kring-
' umstæðum.
I viðbót við þetta skaltu gera
þér grein fyrir því, að héraðið,
sem þú átt heima í, hefir öld eft-
ir öld verið sjálfstætt og laust
við öll utanaðkomandi áhrif,
það hefir látið sér nægja að
sinna sinum eigin hag, án þess
að skipta sér af högum annara.
Það hefir talið sér heimsmáíin
litt viðkomandi, yfirnáð og her-
búnað annarra þjóða fundizt því
sig erigu skipta. Þegar þú hefir.