Nýja dagblaðið - 21.01.1938, Page 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
NÝJA ÐAUBLAÐIS
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Rltstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritst j órnarskrif stof urnar:
Lindargötu 1,1. Símar 4373 og 2353
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Hafnarstræti 16. Sími 2323.
kskriftargjald kr. 2.00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Siml 3948.
Raímagnsmálið og
Sígurður Jónasson
Sogsvirkjunin er stærsta fjár-
málaframkvæmd sem gerð hefir
verið hér á landi. Því verki er
nú nýlokið. Reykjavík og Hafn-
arfjörður fá nú úr Soginu geysi-
mikla orku. En mörg kauptún og
einn kaupstaður á landinu,
sunnan og vestanverðu, líta
til Sogsins vonaraugum um ljós,
hita og orku. Selfoss, Eyrar-
bakki, Stokkseyri, Vestmanna-
eyjar, Grindavík, Keflavík,
Hafnir, Garður, Sandgerði,
Akranes og margar aðrar
byggðir í nánd við þessa staði
bíða meði óþreyju eftir því að
gj aldeyrisaðstaða landsins
batni svo að unnt verði að leggja
til þessara staða leiðslu frá Sog-
inu. í öllum þessum stöðum
standa nú til í vetur og vor
kosningar til bæjarstjórna eða í
sveitarstjórn. Á öllum þessum
stöðum er raforkumáli'ð eitt hið
þýðingarmesta mál stjórnar-
valdanna, sem fara með mál
bæja og héraða á þessu svæði.
Sigurður Jónasson forstjóri
hefir hrundið þessu mikla máli
í framkvæmd. Án áhuga hans
og baráttuþreks hefði ekki enn
verið hreyfður einn steinn á
vegum Sogsvirkjunar. Hann
hefir vakið áhugann fyrir mál-
inu, knúð fram rannsókn og
kaup á vatnsorkunni sem með
þurfti. Hann hefir fengið hing-
að til lands verkfræðinginn, sem
fann rétta staðinn og bjargaði
frá „þjóðgatinu“ við Þingvalla-
vatn. Hann sótti svo fast fram í
málinu, að íhaldið klofnaði, og
varð til að geta haldið völdum
í bænum, að láta undan og
vera með því að verkið yrði
framkvæmt. Að lokum fékkst
lánið til verksins í Svíþjóð fyrir
atbeina Sigurðar Jónassonar og
hjá fyrirtækjum, sem hann var
búinn að hafa skifti við í mörg
ár.
Síðan Guðm. Björnson land-
læknir kom á vatnsveitu úr
Gvendarbrunnum til Reykjavík-
ur, hefir enginn einn bæjarfull-
txúi hrundið með persónukrafti
og andlegum yfirburðum í
framkvæmd þvílíku stórvirki.
Héðinn Valdimarsson bar ekki
gæfu til að skilja hvílíkt þrek-
virki Sigurður Jónasson hafði
unnið fyrir bæinn og hrakti
hann úr verkamannaflokknum.
Það er ein af hinum stóru
syndum Héðins Valdimarssonar
gagnvart flokki þeim, sem hann
telur sig ennþá til, að hafa
svift verkamannastéttina því-
líkum starfsmanni við stór um-
iiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmimiiiiiimiii
„Vínír
Reykjavíkur"
| (Sbr. Jóh. Möller j
og V. St.)
Þeir hafa síðan 1930 auk- |
I ið skuldir bæjarins og fyr- |
| irtækja hans úr 9,5 millj. |
1 kr. í nálega 16 millj. kr.
Þeir hafa komið útgerð- |
§ inni í bænum á það stig, að =
| skipum fækkar ár frá ári. |
| Enginn vill kaupa ný skip. 1
1 Árlegur tekjuhalli er svo að |
I segja á hverju skipi. Leið- |
1 togar útgerðarinnar reikna \
I fyrirsjáanlegt tap á hverj- I
| um togara nú í ár um 110 |
i þús. kr. I
immmmmiummmmmmmmmmmmmmmmiiiiiiiiiii
bótamál, eins og Sigurður Jón-
asson er.
Framsóknarmenn leita eftir
duglegum og starfsömum mönn-
um. Framsóknarmenn skilja og
viðurkenna hvílíkt stórvirki
Sigurður Jónasson hefir unnið í
rafmagnsmálinu og þess vegna
leggja þeir áherzlu á að koma
honum aftur í bæjarstjórn
Reykjavíkur. Þeir vita að nóg er
enn óleyst af miklum vanda-
málum fyrir bæinn. Þeir fylgja
sömu reglu og allir góðir bú-
menn og athafnamenn. Þeir
leita að duglegu mönnunum, því
að í höndum þeirra vinnast
verkin fljótt og vel.
Rafmagnsmál Reykjavíkur er
ekki enn nema hálfleyst. Enn
er eftir að fullnota orku Sogs-
ins i höfuðstaönum. Enn er eft-
ir að láta þessa orku skapa
margháttaðan iðnað í bænum.
Og það mun mál manna, sem til
þekkja, að enginn maður í bæn-
um sé hugkvæmnari eða meir
skapandi í þessum efnum held-
ur en Sigurður Jónasson. Þess
myndi fyr en varir sjást merki
svo að segja í hverju heimili í
bænum, ef Sigurður Jónasson
væri í bæjarstjórn höfuðstaðar-
ins með úrslitaatkvæði um hin
þýðingarmestu mál. Sigur hans
í Sogsmálinu er unninn með úr-
slitaatkvæði hans, móti öflum
kyrrstöðunnar í bænum.
Á Akranesi, í allri Gullbringu-
sýslu, á Eyrarbakka, Stokks-
eyri og Vestmannaeyjum skift-
ir það meginmáli í hverju heim-
ili að Sigurður Jónasson verði
bæjarfulltrúi í Reykjavik. Hann
er búinn að beizla Sogið og
leiða nokkurn orkustraum til
höfuðstaðarins. Enginn maður
mundi öruggari en hann i bar-
áttunni um að koma Sogsork-
unni til þeirra, sem bezt skil-
yrði hafa til að bæta við sig af
auðlegð Sogsfossanna.
J. J.
K A V P I Ð
aðeins Loftur.

A KROSSGOTUM

Rœktun bæjarlandsins.
Svo háttar til í Reykjavík,
að bærinn framleiðir sem svar-
ar 5 kg. af grænmeti á mann
í bænum. En á bæjarlandinu
telja sérfróðir menn í búnaði
að mætti rækta 70—80 þús. tn.
af grænmeti! Hér á að byrja
stórkostlega garðrækt í bæjar-
landinu, en það verður ekki
gert nema undir forustu Fram-
sóknarmanna. Þeir hafa ekki
leigt lönd á 250 kr. ha. þar sem
bændur í sveit hafa ræktað. —
Hin nýja ræktun byggðanna er
gerð undir forustu Framsókn-
armanna. Ræktun bæjarlands-
ins kemst aldrei í sæmilegt lag
nema undir forustu þess flokks
sem stýrt hefir ræktun byggð-
anna.
Hversvegna er Reykjavík
skipulagslaus?
Allir kaupstaðir og nálega
öll kauptún á íslandi hafa
skipulag, þar sem hugsað er
um gagn og fegurð — nema
Reykjavík. — Lóðabraskarar
bæjarins hafa í skjóli við meiri-
hluta bæjarstjórnar losað sig
undað íslenzkum landslögum í
þessu efni. Hvert óhappaverkið
rekur annað um byggingu bæj-
arins. Eitt af síðustu dæmun-
um er villuhverfið í kvosinni
neðan við Sunnuhvol. Þar hefði
eftir reglum, sem gilda í borg-
um, þar sem menntaðir menn
ráða, átt að hafa verið græn
svæði, en húsin í hliðunum
beggja vegna. í þessu nýja
hverfi eru bakhús á sumum
lóðunum, eins og þar sem
mestu viðvaningar byggja. —
Framsóknarmenn hafa í smíð-
um frv. til laga um nýtt skipu-
lag fyrir allt landið, þar sem
húsameistari, vegamálastjóri
og vitamálastjóri eru æðsti
dómstóll 1 byggingamálum.
Opnið iðnaöinn!
Hvað segja bæjarbúar um
lokun iðnaðarins undir áhrif-
um kommúnistiskra sveina? í
nálega öllum iðngreinum vant-
ar menn til starfs, en ungling-
arnir fá ekki að læra, því að at-
vinnan er lokuð. Tökum raf-
magnsstörfin. Þar væri þörf á
margfalt fleiri æfðum mönnum
en til eru. Fólk bíður stórtjón
af því að það fær ekki fram-
kvæmda rafmagnsvinnu fyrir
heimilin. Allt útlit bendir til að
á næstu mánuðum verði út-
lendingar að flytjast inn til að
vinna að ýmsum iðngreinum.
En margir islenzkra unglinga
bíða eftir að mega vinna þessi
störf, en fá það ekki fyrir
vikapiltum Rússa. Framsókn-
arflokkurinn vill leyfa íslend-
ingum að vinna á íslandi, líka
í Reykjavík.
Mjólk og lýsi
handa börnum.
Mbl. þótti lítils góðs von af
Sig. Thorlacius er hann varð
skólastjóri í Austurbæjarskól-
anum. Hann var í augum þeirra
„fjandmaður Reykjavíkur". —
Hitt þótti lítt um vert að hann
hafði hinn mesta áhuga á upp-
eldismálum og hafði búið sig
betur undir starfið en títt er
hér á landi. Sig. Thorlacius
vissi um hin fjölmörgu börn,
sem komu í skólann, sem ekki
áttu kost nægilegrar, góðrar
og hollrar fæðu. Hann byrj-
aði að beita sér fyrir því að
börnin fengju mjólk og lýsi í
skólanum. Því var illa tekið í
fyrstu, en Sig. Th. sótti málið
með festu og þrótti. Að hans
tilhlutan var komið með tillögu
I bæjarstjórn um að bærinn
gæfi skólabörnum mjólk. Mbl.-
menn voru þessu andvígir.
Þeir voru 8, en gerðu ráð fyrir,
að 7 í andófi vildu styðja mjólk
urgjöfina til barnanna. En átta
hendur komu upp með tillög-
unni. Þóttu þetta býsn. Sást þá
að hin sterka hönd Hjalta var
með „fjandmönnum Reykja-
víkur. Málið gekk fram. Nú eru
1000 lítrar af nýmjólk gefnir
daglega í barnaskólum bæjar-
ins.
Olíuskip til
V estmannaeyja.
Útgerðarmenn ’ í Vestmanna-
eyjum hafa með stuðningi
Framsóknarflokksins komið
upp olíugeymi, sem tekur 800
smálestir. Skip er á leiðinni
með olíu í geyminn. Gömlu fé-
lögin eru búin að lækka verðið
úr 3 aurum á líter og verða á-
reiðanlega að lækka meira áð-
ur en lýkur. Olíuskipið hefir
auk þess hráolíu og ljósaolíu,
og mun bæði Héðinn og Shell
verða að taka verðið á þeim
vörutegundum til athugunar.
Mbl., Vísir, Alþýðubl. og Rússa-
blaðið eru öll háð olíusölunum
og þora ekki, eins og Fram-
sóknarblöðin, að styðja fjár-
hagslega frelsisbaráttu sjó-
mannanna í landinu.
Framsóknarflokkurinn leysti
á árunum 1918—1924 kúgunar-
hlekki erlendra auðhringa af
útvegsmönnum, sjómönnum,
sem þurfa að kaupa olíu vegna
atvinnu sinnar. Þeir munu enn
verða eini flokkurinn, sem hef-
ir þá aðstöðu að geta stutt hin
frjálsu olíukaup landsmanna.
Þolir íhaldið saman*
burð á stjórn ríkisms
og Reykjaviknr?
Framhald af 1. síSu.
liði, megi ekki láta Framsóknar-
menn koma nálægt stjórn Rvík-
ur,þvíaðþeim hafi gengið ennþá
ver að stjórna landinu en íhald-
inu að stjórna bænum!
Fyrir Framsóknarmenn er það
mjög heppilegt að Morgunblaðið
skuli minnast á þetta. Með því
er gefið hentugt tækifæri til að
bera saman fjárstjórn Reykja-
víkur og ríkisins á undanförn-
um árum, því eftir þeirri reynslu
geta kjósendurnir m. a. dæmt
á milli íhaldsins og Framsóknar-
flokksins.
n iiiii n ii ii 11 iii iiiiiiiiiiiiu iii ii iii n ai in ii ii iii ii •1111111111111111111
„Fjandmenn
Reykjavíkur"
I (Sbr. Jóh. Möller 1
og V. St.)
Hvað finnst hlnum |
| „ s ö n n u “ höfuðstaðar- |
| búum um flokk, sem hefir |
1 tryggt líf kaupfélagsins í |
| bænum, sem lækkað hefir I
í allt vöruverð og minnkað |
jj dýrtíðina? Og hvað finnst |
i hinum sömu dánumönn- i
| um um flokk, sem hefir i
i síðan 1923 hrundið í fram- |
| kvæmd byggingu Lands- I
| spítaians, símstöðvarinnar, |
| útvarpsins, eina nýtízku |
[ gistihúsinu í bænum, eina |
| nýtízku skrifstofuhúsinu í |
| bænum, sundhöllinni og í
| háskólanum?
................iliiiliiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin?i
Reykjavík.
Núverandi bæjarstjórnar-
meirihluti íhaldsins kom til
valda eftir kosningarnar í jan-
úarmánuði 1934. Skuldir bæjar-
sjóðs voru þá 3.366 þús. kr. og
næsta ár á undan, 1933, höfðu
útsvörin numið 2,4 millj. kr.
Eftir þriggja ára stjórn íhalds-
ins, í árslok 1936, voru skuldir
bæjarsjóðs orðnar 5.174 millj. kr.
og útsvörin höfðu numið á því
ári 4,1 millj. kr.
Þannig höfðu skuldir bæjarins
á þessu tímabili aukizt um 55%
og útsvörin hækkað um 70%.
Á seinasta ári er vitanlegt að
skuldir bæjarins hafa enn auk-
izt og útsvörin hafa aldrei orðið
hærri en þá. Hækkun skulda og
útsvara á kjörtímabílinu hefir
því orðið mun meir en þessar
tölur sýna.
Það er athyglisvert, að öll
þessi skuldasöfnun stafar af
aukinni eyðslu bæjarsjóðs, en
ekki framlögum til sérstakra
framkvæmda. Eyðslan hefir
aukizt þetta miklu meira en
hinar gífurlegu útsvarshækkan-
ir og íhaldið unnið tekjuhallann
upp með stöðugri aukningu
lausaskulda.
Ríkið.
Núverandi stjórn kom til valda
seint á árinu 1934. Hún gat þvi
lítil áhrif haft á fjármálastjórn
þess árs.
Árið 1934 námu þær tekjur
ríkisins, sem svara til útsvar-
anna, en það eru skattar og
tollar, alls 11.843 þús. kr. Árið
1936 námu þessir tekjustofnar
ríkisins 12.379 þús. kr. Þeir hafa
því hækkað um 4y2% á sama
tíma og útsvörin hjá Reykjavík-
urbæ hækka um 70%.
Á árunum 1934—37 hafa
skuldir ríkissjóðs ekki hækkað
um einn eyri vegna rikisrekstr-
arins. En verulegur hluti þeirra
hefir verið gerður hagkvæmari
með því að tekið hefir verið stórt
lán til að greiða með eldri lausa-
skuldir.
Þrátt fyrir þetta hefir rikis-
sjóðurinn varið meiru fé til verk-
legra framkvæmda og atvinnu-
veganna á þessum árum en
nokkurri sinni fyr.
Það er því meira en furðu-
leg dirfska af Mbl. að þora að
(Framhald á 4. síðu.)