Tíminn Sunnudagsblað - 26.09.1965, Blaðsíða 20

ósjálfrátt og endanlegt svar spen-
dýrafræðinga, sem þeir leituðu til,
— „Það er ómögulegt, ómögulegt,
segi ég ykkur,“ sagði einn sérfræð-
ingur í dýralífi Himalayafjalla. „Snjó
maðurinn er auðvitað runninn frá
rauða birninum. Og hvort sem væri
er engin leið að taka alvarlega neitt
af því, sem þið sjáið, því að þegar
komið er yfir 12000 feta hæð, verða
allir dálítið bilaðir og byrja að sjá
sýnir.“ — Þannig talaði þessi kunni
dýrafræðingur.
Rétt er að víkja að gagnrökunum
eins og þau birtast í frásögn Stornos.
Þau eru náttúrlega framur túlkun
á skoðana, heldur en vísinda-
leg rök. ^að er að vísu rétt, að skyn-
færi mann sljóvgast, þegar komið er
í mikla hæð, en ekki er hugsanlegt,
að myndavél Shiptons hefði „séð sýn-
ir,“ þegar hann tók myndir af
förunum, sem hann sá. Því er hins
vegar ekki að neita, að sum hinna
einstöku spora líkjast sporum
bjarna. Rauði björninn svokallaði er
skyldur skógarbirninum, sem lifir í
Evrópu (Ursus arctos), sömuleiðis
sýrlenzka birninum, sem stundum
var látinn dansa í fjölleikahúsum,
þ. e. honum var kennt að standa
á afturfótunum og vagga sér.
Fyrir rokkrum árum sýndu rúss-
jieskir fjöllistamenn i London. Eitt
atriði var sýning tveggja bjarna. Og
dr. Osmann Hill, sem áhuga hefur
á „yeti“ fór í fjölleikahúsið til
þess að athuga birnina. Hann
sá, að birnirnir drógu afturfæturna,
þegar þeir gengu upprétt-
ir. Þegar tekið er tillit til
skyldleika þessara bjarna og rauða
bjarnarins, hljóta líkurnar fyrir því,
að hin frægu fótspor séu eftir rauða
björninn að minnka — nema unnt
sé að sýna og sanna, að hann geti
gengið langar vegalengdir á tveim
fótum, án þess að draga fæturna,
svo að greinileg skil verði milli
fótsporanna
Sé hins vegar gert ráð fyrir, að
sporin séu ekki eftir tvífætta veru,
heldur fjórfætta, þýðir það, að dýrið
stigi með afturfótunum nákvæmlega
ofan í spor framfótanna. Þá kemur
þetta til greina: Afturfætur fjór-
fætlinga alla ekki nákvæmlega í spor
framfóta nema um ung dýr sé að
ræða. Á fótsporum fullorðinna dýra
má ávallt graina, að afturfætur falla
ekki nákvæmlega i spor framfóta. Á
öllum Ijósmyndum, sem teknar hafa
verið af slóð „snjómanna" er hins
vegar ekki unnt að sjá annað en að
um ein fótspor sé að ræða, sem sýnir,
að annaðhvort eru fótsporin eftir
unga birni, — eða, að ekki eftir
björn.
Nú eru tuttugu ár liðin siðan Sir
John Hunt sagði fyrst frá sporun-
um í Himalayafjölium Og ætti það
að vera nægur tími til þess að fá
S84
myndir af bjarnarsporum. Ekki er
nægjanlegt, að fá myndir af einstök-
um bjarnarsporum og sýna, að þau
lkist þeim, sem eignuð hafa verið
„yeti“. Myndir af slóðum ungra og
gamalla bjarna, og slóðir og för í
alls konar snjó, ættu fljótlega að
skera úr um, hvort hér sé um bjarnar
spor að ræða. Fjöldi bjarna lifir í
Bandaríkjunum, ^ sem skyldir eru
Ursus arctos. Ómögulegt er ann-
að en myndir hafi verið teknar af
sporum þessara bjarna. Hafa gagn-
rýnendur kenningarinnar um „yeti“
einhvern tíma reynt að verða sér
úti um slíkar myndir?
Þá er að snúa sér að kenningunni
um, að hér sé um apa að ræða.
(Sennopithecus entellus). Tveir ap-
ar koma til greina. Stuttnefja api,
stór og þung skepna, lifir í
Tíbet og Vestur-Kína. Hann er í
skógum háfjallanna og hefur þykkan
feld, sem verður þéttari á vetrum.
Hann lifir og hærra uppi og á kald-
ari svæðum en nokkur annar api.
Himalaya-apinn kemur einnig til
greina, en þar sem hann er náskyld-
ur apanum, sem áður er sagt frá,
verður hér ekki fjallað um hvorn
um sig, heldur um apa-kenninguna
yfirleitt.
Kenningin um, að hér sé um apa
að ræða, hlýtur óhjákvæmilega að
verða fyrir sömu gagnrýni og bjarn-
ar-kenningin: Það hlýtur að vera
unnt að útvega Ijósmyndir af við-
komandi öpum. Ein rannsóknartil-
raun hefur verið gerð af
Illustrated London News í
samráði við dýragarðinn í London
Ljósmyndir voru teknar og plastmót
gerð af sporum bjarnar og apa
(Sennopithecus entellus). För þess-
ara tveggja dýrategunda eru bæði lík
og ólík, þótt ef til vill í
smáu sé, förum þeim, sem Shipton
tók myndir af. Apasporin virtust þó
mun líklegri, og ef til vill hefur
það verið ástæðan til þess, að brezka
náttúrugripasafnið sá ástæðu til að
setja upp sýningu, sem. sýndi sér-
staklega, hvers vegna það hallaðist
þá að apa-kenningunni.
Það svarar ef til vill kostnaði að
athuga svarið, sem „Himalayasér-
fræðingurinn gaf Stonor: „Það er
ómögulegt." Þetta svar átti, að því
er virðist, að taka af skarið um að
i Himalayafjöllum gæti verið til
stórt dýr, sem vísindamenn þekktu
ekki. Og er þá rétt að minnast þess,
að mjög svipaðar athugasemdir
komu fram, þegar sögur um górill-
una tóku að berast til vestrænna vís-
indamanna
Rökin gegn því, að „yeti' sé
óþekkt skepna má draga saman í
eftirfarandi: 1. sporin eru eftir björn.
2. sporin ru eftir apa 3. sporin eru
ímyndun.
Svo lengi, sem sérfræðingar lýsa
því yfir, að „yeti“ sé á engan hátt
óvenjulegur, verður að láta þriðju
tilgátuna fylgja, ef sporin koma ekki
nákvæmlega heim við spor (1) bjarn-
ar eða (2) apa. „Hið ómögulega" fær
dálítið einkennilegan hljóm, þegar
þess er gætt, að þrjár nýjar undir-
deildir sjimpansa fundust fyrir
nokkrum árum í Afríku. Það verður
enn einkennilegra, þegar menn hafa
það í huga, á hve takmörkuðum
svæðum hinir stóru mannapar lifa.
Árið 1956 kom enn eitt framlag
til málsins. Það var grein, sem birt-
ist 1 „Indian Geographical Journal."
Þar var skýrt frá því, að í febrúar
árið 1953 hefði sézt „mi-te,“ sem
kom í námunda við tjaldbúðir á Tag
Tsangpo í um 4500 metra hæð.
Hafði dýrið ýmist verið á fjórum fót-
um eða á afturfótunum einum. Fót-
sporin, sem það skildi eftir í hörð-
um sandi, voru ellefu þumlunga löng
og 5 þumlunga breið. Og þótt fimm
tær sæjust í förunum eftir afturfæt-
urna, sáust ekki för nema eftir fjór-
ar í sporunum eftir framfæturna.
Fyrsti veiki hlekkurinn í þessari
frásögn er sá, að allir birnir hafa
fimm tær á framfótum. Alltaf er sá
möguleiki fyrir hendi, að ein tá
komi ekki fram í sporum, en það
er í hæsta máta óheppilegt, svo ekki
sé meira sagt, að slóðin eftir „mi-te“
skuli ekki hafa sýnt nema fjórar tær.
í öðru lagi: Hvað sem rauða bjöm-
inn varðar, gengur skógarbjörninn
ekki á tveimur fótum við venjulega
hreyfingu áfram, sem gilda mun og
um 'birni í Norður-Ameríku. Ef
þessir birnir standa uppréttir á aft-
urfótunum einum og ganga þannig,
draga þeir fæturna. Og vissulega er
fátt í lýsingunni á þessum förum,
sem minnir á förin, sem Shipton
tók myndir af. Fjórar tær sjást á
myndum Shiptons, en þar eru engin
merki um afturfót með fimm tám.
— Einnig kemur fram í fullkomn-
ustu lýsingu á förum „snjómanns,"
sem út hefur verið gefin, að aðeins er
um fjórar tær að ræða. Þessi lýsing
birtist í „Bulletin du Muséum d'Hist-
orie naturelle París" árið 1955 og
var eftir P. Bordet.
Bordet var í tveim leiðöngrum
franskra vísinda- og fjallgöngu-
manna, sem gerðir voru út árið 1954
og 1955 til Makalu. Hann var land-
fræðingur þessara leiðangra. 6. maí
1955 sneri hann til Katmandu til
þess að rannsaka landfræðilega þann
hluta Nepals. Daginn eftir fór hann
frá tjaldbúðum í 5300 m hæð í fylgd
burðarmanna og leiðsögumanns. 10.
maí hittu þeir póstmann frá Jogbani.
í fylgd neð honum var ungur mað-
ur, því að póstmaðurinn var hrædd-
ur við að vera einn á ferð vegna
„yeti.“ Þeir sögðu frá því, að mikið
hefði snjóað á leiðinni, og væri snjór-
inn enn mjúkur.
T í M 1 N N — SUNNUDAG5BLAÐ