Tíminn Sunnudagsblað - 19.09.1965, Page 6

vinnustúlku á heimilinu og hún af
honum. Kona Jóhanns hótaði fljót-
lega að' skilja við hann nema vinnu-
stúlkan færi burt. í fjárhúsi úti í
túni sagði Jóhann vinkonu sinni, að
þau væru skilin að skiptum.
En tilhugsunin varð ungu stúlk-
unni óbærileg, og nokkrum dögum
síðar réð hún sig af dögum, hengdi
sig í fjárhúsinu, þar sem þau höfðu
kvaðzt. Jóhann kom fyrstur að lík-
inu.
Upp frá því varð hann ekki samur
maður. Hverja nótt ásótti martröðin
hann. Bráðlega flæmdist hann burt
frá neimili sínu, og þau þrjátíu ár,
sem hann átti ólifað, var hann á
friðlausu flakki bæ frá bæ. í æðis-
köstum reif hann fötin utan af sér,
og var því tíðast iila klæddur og
skein í hann beran undir tötrunum.
Þar af dró hann viðurnefnið.
En þótt Jóhann væri sjálfur ilia
haidinn, langaði hann til að lina
þjáningar annarra. Hann fór að safna
grösum og jurtum, sem lækninga-
mátt töldust hafa, og færa sjúkling-
um, sem hann frétti af.
— Tókst honum að iækna þá?,
spyr ég Guðfinnu.
— Já, segir Guðfinna, oft tókst
honum það. í þá daga var algengt
að búa til smyrsl og heilnæmt seyði
úr jurtum. Vallhumalssmyrsl voru
víða þekkt. En frægastur var Hóla-
plásturinn nafntogaði. Gerð hans var
leyndarmál, varðveitt kynslóð eftir
kynslóð í einni og sömu ættinni.
Kunni þó aldrei nema ein kona í
einu að búa hann til, en hvíslaði
leyndarmálinu á banastundinni að
þeirri dóttur sinni eða frænku, sem
hún treysti bezt. Þetta voru formæð-
ur Kristjáns Eldjárns þjóðminjavarð-
ar, ef ég man rétt.
Móður minni hafði verið gefið ögn
af þessum plástri, og man ég, að
hún græddi einu sinni m*eð honum
illkynjað hælsæri.
— Þeir voru af ýmsu tagi, föru-
mennirnir, sem gengu um landið, held
ur Guðfinna áfram — áttu sér eng-
an fastan samastað og sofnuðu alltaf
gestir. Þeir áttu ekki annars kost,
umkomuleysingjarnir, sem ekki
treystu sér j fastar vistir. Vinnuharka
var þá viða mikii, húsbændur fóru
með vinnufólkið litlu betur en hross-
in sín og kýrnar, en þeir, sem ekki
voru gefnir fyrir þrældóminn, voru
álitnir óalandi og óferjandi. „Bók-
vitið verður ekki í askana látið,“
sagði gamla fólkið. Það er víst orðið
öfugmæli nú á dögum.
Aldrei gleymi ég honum Halldóri
Hómer. Það var undarlegur náungi,
sem fór um Austfirði og skemmti
á bæjunum með ankringi og kostu-
legheitum. Hann gekk á frakka eins
og þeir, sem siglt höfðu, og gjarna
tveimur eða þremur, og hafði þá
þann, sem hann hafði eignazt síðast,
yzt, svo að allir gætu séð stássið.
Gljáandi úrkeðja lá á milli vestisvas-
anna, en ekkert átti hann úrið, held-
ur aðeins roknastóran látúnshnapp.
Hvar sem hann kom, líkti hann eftir
prestsverkum, þó með háttvísi, fram-
kvæmdi hjónavígslur skrýddur spari-
pilsi húsfreyjunnar eða las sundur
„hjón,“ sem hann hafði gefið saman
síðast, er hann var á ferð. Hann
fór með barnagælur við krakkana.
Ein var svona: Fídrem, sídrem, dans-
íra, farejú, bomb og danikúla.
Tromm, tromm, heiila mín. Svo söng
og lék hann vísu um rauðu kusu,
svo það hefði mátt halda, að hann
hefði að fyrirmynd kú, sem hleypt
er út að vorlagi. Kúnstir hans vöktu
mikla kátínu á bæjunum.
— Heldurðu, að hann hefði verið
gjaldgengur á okkar tímum, getað
haft eitthvað upp úr sér sem bítill
kannski?
— Það er ekki óhugsanjdi, svarar
Guðfinna. Sumir sögðu, að hann kysi
heldur að láta gera gys að sér en
vinna. Þá var siður, að allir gestir
fengu verk að vinna á vökunni —
enginn fékk að sitja iðjulaus. En
Hómer var lítið um slíkt gefið, ég
tala nú ekki um, ef honum var feng-
ið þóf, þvegið úr keytu — þá var
hann fljótur að kveðja.
— Þvegið úr keytu, segirðu? Tíðk-
aðist það fram á þína daga?
—■ Já, blessuð góða, það hélzt á
mörgum bæjum fram til 1915—1920.
Keytunni var safnað vikum saman
í olíuföt. Ekkert þótti hreinsa ullina
og ullarnærfötin betur á vorin. Eina
ósköp þrifna konu þekkti ég, sem
alltaf þvoði peysufatapilsið sitt úr
keytu. En hún skolaði það líka úr
mörgum, hreinum vötnum og lét það
hanga úti til viðrunar, þar til öll
fýla var horfin. Og þá lagði hún
það við ilmandi reyr. — En heyrðu?
Ég held þú sért of dugleg að skrifa,
kjóstu þér heldur vísu hjá mér..
Því að Guðfinna á sér gestaleik.
í dálitla bók er hún búin að safna
saman 414 vísum og bætir sífellt við,
þegar andinn kemur yfir hana. —
Nefndu einhverja tölu, það má vera
allt upp í 414, segir hún.
— 137, segi ég.
Hún flettir upp bókinni, síðan
les hún:
Ég bænum og þakklæti beini til þin,
guð blessi þig, níræða vinkona mín.
—■ Já, þú verður níræð, það er
enginn vafi á því. Þetta var skeyti,
sem ég sendi einu sinni! En ef þú
viit vita meira um skemmtanalífið á
Vopnafirði, þá skaltu gá í hina frá-
sagnabókina mína, Vogrek. Þar minn
ir mig, að sé eitthvað um böllin á
Tanganum, eins og kaupstaðurinn
kallaðist. Danska selstöðuverzlunin
Örum og Wuilf var þar þá enn, og
dansinn dunaði í pakkhúsunum.
En Guðfinna hefur samið fleira en
slíkar bækur. AHt frá barnæsku heí*
ur hún fengizt við að yrkja sér tíl
hugarhægðar eins og hún segir sjálf,
Margir munu kannast við ljóðabæk-
urnar Hélublóm og Fífuloga eftír
Erlu. Auk þess sýnir hún mér bó(k
með þulum og barnakvæðum, mynd-
skreytta af Barböru Árnason. Hún
heitir því ijúfa nafni: Ævintýri dags-
ins.
Ég hef orð á því við hana, að
sumt af þessu sé ort í spaugi.
— Já, segir hún, ekki vantaði, að
ég var vel grínin. Svo dregur hún
fram stórar skrifbækur í þykkum
spjöldum, líkar þeim, sem verzlunar-
fyrirtæki nota. En þetta eru ekki bú-
reikningamir hennar. Það kemur í
ljós, að þær eni þéttskrifaðar kvæð-
um. í annarri bókinni eru frumort
kvæði, sem enn hafa ekki verið
prentuð. í hinni eru ljóðaþýðingar.
Þessi vopnfirzka sveitakona hefur
haft sér það til skemmtunar að glíma
við að þýða á íslenzku kvæði úr
norrænum málum og ensku eftir höf-
unda eins og Longfellow, Tennyson,
Björnstjerne Björnson, Ploug. Þalrna
á hún (þéttskrifaða bók af slíku og
hefur jafnan frumtextann öðr-
um megin á opnunni, en
þýðinguna á móti, svo að
hægt er um vik að bera sam-
an. Og nú man ég allt í einu eftir
því, að Guðfinna hefur þýtt á ís-
lenzku hina angurværu sögu færeyska
skáldsins Williams Heinesens, Slag
vindhörpunnar.
— Þú hefur ekki þýtt nein Ijóð
úr færeysku?
— Nei, hana kann ég ekki. Ileine-
sen skrifar á dönsku. Móðir hans
kom frá Danmörku, og henni til
hugnunar var ætíð töluð danska á
bemskuheimili Heinesens.
— Þú átt kannski fleiri óprentað-
ar minningar og sagnir?
Hún tekur ekki fyrir það og
lætur jafnvel á sér skilja, að meðal
annars háfi hún skrifað sitthvað um
Þorgils gjallanda. Hann lá í sjúkra-
húsi á Húsavík við Skjálfanda, þar
sem hún var ung stúlka við hjúkrun,
og þá tókst með þeim einlæg vin-
átta.
„Þú stóðst heldur einn en að
aðhyllast rangt,“ segir hún um hann
í kvæði.
Mér finnst Guðfinna hafa verið
furðu afkastamikil, og mér leikur
forvitni á að vita, hvort lífið muni
hafa boðið henni margar tómstundir
til þess að sinna áhugamálum sín-
um og skáldskap. En þegar hún segir
mér sögu sína, finnst mér sem hver
meðalkona hefði þótzt hafa ærið að
starfa við skylduverkin.
— Foreldrar mínir, byrjar hún,
voru svo fátækir, að þeir gátu ekki
haft okkur öll börnin fimm heima.
846
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ