Tíminn Sunnudagsblað - 05.02.1967, Qupperneq 17

Þrjú atriði úr „Beöið eftir Godot" eftir Samuel Beckett. Myndirnar teknar á sýn
ingu verksins i Théatre de Babylone i París árið 1953. Hinir svartklæddu eru
Vladiinir og Estragon.
Við nefnum það innlifun, er okk-
ur þykir við vera þátttakendur í
leiknum, sem fluttur er á sviðinu.
Að sjálfsögðu er innlifun mis-
sterk, og hún er aldrei meðvituð
tilfinning líkt og ást eða samúð.
Enginn situr í leikhúsinu og hugs-
ar meö sjálfum sér: „En hve ég
lifi mig inn í skrökheim skálds-
ins!“
Við verðum ekki innlifunar vör
fremur en við skynjum svefninn.
Hún svífur á okkur rétt eins og
deyfilyf án þess að við gefum henni
gaum. Ef svo fer ekki, en skáldið
ætlast til innlifunar, er leikverk-
inu og flutningi þess ábótavant. Við
skynjum návist fólksins í salnum,
við finnum til leiða og óþæginda
og förum ósjálfrátt að hugsa um
eitthvaö allt annað en atbúrði leiks
ins. Leikverk, sem verður ekki not
ið án innlifunar, krefst þess, að við
gegnum stærra hlutverki en mað-
urinn, sem dregur tjöld frá glugga
og kíkir inn til nábúans. Við eig-
um að vera óséðir þátttakendur í
lífi nábúans.
Leikskáld, sem feta í fótspor
Breehts og nota leikhúsið líkt og
málpípu ákveðinna þjóðmálaskoð-
ana og lífsviðhorfa, forðast hug-
ræn tengsl, innlifun, því hún varn-
ar áhorfendum að hugsa rökrétt og
draga lærdóm af sýningunni. Ef
við tökum þátt í lífi skáldaðra per-
sóna, er okkur torvelt að standa
samtímis utan þess, íhuga þau
vandamál, sem skáldið ræðir, og
taka óhlutdræga afstöðu til við-
burða leiksins.
Hvernig er þá leikverk skálds,
sem forðast hugræn tengsl?
Á sýningu slíks verks skiptir
meginmáli, að áhorfendur líti á
sviðið sem svið og leikara sem leik
ara, en ekki sem persónur utan
leikhússins. Áhorfendum skal vera
ljóst, að þeir sitja í sal, hlusta á
lifandi fyrirlestur og allt, sem ber
fyrir augu, er tilbúningur, fals og
skrök.
í slíku tilviki er leikskáldi og
leikstjóra mikill vandi á höndum,
þvi leikendur. eru jú eðlilegt fólk
og túlkun þeirra ber ætíð mann-
leg einkenni. Vilji skáldið sneiða
hjá innlifun, verður hann að gefa
persónum sínum og umhverfi
þeirra eins framandi blæ og unnt
er, auka bilið á milli sviðs og sal-
ar, þröngva áhorfendum út úr
leiknum, beita því, sem nefnt er
„fráþvingun“ (aleination).
Slíkt gerir skáldið á marga vegu.
Ljós eru ekki slökkt í salnum eða
leikendur skipa sér í röð og flytja
setningar sínar án nokkurra til-
þrifa. Léikendur stökkva ut úr
leiknum, stíga frenist á sviðið og
ávarpa leikhúsgésti, en beina ekki
oröum sínum til annarra persóna
verksins. Stundum er leikendum
algerlega sleppt og viðarmyndir
eða aðrir hlutir, sem þokast vél-
rænt um sviðið, tákna ákveðnar
manngerðir. Slík uppátæki hindra
innlifun áhorfenda, þau svipta
blekkingarhulu af sýningu leik-
fólksins og sljóvga hrifnæmi njót-
andans.
Tilvist okkar í heimi leikverks
er því undir tvennu komin: í
fyrsta lagi, hversu flytjendur stæla
mannlíf utan leikhússins, og í öðru
lagi, hversu oft býðst tækifæri að
tak'á þátt I slíku sviðslífi án þess
T I M I N N - SUNNUDAGSI5LAÐ
113