Tíminn Sunnudagsblað - 05.02.1967, Page 15

kuml eða hlaða. Var nú tekið að
hýsa þar fé sem annars staðar og
gefa því, og gekk sonur Þórarins
bónda, Ólafur að nafni, á húsin.
Hann var þá um það bil sextán
ára gamall. Þetta haust þóttist
hann verða var við undarlegan
ódaun í hlöðunni, er hann fór að
gefa úr henni, og hafði orð á. En
enginn vissi, hverju það sætti. Svo
var það einn dag, er hann var að
leysa hey handa fénu, að fyrir
honum varð mannsfótur í heystál-
inu, og gaus upp megn fýla, er
heyið féll frá honum. Kom á dag-
inn, að þarna var lík Odds Er-
lendssonar frá Arnarholti. Frá þess
um atburðum er svo greint í prests
þjónustubók Torfastaða: „Hvarf að
heiman 27. ágúst, fannst dauður í
heyhlöðu á Kervatnsstöðum 30.
nóvember, áverkalaus.11 Var það
ætlun manna, að Oddur hefði graf-
ið sig niður í heyið um sumarið
og látið fólkið á Kervatnsstöðum
hlaða ofan á sig, er hirt var í hlöð-
una. Ekki fer milli mála, að þetta
er sá atburður, sem Guðbjörg Ól-
afsdóttir sagði frá austan lands
löngu síðar, þótt mishermt sé, að
Ólafur Þórarinsson væri mnan
fermingar, þegar þetta gerðist.
Skammt frá býlum þeim, sem nú
voru nefnd, er bær, sem heitir
Tjörn. Árið 1890 andaðist bóndinn
þar, Magnús Hallgrímsson, og var
þá roskin bústýra hans, Margrét
Jónsdóttir, sem áður hafði lengi
verið vinnukona foreldra hans á
Tjörn, vistuð á Bóli og kölluð þar
húskona. Margrét kunni illa vista-
skiptunum og undi hlutskipti sínu
hið versta. Var fólki grunur á, að
hún sæti um færi að fyrirfara sér,
enda mun hún hafa verið biluð á
geðsmunum, hvort sem sú veila
hefur komið fram eftir að hún
hraktist frá Tjörn eða átt sér lengri
aödraganda. Síðasta vistarár Guð-
bjargar hjá Einari og Evlalíu á
Bóli kom Margrét vilja sínum fram
með þeim hætti, er sagt er í frá-
söguþætti Guðrúnar Aðalsteinsdótt
ur. En þetta gerðist ekki að haust
lagi, heldur upp úr miðju sumri,
sem næst viku af ágústmánuði. Þá
var Guðbjörg og tuttugu og fjög-
urra ára gömul.
Engin ástæða er til þess að bera
brigður á þá frásögn Guðbjargar,
að þetta hafi gerzt að næturlagl
í baðstofunni og hún vaknað fyrst
af heimilisfólkinu, enda atburður-
inn slikur, að hann leið vart úr
minni. Eflaust er það einnig rétt,
að hún hefur verið send berfætt á
næsta bæ til þéss að leita liðsinnis,
og auðvitað er ekki sverjandi fyrir
það, að næturfrost hafi verið og
hrím á jörðu, þótt í ágústmánuði
væri.
Ærnar, sem Guðbjörg vakti yfir
þrjá sólarhringa samfleytt, hefur
Jón Guðmundsson átt. Hjá þeim
Jóni og Sigríði Bjarnadóttur frá
Tungufelli var Guðbjörg einmitt í
sex ár, og á þeim tíma bjuggu
þau hjón á þrem stöðum. Má geta
sér þess til, að að hafi verið á
túninu á Mosfelli, sem henni tókst
loks að festa blund eftir þessa
löngu vöku, þótt vel hafi það auð-
vitað getað verið eystra, til dæmis
í Ásum, þar sem ærnar hljóta að
hafa verið óhagvanar.
VI.
Um aldamót hefst nýr kafli í
sögu Guðbjargar. Síðasta vor ní-
tjándu aldarinnar kveður hún
Tungufellsfólkið og mun aldrei
framar hafa litið það augum. Að
þessu sinni fór hún ekki vistum
í næstu sveit eða sýslu, heldur alla
leið austur í Fáskrúðsfjdrð. Um
þessar mundir bjuggu í Tungu í
Fáskrúðsfirði Páll hreppstjóri Þor-
steinsson og Elinborg Stefánsdótt-
ir, foreldrar Sigsteins bónda á
Blikastöðum og Jóns dýralæknis.
Þau réðu sér þetta ár tvær vinnu-
konur úr Mosfellssveit, og var Guð-
björg önnur þeirra. Er þess sér-
staklega getið í manntalinu um
aldamótin, að hún vinni að spuna
og vefnaði hjá þeim Tunguhjón-
um, svo að henni hlýtur að hafa
þótt kveða við þau störf. Sjálfur
var Páll góður vefari, enda af mik-
illi vefaraætt kominn, náskyldur
Gunnari Hinrikssyni, er landskunn
ur varð af vefnaði.
Dálítið er einkennilegt, að bóndi
austur í Fáskrúðsfirði skyldi ráða
sér hjú suður í Mosfellssveit. En
skýringin er vafalaust sú, að á þess
um árum voru umsvif mikil á Áust
fjörðum, svo að lausafólk átti þar
margra kosta völ, og gat verið erf-
itt að fá góð hjú. En prestsmaddam
an í Mosfellssveitinni var austan af
fjörðuiíi og án efa í kunningsskap
við Tunguhjón. Það var Steinunn
Eiríksdóttir frá Karlsskála, kona
séra Ólafs Stephensens, ef þá þjón-
aði Mosfellsþingum, og skeikar því
varla, að hún hefur haft meðal-
göngu um vistráðninguna.
Ári síðar en Guðbjörg fluttist
til Fáskrúðsfjarðar maður sá, er
hét Runólfur Ögmundsson, bónda-
sonur frá Svínhólum í Lóni. Lentu
þau Runólfur og Guðbjörg sarmm í '
vist í Dölum í Fáskrúðsfirði vorið '
1903 og fylgdust að eftir það. Virð-
ist sem þá þegar hafi dregið sam-
an með þeim. Gerðist Guðbjörp síð-
an ráðskona Runólfs, og fékk
hann ábúð á Sævarenad árið 1906.
Næsta ár létu þau gefa sig saman
Þá var Guðbjörg þrjátíu og átta
ára, en bóndi hennar níu árum
yngri.
Sævarendi er grannbær Tungu,
og hélt Guðbjörg tryggð við hina
fyrri húsbændur sína þar. Og ekki
bar á öðru en hún yndi návist
barna vel, er Tungukrakkarnir
komu að Sævarenda, og er þeim
í minni, að hún var þeim þá hlý
og notaleg.
Ekki mun búskapurinn hafa ver-
ið umfangsmikill. Þó var eitt árið
vinnumaður hjá Runólfi, og vinnu-
kona var á heimilinu annað ár Og
langær varð búskapurinn ekki. Um
mitt sumar 1915 andaðist Runólfur
úr lungnabólgu, ekki fertugur mað
ur. Guðbjörg var um kyrrt i kot
inu til næsta vors. En þá mun
hafa hafizt hinn krókótti terill
hennar fram og aftur um uppsveit-
ir Fljótsdalshéraðs, þar sem hún
flyzt bæ frá bæ, upp á heiðar og
niður í dali, líkt og hún fái hvergi
eirt. Á þeim árum er ekki ósenni-
legt, að hún hafi ergzt og gránað,
einmana kona, sem elli sótti heim
víðs fjarri heimahöguhum. Kann
ég ekki að rekja þann feril, enda
er hann ef til vill snauður af sögu-
efnum.
(Ilelztu heimildir: Sóknar-
manntöl og prestsþjónustu-
bækur Hruna, Hraungerðis,
Villingaholts, Klausturshóla,
Torfastaða, Stóra-Núps, Arn
arbælis, Kálfatjarnar, Út-
skála, Staðar í Grindavík,
Stafafells, Mosfells í Mos-
fellssveit og Kolfreyjustað
ar, Frá liðnum árum eftir
Elinborgu Lárusdóttur, Ævi
saga séra Árna Þórarinsson-
ar eftir Þórberg Þórðarson,
fslenzkir sagnaþættir eftir
dr. Guðna Jónsson og Frétt-
ir frá íslandi).
J.H.
★
T f M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ
m