Nýja dagblaðið - 01.04.1934, Blaðsíða 3

N Ý 1 A
DAGBLAÐIÐ
3
af birtu og Ijósi yfir í hinn
sýnilega heim, gefið það öllum,
sem sjá vilja myndina, gert
það að ævarandi eign fyrir alda
og óboma.
Lengi vel varð Ásgrímur,
eins og allflestir aðrir starfs-
bræður hans hér á landi, að
vinna í óhentugum vinnustof-
um, köldum og með óþægilega
birtu. En á síðari árum hefir
ríkið hlaupið undir bagga með
nokkrum listamönnum, og
hjálpað þeim til að eignast við-
unandi vinnustofur. Ásgrímur
er einn af þeim. Síðan á hann
hægra með að vinna að mál-
verkum sínum á vetuma, án
þess að setja sjón og heilsu í
hættu.
IV.
Ég ætla að nefna tvö lítil
atriði úr æskusögu Ásgríms
Jónssonar, sem sýna lífsskil-
yrðin, sem hinn fyrsti málari
óx upp við. Ásgrímur hafði
lokið námi í Khöfn, og vildi
fara til Rómaborgar. Hann bað
Alþingi um ferðastyrk og
sendi nokkur sýnishorn af list
sinni. Eitt af því var málverk,
sem sýndi skilnað Gunnars og
Kolskeggs í Gunnarshólma.
Alþingi var sparsamt. Fáir
þingmenn höfðu haft aðstöðu
til að kynnast og meta málara-
list. Fjárveitingaarnefnd var
að ljúka við störf sín, og
meirihlutinn vildi ekki hjáipa
Ásgrími til suðurgöngu.
En einn maður var í nefnd-
inni, sem ekki vildi sætta sig
við þessi málalok. Það var
höfundur Dulrúna, draumamað-
urinn Hermann Jónasson,
bóndi á Þingeyrum. Hann var
á sinni tíð vafalaust í fremstu
röð þingmanna að gáfum og
menntun. Hann hafði árangurs-
laust reynt að sannfæra nefnd-
ina um, að Ásgrímur ætti að
fara til Róm. Nú snýr hann
sér enn til nefndarmanna, áð-
ur en þeir undirskrifuðu álit-
ið og segir, að náttúrlega
megi deila um gildi Ásgríms
sem málara, en hitt sýni mynd-
in af Gunnari og Kolskeggi
alveg ótvírætt, hversvegna
Gunnar hafi snúið aftur. Og
það sé sannarlega mikil upp-
götvun í Njálufræðum. Hinir
nefndarmennirnir rísa á fætur,
skoða málverkið, en sjá ekki
þar neina uppgötvun úr Njálu.
Þá segir Hermann: „Hestur
Gunnars er beizlislaus á mál-
verkinu. Þess vegna hefir hann
hlaupið heim með Gunnar,
þegar hann sté á bak“. Hinir
fjárveitingarmennirnir sögðu,
að þetta sannaði að vísu ekki,
að Ásgrímur væri mikill mál-
ari, en fyrir þessa • góðu
fyndni skyldu þeir greiða at-
kvæði með styrknum. Og svo
fór Ásgrímur til Róm.
Eftir heimkomuna var lítið
um markað fyrir málverk.
Tryggvi Gunnarsson var þá
gamall maður, en fullur af á-
huga yngri ára, um að hjálpa
öllum þeim gróðri í þjóðlífinu,
sem hann hugði vera gagn-
legan. Hann keypti þá mörg
málverk af Ásgrími og dreifði
þeim síðan milli vina og vanda-
manna. Síðan hefir fjölgað
með ári hverju þeim löndum
Ásgríms, sem dá list hans og
Frá ferðum Byrd's
u m SuðurÍ8haíið
Tengdamæð
Eftir Douglas Harald Stanton
Ameríski heimskautsfarinn Byrd, sem fyrir 4 árum varð
frægur fyrir að fljúga yfir Suðurheimskautið, lagði af stað
sl. haust með mikinn flokk manna suður fyrir heimskauts-
baug, til að kanna löndin þar og gera vísindalegar rann-
sóknir um veðráttu o. fl. Hann ætlaði að vera tvö ár í ferð-
inni. Á myndinni hér að ofan er eitt af skipum hans.
Fregnir, sem borizt hafa að sunnan, skýra frá ýmsum
hrakningum, sem Byrd og flokkur hans hafa orðið fyrir. Um
manntjón er þó ekki getið enn sem komið er. Nú er enn sum-
ar á suðurhveli jarðar og hættan af því að ísinn bráðni, því
mikil fyrir leiðangur, sem jafnt leggur leið sína yfir sjó og
land. Á myndinni hér að ofan sézt nokkur hluti af liði
Byrd’s i áfangastað. — 12 lærðir náttúi'ufræðingar eru með
í förinni.
lífsstarf. Á 30 árum hefir hann
auðgað þjóðina að fjölmörgum
snilldarlegum hstaverkum. —
Hann hefir verið brautryðjand-
inn í málaralistinni. I fótspor
hans hafa fetað margir efni-
legir menn. Á 30 árum hefir
myndazt ný grein lista á Is- ;
landi. Sú skáldgáfa, sem frá
upphafi hafði einkennt þjóð- !
ina, og nálega eingöngu komið
fram í bókmenntum, braut sér
nú nýjan farveg. Málaralistin
dafnaði í landinu og varð fast-
ur þáttur í menningu íslend- !
inga. Nú vildi enginn fremur
missa málara landsins en
skáldin sjálf, þó að þau hafi
starfað þúsund árum lengur í
landinu.
Ásgrímur Jónsson er einn af l
þeim mönnum, sem alltaf er j
að læra, allaf að gera til- ;
raunir, allaf að fara fram. En
í þroskasögu hans eru auð-
kenndust tvö tímabil. Hann
byrjar méð að nota aðallega
vatnsliti og vann mikið af
frægð sinni með þeirri vinnu-
aðferð. Með vatnslitunum náði
hann ótrúlega vel hinu létta
og yndislega í íslenzkri fjalla-
náttúru. Hér er loftið alveg ó-
venjulega hreint og tært, og
vegna skógleysisins sézt glögg-
lega öll gerð landslagsins. Ljós
og slcuggar, og hin fjölbreyti-
legustu litbrigði njóta sín bet-
ur, sem fegurðareinkenni, held-
ur en ef landið væri mjög
skógi vaxið og hitamóða yfir
byggðunum. Ásgrímur lagði
meginstund á að ná þessum
séreinkennum landsins, og
tókst þá að komast framarlega
í röð vatnslitameistara samtíð-
arinnar.
En eftir nokkur ár breytti
Ásgrímur talsvert um vinnuað-
ferð og stílblæ. Hann lagði
(Höfundurinn er amerískur
sálarfræðingur. Greinin er of-
urlítið stytt í þýðingunni).
Skopblöðin eru vön að henda
gaman að tengdamæðrunum.
Engum er hlýtt til þeirra, öll-
um er innilega illa við þær. Og
hvers vegna? Eru þær í raun
og veru svona hræðilegar?
Hjá menningarþjóðum hefir
það löngum verið viðurkennt,
að sambúð tengdamóður og
og tengdasonar væri eitt af
því, sem mest reyndi á þolrif
heimilislífsins.
Árum saman hefir móðirin
reynt að koma dóttur sinni út.
En þegar það er loksins komið
í kring, ei' henni þó nauðugt að
láta hana frá sér. Þó að hún
hafi haft nægan tíma til að búa
sig undir breytinguna, kemur
hún þó of snögglega. Iiún get-
ur ekki sleppt þeim yfirráðum,
sem hún hefir frá fyrstu tíð
haít yfir dóttur sinni, án þess
að sálarlegt jafnvægi hennar
raskist. Hún óttast, að elsku
barnið hennar verði ekki rétti-
lega meðhöndlað, treður sér inn
í búsýslu ungu hjónanna, fett-
ir fingur út í alla skapaða hluti
og veldur dóttur sinni — svo
að ekki sé nú minnst á tengda-
soninn — sárustu leiðindum.
Þegar hún finnur áhrifavald
sitt yfir dótturinni þverra og
sér hana bindast manni, sem á
ýmsa lund er henni framandi,
verður hún óróleg og kvíðandi
um hag hennar. Áhyggjur
hennar eru að nokkru leyti
blandnar stolti og afbrýðisemi.
Henni getur ekki skilizt, að um-
önnun annars manns geti kom-
ið í stað hennar eigin móður-
legu umhyggju, og hefir því
vatnslitina til hliðar, og tók að
mála með olíu. Samhliða því að
myndirnar urðu ekki jafn létt-
ar og fyr, tók hann sterkari
tökum á viðfangsefninu. Þann
mun má sjá á tveim Heklu-
myndum hans. Hin fyrri er eitt
af stærstu málverkum hans og
til sýnis í Alþingishúsinu. Þar
hefir Ásgrímur málað heilt
hérað, Heklu og umhverfi
hennar. Eldfjallið kemur þar
fram eins og ákveðinn þáttur
í landslaginu, en ekki meira.
Hin Heklumyndin er tiltölulega
ný og geymd á Laugarvatni.
Þar sézt Hekla og lítið eitt af
Búrfelli, úr Ásólfsstaðaskógi.
Hekla er myndin öll. Hún
gnæfir yfir allt, vafin í blá-
móðu vorsins. Sú Hekla sýrdr
ekki aðeins fjallið sjálft, held-
ur séreinkenni þess, hækkað í
æðra veldi. Sá, sem sér og at-
hugar málverkið gaumgæfi-
lega, skilur betur fegurð
fjallsins sjálfs. Þannig er Ás-
grímur nú. Hann talar lítið
sjálfur, en með myndum sín-
um þýðir hann duldan rúnir
fyrir þjóðinni. Hann er hinn
j áhrifamesti leiðsögumaður við
, að opna augu íslendinga fyrir
j fegurð og glæsileik íslenzkrar
náttúru. J. J.
eitt og annað út á hinn nýja
verndara dóttur sinnar að setja.
Að vísu er það ekki beinlínis
ásetningur hennar að vera
tengdasyni sínum andvíg. Þeg-
ar hún ræður af að heimsækja
dóttur sína, er henni það ekki
ljóst, að í raun og veru fer hún
til þess eins, að blanda sér inn
í hluti, sem henni koma ekki
við og vekja óánægju. Það er
einskonar kröfuganga vegna
valdsins, sem hún hefir misst.
I undirvitund hennar leynist sú
ósk að vinna aftur ríki sitt. Það
virðist vera móðurinni ofraun
að sleppa hendi af dóttur sinni,
án þess að hjá henni vakni
óvild til þess, sem hún hefir
bundizt. Og vitaskuld er það
mannlegt að reyna í lengstu
lög að halda í yfirráðin.
Það skal þó tekið fram, að
ekki eiga allar tengdamæður
hér óskilið mál. — Sum-
um tekst íurðanlega að sætta
sig við hlutskiptið, og ávinna
sér meira að segja virðingu
tengdasonar síns og dóttur. En
fyrir hinum tengdamæðrunum
er bezt að vera á varðbergi.
Það er sannarlega nóg til af
vansælu í veröldinni þó að
þetta bætist ekki við.
Eigimnaðurinn er heldur
ekki öfundsverður. Hann er
ófús til að beygja sig lengur
undir vilja annara. Konan hans
á að tilheyra honum einum. Og
þó að mikið sé rætt um jafn-
rétti kvenna og karla, þá er það
nú svo, karlmaðurinn vill vera
húsbóndi á sínu heimili, og
finnst fátt um, að tekið sé
fram fyrir hendumar á honum.
Hann kærir sig ekki um nýja
móður til þess að segja honum,
hvað hann á að gera. Honum er
nær skapi að segja öðrum fyr-
ir verkum. Og þó að hann hafi
enga löngun til að vera harð-
stjóri, þá vill hann þó að
minnsta kosti hafa rétt til að
vera það.
Þetta eru þau atriðin, sem
mest ber á. En það er ýmis-
legt fleira í þessu sambandi,
sem vert er að gefa gaum.
Karlmanninum er meinilla
við allt, sem veikt getur trú
hans á hina kvenlegu fullkomn-
un. Hann hefir valið þá feg-
urstu af öllum fögrum. Hann
er þess fullviss, að konan hans
ber langt af öllum, sem hafa
verið, eru og verða til. Tengda-
móðirin minnir haxm á marg-
víslegan hátt á dóttur sína, en
skortir allan þann yndisleik
æskunnar, sem hann dáir svo
mjög í fari hennar. Og honmn
er síður en svo hugþekkt að
sjá einskonar lélega útgáfu af
konunni sinni vera að flækjast
í kringum sig. Það er uggvæn-
legur spádómur inn í framtíð-
ina.
Frá sálgrennslisfræðilegu
sjónarmiði skoðað, er alltaf
hætta á því, að hin roskna
móðir reyni að auðga hið fá-
skrúðuga tilfinningalíf sitt með
því, að samlaga sig hinu innra
lífi dóttur sinnar. Ef slíkur