Nýja dagblaðið - 09.01.1938, Síða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
■V
!VÝJA DAttBLAÐHD
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritstj ómarskrif stof umar:
Lindargötu 1,1. Simar 4373 og 2353
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Hafnarstræti 16. Sími 2323.
kskriftargjald kr. 2.00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Siml 3948.
Er »línan« írá 1923
beínlínís ný?
Alþýðublaðið virðist í þessum
kosningum ætla að helga mér
mjög ríflegan hluta af lesmáli
sínu, og er líklegt að það verði
gott fyrir báða. Alþbl. vantar
efni og er þess vegna almennt
talið mjög leiðinlegt. Ég vona,
að ádeilur þess á mig geri það
lítið eitt læsilegra. Jafnframt fæ
ég á þann hátt meðmæli, sem
koma á réttum stað til réttra
aðila, einmitt nú, þegar hinn
eiginlegi Alþýðufl. hefir orðið
fyrir því óláni að vera lagstur
undir sína mestu öfundar- og ó-
vildarmenn, kommúnistana. —
Það mun sannast, þegar líða
tekur fram á kosningaundirbún-
inginn, að ýmsir góðir og gegnir
Alþýðufl.menn munu athuga
vandlega hvernig þeir geta bezt
farið með atkvæði sín, meðan
flokksstjórnin er í herleiðingu
við vötnin ströng i seli Stalins
hér á landi.
Alþbl. heldur því fram, eftir
áramótagrein mína, að ég sé með
nýja línu í stjórnmálum. Senni-
lega er einmitt orðið „lína“ tákn
þess, að blaðið skoðar sig nú í
þjónsaðstöðu við Moskva.
En þessi „lína“ er orðin nokk-
uð gömul. Hún er frá 1923, þegar
Alþbl. réðist á mig með þeim
einkennilega ódrengskap, að ó-
virða mig með því að láta eins
og ég væri hlynntur þjóðnýting-
arstefnunni. Af því ég hafði þrá-
sinnis í ræðu og riti tekið i streng
með verkamönnum og sjómönn-
um i baráttu þeirra fyrir bætt-
um kjörum, þá notaði einn af
frambjóðendum Alþfl. og þáver-
andi ritstjóri blaðsins tækifærið
til að reyna að skaða mig með
því að búa til sögu um það, að
ég væri að vinna fyrir Alþfl. og
sæti á svikráðum við minn eigin
flokk. Ég hefi annan vitnisburð,
tiltölulega nýjan, þar sem helztu
forráöamenn Alþfl. lýsa því yfir,
hátíðlega, að ég sé verulegasti
þröskuldur í vegi þess, að kjós-
endur Framsóknarfl. streymi í
stórum hópum yfir til socialista.
Ég hygg að hvorttveggja sé jafn
rangt. Ég á hvorki skilið það
hrós, að hafa safnað liði til Jóns
Baldvinssonar á kostnað Fram-
sóknarflokksins, eða að hafa
hindrað þúsundir af mönnum
frá að verða socialistar. Hvort-
tveggja er „kosningasannleikur"
Alþbl. Út af níði Alþbl. um mig
1923, setti ég fram þá einföldu
og afar auðskildu kenningu, að
miðflokkur landsins, samvinnu-
mennirnir, Framsóknarmenn,
gætu unnið með verkamanna-
flokk að almennum umbótum á
Vesfmannaeyja-
ferð
IV.
Framsóknarfélagið í Vest-
mannaeyjum boðaði útbreiðslu-
fund á þriðjudagskvöldið í kvik-
myndahúsinu, sem er stærsti
samkomusalur í bænum. Halldór
Guðjónsson kennari var fundar-
stjóri. Húsið var yfirfullt kl. 8
þegar byrja skyldi fundinn.
Voru 500 manns inni, en ca.
200 urðu frá að hverfa. Við Ey-
steinn Jónsson héldum fyr-
irlestra um störf og stefnu
Framsóknarflokksins. Ég lagði
áherzlu á þann samvinnugrund-
völl hlutaráðninganna í útveg-
inum, sem frá alda öðli hefði
verið byggt á í Vestmannaeyj-
um, og sem nú væri að verða
fyrirmynd í öðrum landshlutum.
Samvinnumenn úr landi mættu
hinum reyndu samvinnumönn-
um á miðri leið. Eftir hinn mikla
uppgangstíma, og eftir reynslu
kreppuáranna væri einmitt nú
tækifæri til að hefja nýja fram-
fara og umbótaöld í Vestmanna-
eyjum, þar sem samvinna í
gömlu og nýju formi væri hreyfi-
afl í framkvæmdum. Eysteinn
Jónsson sýndi fram á hversu
hinar margháttuðu aðgerðir
síðustu ára til hjálpar útvegin-
um, sem flestallar hefðu verið
framkvæmdar undir forustu
Framsóknarmanna, væru í aðal-
atriðum eftirlíking þess, sem
gert hefði verið áður af sam-
vinnumönnum til viðreisnar
landbúnaðinum. Takmark Fram
sóknarmanna í allri atvinnu,
væri að framleiðslan væri á
ábyrgð framleiðandans sjálfs.
kjörum manna í landinu, ef
starfað væri að þessum umbót-
um á friðsamlegum grundvelli.
En að jafnskjótt og verka-
mannaflokkur færi að starfa að
byltingu eða byltingarundirbún-
ingi, þá teldi ég persónulega
skyldu mína, að standa til varn-
ar móti ofbeldinu við hlið í-
haldsins, meðan sú hætta væri að
líða hjá.
Alþýðufl. veit vel, að Fram-
sóknarflokkurinn hefir talið sér
heppilegast að fylgja þessari
stefnu, sem ég markaði árið
1923. Alþfl. hefir fræðilega staðið
móti byltingu, þar til í fyrravet-
ur, og Framsóknarmenn hafa
oft og í mörgum þýðingarmikl-
um málum getað unnið með Al-
þýðufl. á þingi og í sumum bæj-
arstjórnum. En í fyrravetur setti
Héðinn Valdemarsson þingflokk
þann, sem hann er í, inn á bylt-
ingargrundvöll. Og um leið færði
allur þingflokkur og síðan allur
flokkur Framsóknarmanna í
landinu sig frá hlið socialista og
vann með íhaldinu í því tiltekna
máli.
Héðinn Valdemarsson hafði
bæði skapraun og óvirðingu af
þessari ofbeldistilraun sinni.
Hann tapaði á henni 1000 atkv.
í Rvík. Hann ætlaði að vinna sér
fylgi sjómannanna á togurun-
um, en glataði því. Sjómennirn-
Hjálp til sjálfsbjargar væri
raunverulega kjörorð Fram-
sóknarmanna. Útvegurinn í
Vestmannaeyjum þyrfti einmitt
með þeirrar hjálpar, sem Fram-
sóknarflokkurinn vildi veita
þessari atvinnugrein. Fyrir-
spurnir voru leyfðar og stuttar
ræður, en engir tóku til máls
nema Páll Þorbjarnarson, sem
bauð okkur Eysteini að taka
þátt í almennum stjórnmála-
fundi kvöldið eftir. Við þökkuð-
um boðið og hugsuðum gott til
að fá þannig óvænt og án nokk-
urrar fyrirhafnar tækifæri til að
hafa almennar umræður um
landsmál við alla hina flokkana.
Þegar útbreiðslufundinum
lauk var ekki mjög áliðið kvölds-
ins. Báðum við þess vegna þá
sem þar væru staddir og sem
vildu styðja bæjarstjórnarlista
Framsóknarmanna að vera um
stund eftir í salnum. Urðu um
70 eftir og hófst að nýju um-
ræðufundur með þeim. í lok þess
fundar var boðaður nýr flokks-
fundur næsta dag á Hótel Berg,
nokkru áður en hinn almenni
fundur byrjaði. Kom þar enn
nýr liðsauki og fjör og áhugi
mikill um að vinna sem mest
og bezt að kosninguasigrinum.
Daginn eftir voru enn haldnir
tveir flokksfundir. í sambandi
við allar þessar flokkssamkomur
vakti það athygli, að hinir
flokkarnir höfðu njósnara úti
til að rita nöfn þeirra, sem
kæmu inn í hina nýju hreyfingu.
Um þessar njósnir og annað
ir sáu, að ef ráði hans hefði ver-
ið fylgt, myndu mörg af veiði-
skipunum hafa legið aðgerða-
laus alla vertíðina og þeir að-
gerðalausir í landi.
Alþbl. snýst daglega í þýðing-
armesta máli flokksins. Þess
vegna kom það illa við, að ég
skuli hafa fyrir fjórtán árum
markað glögga höfuðlínu í ís-
lenzkum stjórnmálum, sem
stærsti flokkur þingsins og þýð-
ingarmesti flokkur landsins
hefir fylgt öll þessi ár og sér ekki
ástæðu til að hverfa frá. Alþýðu-
flokkurinn veit, að hverju hann
gengur í sambúð við Framsókn-
arflokkinn. Samstarf milli þess-
ara flokka er, eins og hingað til
mögulegt, ef Alþfl. afneitar bylt-
ingarstarfsemi í orði og verki,
tekur upp skipulag og hagnýt
vinnubrögð um almenn mál, og
hreinsar úr liði sinu léttúðugt
og illa mennt málalið, sem safn-
azt hefir saman til augnabliks-
þjónustu við túngarða flokks-
ins. En jafnskjótt og Alþýðu-
flokkurinn byrjar á bylting-
arbrölti, óróa og yfirgangi, þá
fer eins og í þingrofsmálinu í
vetur. Leiðir skilja og Héðinn
Valdemarsson sækir sér og sínum
aukið auðnuleysi út til kjósend-
anna.
J. J.
ekki var fullkomið samkomulag
milli keppinautanna. Meðan stóð
á einum fundinum var því veitt
eftirtekt, að þrír njósnarar
voru inni í sama skúrnum.
Einn var nazisti, annar komm-
únisti, þriðji var krati. Þessar
njósnir voru teknar sem full
viðurkenning á því að sókn af
hálfu Framsóknarflokksins væri
töluverður viðburður í lífi Vest-
manneyinga.
V.
Mikill undirbúningur var af
hálfu kommúnista undir hinn
almenna fund á miðvikudags-
kveldið. Lét einn af leiðtogum
þeirra svo um mælt, að tilgang-
urinn væri sá, að mala okkur
Eystein mélinu smærra. Við
gengum inn í ljónagryfjuna kl.
8 og var þá eins og fyrra kvöldið
salurinn alskipaður svo að
hvergi var sæti autt. Fjöldi fólks
varð frá að hverfa að komast
inn.
Bæði kvöldin var ánægjulegt
fyrir aðkomumenn að líta yfir
hina yfirfullu fundarsali. Fólk-
ið var mjög hraustlegt og mynd-
arlegt, vant harðri vinnu, bjarg-
göngum og íþróttum. Ekki sást
vín á neinum manni, Allar sög-
ur um „mölun“ á okkur að-
komumönnum reyndust skálda-
grillur. Fundarstjórn eins kom-
múnistans var sterk og réttlát,
og tilheyrendur ekkert nema
eftirtekt og kurteisi. Fór fund-
urinn hið prýðilegasta fram. —
Ræðutíma var skipt milli fimm
flokka: Stjórnmálaflokkanna
þriggja og síðgetninganna
tveggja, sem enn eru á lífi,
kommúnista og nazista.
íhaldsmenn voru ekki vel
settir á fundinum, því að þá
vantaði höfuðsmann sinn Jó-
hann Jósefsson, sem var stadd-
ur erlendis. Ræðumenn voru
margir úr öllum flokkum, og voru
sumir þeirra fyndnir og léttir í
tali svo að kæti var um allt hús-
ið, engu síður þó að mestu
glettnisyrðin væru óviljaverk.
Fundir hafa áður verið geysi-
harðir í Eyjum og hin persónu-
lega barátta í allra harðasta
lagi í nábýli og návígi, einkum
milli Sjálfstæðismanna og kom-
múnista og sáust þess lítillega
merki á fundunum. En hin
óvenjulega kurteisi og vingjarn-
lega framkoma tilheyrenda var
af mörgúm kunnugum talinn
góður og eðlilegur fyrirboði um
þau bætandi áhrif, sem pólitísk
þátttaka Framsóknarmanna
mun hafa á félagsmál Vest-
manneyinga.
Hér skal aðeins drepið á
tvennt af viðfangsefnum fund-
arins. Páll Þorbjörnsson og ís-
leifur Högnason höfðu staðið
að stórfelldum undirskriftum
móti þeirri tillögu Framsóknar-
manna að rikisverksmiðjurnar
á Siglufirði tryggðu sjómönnum
sannvirði fyrir síld, sem þeir
leggja þar inn. Sóttu þeir nú
fram í þessu efni og fóru all-
geist. En þar snerist sókn fljótt
upp í vörn. Þeir gátu ekki svar-
að þvi hversvegna allir útvegs-
menn og sjómenn í Eyjum una
svo vel þessu skipulagi í lifrar-
samlagi þeirra, sem fullverkar
á hverju ári 4—6000 tunnur af
meðalalýsi á ábyrgð framleið-
enda, og greiðir þeim smátt og
smátt eftir því sem varan selst.
Þeir gátu enn síður svarað því
hversvegna þeir vildu endilega
láta Kveldúlf, Allinace, Krossa-
nes, Dagverðareyri og ríkis-
verksmiðjurnar kaupa síldina
með hagnaðarvon eina fyrir
augum, á kostnað sjómanna. Og
að lokum urðu þeir félagar báð-
ir orðlausir fyrir þeirri stað-
reynd, að eins og allt kjöt, sem
kaupmenn kaupa af bændum
hefir nú ekkert endanlegt verð
í neinni byggð á landinu, nema
það sem sambandskaupfélagið á
staðnum greiðir, eftir að öllum
sölum sambandsins er lokið það
ár, þá hljóta ríkisverksmiðjurn-
ar, með því að starfa á grund-
velli kaupfélaganna að geta
bjargað öllum sjómönnum á
landinu, sem ráðnir eru upp á
hlut, þó að síld þeirra sé seld
einkafyrirtækjum. Verð rikis-
verksmiðjanna verður ár hvert
mæiikvarði fyrir alla síldarsölu
í landinu. Ef síldarverksmiðj-
urnar eru reknar á þeim grund-
velli, sem Framsóknarmenn
hafa frá byrjun mælt með, þá
skapa þær allri sjómanna- og
útgerðarmannastétt landsins
samskonar öryggi og Samband-
ið veitir.
Einn af þróttmestu leiðtogum
Mbl.-manna lét þau orð falla um
kommúnista í bæjarstjórninni,
að hann vildi heldur hafa hund
með sér í hafnarnefnd heldur
en þennan dýrkanda Stalins.
Um helzta áróðursmann komm-
únista var þess getið, að hann
starfaði lítt að gagnlegum hlut-
um, en settist að borðum styrk-
þeganna í bænum sér til lífs-
framfæris. Á þessum fundi fóru
Frh. á 4. síðu.
„Allt er betra
en íhaldíðÍÉ
Framsóknarmenn í Rvík j
gáfu Héðni Valdemarssyni j
atkvœði til Alþingis 1927. j
Héðinn Valdemarsson j
gerði seinast á kjörtima- j
bilinu leynisamning við Ól- f
af Thors um að fella Fram- ;
sóknarstjórnina, og setja I
uyp íhaldsstjórn, sem studd |
vœri af Alþfl. og íhaldinu.
Héðinn Valdemarsson og
Ólafur Thors gerðu þetta
samkomulag með þrálátum
fundahöldum í hinu svo-
kallaða stigaherbergi i
þinghúsinu.
Héðinn Valdemarsson
vissi, að með því að svíkja
Framsóknarfl. í tryggðum
í kjördœmamálinu, var
hann að gera samstarfs-
flokki verkamanna þann
mesta skaða, sem hann gat. |
Héðinn Valdimarsson
hélt föstu leynisamkomu- j
lagi við forráðamenn í- j
haldsins árin 1931, 1932, j
1933 og fram á árið 1934. j
Þrátt fyrir allt þetta f
heldur Héðinn Valdemars-
son að hann hafi alla cefi
(og líka i samningum við
Shell) fylgt vlgorði Tr. Þ.
frá 1926: „Allt er betra en
íhaldið“