Nýja dagblaðið - 06.03.1938, Blaðsíða 3

Nýja dagblaðið - 06.03.1938, Blaðsíða 3
N Ý J A DAGBLAÐIÐ 3 \ÝJA DAGBLAÐIÐ Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f. Bitstjóri: ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. Ritstjórnarskrifstofurnar: Lindarg. 4 D. Símar 4373 og 2353. Afgr. og auglýsingaskrifstofa: Lindargötu 1D. Sími 2323. Eftir kl. 5: Sími 3948. Áskrifarverð kr. 2,00 á mánuði. í lausasölu 10 aura eintakið. Prentsmiðjan Edda h.f. Símar 3948 og 3720. Hvað er framundan í kaupdeílunní ? Kaupdeilan er alvarlegasta mál dagsins í dag. Og því miður sýnist ekki líklegt, að úr henni ætti að greiðast á venjulegan hátt. Sáttasemjari rikisins hefir lagt fram miðlunartillögu. En þeirri miðlunartillögu hefir ver- ið hafnað af samninganefndum beggja aðila. Deilan sýnist í bili vera óleysanleg nema með nýjum róttækum aðgerðum. Morgunblaðið í gær lýsir rétti- lega því ástandi sem framhald kaupdeilunnar myndi skapa á næstu vikum: „700 sjómenn" eru atvinnulausir. Þar við bætist svo sá fjöldi „verkamanna og kvenna, sem fengi ágæta at- vinnu við meðferð aflans frá togurunum" — ef deilan leyst- ist. „Stöðvun togarana yfir saltfisksvertið“, segir blaðið, „er slík blóðtaka fyrir Reykja- víkurbæ, að hann myndi seint eða aldrei bíða þess bætur“. En alveg í sömu andránni tek- ur blaðið upp hið gamla ábyrgð- arleysiskjal sitt um verðhækkun lífsnauðsynja í bænum. Það tal- ar beinlínis eins og það væri að berjast fyrir kröfum sjómanna. „Sjómenn benda einnig á aukna dýrtíð“, segir það. Og „þessu er ekki hægt að neita“. Og þó er það skjallega sann- að með tölum frá Hagstofunni, að dýrtíðin er ekki meiri nú en hún var árið 1929, fyrir sjó- mannasamningar þeir, er gilt hafa, voru gerðir. „Það er eölilegt og skiljanlegt, að sjómenn biðji um hærra kaup“, bætir blaðið við. Þetta segir blað útgerðar- manna örfáum dögum eftir að útgerðarmennirnir eru búnir að neita hækkun, sem ekki fól í sér nema hluta af kröfum sjó- manna, og eftir að formaður út- gerðarmannafélagsins er búinn að lýsa yfir því, að þeir myndu ekki einu sinni gera út með sömu kjörum og áður! Og svo heldur blaðið hugleið- ingum sinum áfram eitthvað á þessa leið: Sjómennirnir þurfa að fá hærra kaup. Útgerðar- mennirnir geta ekki greitt. „Það er ekki til neins . . . að benda á bankana“. Þeir geta heldur ekki hjálpað. Sjálfir hafa útgerðarmennirn- ir gert kröfur um stórkostlegar fjárgreiðslur úr ríkissjóði. En hvað segir svo blað þeirra um þá hluti? Orðrétt á þesst leið: „Er ríkissjóður þess megnugur að bæta bönkunum töpin af út- gerðinni? Nei, vissulega er hann þess ekki megnugur"! Hver er niðurstaða allra þess- ara hugleiðinga? Nákvæmlega engin! En á öðrum stað í greininni er að finna talsvert greinilega niðurstöðu a. m. k. um hug aðal- málgagns stórútgerðarmanna til þessarar kaupdeilu. Þar segir svo orðrétt: „Togaraverkfallið, eins og í pottinn er búið, er því raunveru- lega ekki deila milli sjómanna og útgerðarmanna, heldur er það alvarleg áminning til ríkis- stjórnarinnar og ráðandi meira- hluta á Alþingi----“. Hvort ber aö skilja þess um- mæli sem töluð fyrir munn alls Sjálfstæðisflokksins? Og á að skilja það svo, að „Sjálfstæðis- flokkurinn vilji hafa þessa „á- minningu“ sem lengsta og eftir- minnilegasta, jafnvel þótt hún reyndist „slík blóðtaka fyrir Reykjavíkurbæ, að hann myndi seint eða aldrei bíða þess bæt- ur“? Gálaus eru slik ummæli og ó- líklegt, að þau séu töluð fyrir margra munn. Og hvað segja þá sjómenn- irnir og forystumenn verkalýðs- ins, sem sýnkt og heilagt tala um að styðja „vinstri stjórn“? Taka þeir undir það, að til þess- arar deilu sé stofnað af þeirra hálfu sem „áminningar" til stjórnar bænda og verkamanna í landinu? Ætla þeir að „fljóta sofandi að feigöarósi“ um fram- halda þessa máls, meðan togar- anna bíða full mið fiskjar, sem seljanlegur er fyrir frjálsan gjaldeyri á erlendum mörkuð- um? Á næstu sólarhringum verður þessari spurningu svarað — eða ekki svarað. Framsóknarflokkur- inn mun ekki lengi bíða átekta um að hefjast handa um þá við- leitni, sem ábyrgum stjórnmála- flokki er skylt að reyna, þegar slíkt er í húfi, sem nú er. Formennska Sjálf- stæðísilokksíns Greinarstúfur, sem birtist hér í blaðinu í fyrradag hefir því miður komið eitthvað ónotalega við formann Sjálfstæðisflokks- ins, Ólaf Thors. Kemur þetta glöggt fram í Mbl. í gær. Það er stundum sagt, að ljótt sé aö „erta illt skap“, og skal það að vísu viðurkennt, að nógar séu pólitiskar raunir Ó. Th. um þessar mundir, þótt ekki sé á bætt. Hinsvegar er ekki gotrt að komast hjá að minnast á mann, sem vill láta telja sig formann í öðrum stærsta stjórnmála- flokki þingsins, þótt eigi geti talizt þýðingarmikil persóna að öðru leyti. í áðurnefndri grein hér í blaö- inu var lauslega að því vikið, sem allir vita, sem í þingsölun- um hafa verið siðustu árin, að framkoma Ó. Th. þar við ýms tækifæri hefir ekki borið vott um sérlega mikla virðingu fyrir þingræðinu og hinni 1000 ára gömlu löggjafarsamkomu. — Merkur þingmaður lét eitt sinn svo um mælt um þingsiði Ó. Th„ að því væri líkast, sem þar væri leikari að fremja „kúnstir" sín- ar. Auk þess hefir þessi maður (Frh. á 4. síðu.) Eftír Harry Levín í blaðinu Deutsche Zentral- Zeitung, sem kemur út í Moskva, birtust nýlega mark- verðar upplýsingar um launa- kjör verkalýðsins rússneska síðustu árin. Árið 1924—25 voru um 8 y2 milljón verkamanna í Rúss- landi, sem höfðu um 450 rúblur í laun til jafnaðar. Laun þeirra, sem unnu við þungaiðnaöinn, voru að meðaltali 566 rúblur á ári. Árið 1936 hafði kaup þess- ara manna hækkað upp í 2776 rúblur og upp í 2862 rúblur hjá þeim, sem við þungaiðnaðinn vinna. Árið 1937 voru þessir verka- menn orðnir 26,3 milljónir. Laun, sem þeim voru greidd, höfðu hækkað úr 3,8 milljörðum árið 1924—25 upp í 80-milljarða árið 1937. Manni mætti virðast sem hér hefði geysileg breyting á orðið. En sé skoðað betur ofan í kjöl- inn verður annað uppi á ten- ingnum. Árið 1924 var rúblan meira virði en sænska krónan. Nú jafngildir rúblan hinsvegar 10—20 aurum í sænskri mynt, miðað við kaupmátt hennar í Rússlandi. Meðaltekjur rússneskra verka- manna hafa, samkvæmt opin- berum hagskýrslum, numið 238 rúblum á mánuði árið 1936. En síðan hafa launin hækkað um 7,9% og verð á ýmsum lífs- nauðsynjum lækkaö allt að 15%, að því, er sagt er í opinberum tilkynningum. Þar með er þó enganveginn orðið sérlega ó- dýrt að lifa í Rússlandi. Það er að vísu sannmæli, að margt manna hefir miklu hærri laun, en tilgreint er hér. Flokksforingjar og miklir af- kastamenn í hópi verkamanna fá oft 1000—1500 rúblur í laun á mánuði. Auk þess njóta þeir margvíslegra hlunninda. En maður verður að festa sér það í minni, að þeir, sem svo góö kjör hafa, eru í hæsta lagi 15—20% af íbúum landsins. Allir aðrir njóta smánarlauna og' skipa mjög óhægan sess í þjóðfélaginu. Þeir lægst laun- uðu draga lífið fram á þann hátt, að slíkt þekkist hvergi annarsstaðar í Evrópu. Það er ekki aðeins vegna legu sinnar, að Rússland er í nánari tengsl- um við Asíu, en önnur lönd i Noröurálfu, heldur minnir á- standið þar á kjör alþýðunnar í Austurlöndum. Þessir lægst launuðu vesaHngar eru einkum heimilisþjónar og matsveinar. Margir menn, sem erfiðisvinnu stunda, hafa líka undir 250 rúblum í kaup á mánuði í Moskva. VeríSIasið. Með framangreindum launum verður verkamaðurinn rúss- neski að borga fæði og klæði. Sérhver verkamaður og sérhver húsmóðir geta sjálf gert sér í hugarlund kjör almúgans í þessu víðlenda ríki. Meðallaun eru 238 rúblur á mánuði. Hér fylgir verðlisti frá stóru vöru- húsi í Moskva. Hann er dag- settur 6. maí 1936. Rúblur Yfirfrakkar 387—1100 Buxur 190— 245 Alfatnaður 320— 800 Hattur 40— 55 Húfa 16— 28 Skyrta 38 Flibbi 2,40 Bindi 5— 10,50 Skór 60— 75 Loðkragi 290— 726 Kvenskór 250— 350 Borðlampi 45 1 kg. bjúgu, söltuð eða reykt 18— 20 1 kg. reyktur fiskur 9,50 1 kg. reyktur lax 18 1 kg. fiskur 3,50— 8 1 kg. sölt síld 6,40 1 kg. ostur 22 1 kg. smjör . 12— 20 1 kg. smjörlíki 13 1 kg. baunir 3,60 1 kg. kaffi, lélegt 56 1 kg. hnetur 9 1 kg. brúnar baunir 4,20 Vínarbrauð 1,80 Franskbrauð 1,20 1 pottur mjólk 1,30 25 sigarettur 3 1 pottur vodka- brennivín 5,40 Gott vín, y3 p. fl. 9— 22 Vefnaðarvörurnar, sem í Rússlandi fást, eru sérlega lé- legar, þrátt fyrir óheyrilegt verð. Það er hægt að bera því við, að þetta verölag sé ekki lengur gildandi í Rússlandi og sam- kvæmt tilkynningum blaðanna hafi verð á mörgum nauðsynja- vörum verið lækkað um 15% nú nýverið. En jafnvel þótt þessi slík verðlækkun sé í garð geng- in, er það dýrt að lifa í Rúss- landi. Ég dvaldist eitt sinn með nokkrum Svíum í Moskva. Við ræddum oft um launagreiðslur og vöruverð þar eystra og við vorum sammála um, að tuttugu rúbla daglaun í Moskva jafn- giltu nokkurnveginn tveggj a króna daglaunum i Stokkhólmi. II ú siiædisiii á 1 i n. í viðtali við blaðamann frá Social Demokraten 6. nóv- ember 1937 skýrir rússneski sendiherrann í Stokkhólmi frá því, að á tuttugu árum hafi sovétstjórnin látið byggja 54 millj. m- nýrra íbúðarhúsa. Er það mikið eða lítið? Til þess að komast að raun um það, þarf að nefna nokkrar tölur. Árið 1937 voru íbúar næstum 175 millj., en 147013600 árið 1927, að því er talið er. Aukningin er þá 28 millj. á tíu árum. Á tuttugu ár- um hafa verið byggöar íbúðir, þar sem þessir nýju þjóðfélags- þegnar hinna síðustu tíu ára fá 2 m- rúm hver. Raunverulega er þetta þó ekki svo gott. Við höf um ekki talið með þá fólksfjölg- un, sem orðið hefir frá 1920, að sovétstjórnin hafði að fullu yf- irstigið óvinina innanlands, fram til ársins 1927. Á þessum Málaferlin, sem nú standa yfir í Moskva, hafa undan- farið verið tíðrædd í heimsblöðunum. Það er reynt að skýra þau á ýmsa vegu. Eitt virðast menn yf- irleitt vera sammála um: Að meðal rússneskrar al- þýðu ríkir mikil óánægja og óttinn við afleiðingar hennar knýji valdhafana til að sýna að þeir muni berja alla andstöðu niður með harðri hendi. í meðfylgjandi grein er sýnt fram á orsakir þessar- ar óánægju. Höfundurinn er Harry Levin, ritari sænska sovétvinafélagsins. Hann hefir oft dvalið í Rússlandi og er þaulkunn- ugur ástandinu þar. Hann er íslenzkum kommúnist- um að góðu kunnur því hann var leiðbeinandi við stofnun Kommúnistaflokks ins hér. árum er fólksfjölgunin þó 10— 12 milljónir. Þessar tölur sanna það, að sovétstjórnin hefir engu áorkað um að bæta úr húsnæð- isskortinum. Sænskir verkamenn eiga í hvívetna við betri kjör að búa, en þeir rússnesku. Ég gæti jafn- vel trúað, að þeir gerðu beina uppreisn, ef bjóða ætti þeim kjör stéttarbræðra þeirra í Rússlandi. En hvernig stendur á því, að sovétríkin geta ekki goldið verkalýðnum betri laun og líf- vænlegri? Fyrst og fremst er á- stæðan sú, að mikið hefir verið lagt í að koma upp stóriðnað- inum og þar hefir þurft að byggja. allt frá grunni. í öðru lagi er herbúnaður gífurlegur og meira fé til hans kostað en á sér stað í nokkru öðru landi, í hlutfalli við þjóðarauðinn. Loks hefir stjórnskipun lands- ins óhemju kostnað í för með sér. Nú til dags eru því hinir mestu innanlands erfiðleikar i Rússlandi. Mismunandi launa- greiðslur til hinna æðri og lægri hafa staðfest mikið djúp milli þjóðfélagsþegnanna. Það hafa risið á legg hópar manna, sem eru betur settir en almenning- ur og hafa önnur áhugamál. Landið, sem fóstrað hefir kom- múnismann, hefir heldur ekki reynzt þess megnugt að veita verkalýð sínum svipuð kjör og t. a. m. Svíþjóð. PRENTMYNDASTQFÁN LEIFTUR Hafnaritrœti 17; (uppi), býr til 1. flokks prentmyndir. Sími 3334 ___ LÉREFTSTUSKUR hreinar og heillegar, (mega vera mislitar), kaupir Prentsmiðjan EDDA h.f., Lindar- götu 1D.

x

Nýja dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Nýja dagblaðið
https://timarit.is/publication/300

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.