Tíminn Sunnudagsblað - 15.06.1969, Blaðsíða 18

Vininumaðuriirm á Eyri hafð| mefnl
liega miMu meiri áhuiga á þessu,
heldur en að vera að skeiima beiju-
rassa eða elibast við fé út uim
hvippimn og hvappimn. Það endaði
off með þvi, að leiiba varð að hon-
um sjálíu.m. En hjá Fáskrúðsfirð-
inguim féklk hann tækifærið.
Eiinm góðviðrisdiaig vetrarims er
aiuigflýst sönigskemimtun á Búðum.
Þar miun h.afa verið eitt með yeg-
liegustu siamkomuhúsum á Auistur-
landd uim þessair mundir. Nú ábti
að hrista af s©r hveirsdagsiedlkia ein-
angrundminar. Það var ekki á hverj-
um degi, að Fáskrúðsfirðinigar átitu
þess kiost að lyfta sér upp á þess-
um árum.
Vinmuimaðurinm á Eyri var kom-
inn í sitt bezta Sbart og stendur
upp á sviði 1 Templiaranum á Búð-
um. Húsið var troðfuOlt, og þar
voru, bæði háir og lágir. Sörngur-
inn befst með þeim tilburðum,
sem ég hef lýst hér áður, og vai
á textum hið saima. Það var eins
og sett hefði verið spremgja í sal-
inn: Hefðarfirúr og mieyjar, þjóta
upp mieð pilsaþytá og bægstagangi,
fussamdi og sveiandi, biðjandi ?uð
aimáttugan að hjálpa sér og gæti
ég bezt trúað þvi að út úr viburn
þeirra hafd mátt sjá hrjóta eld
og einyrju, síðustu ieifar Skáiia-
Brands. En söngurinn barst út á
götu, hafinn upp í sitt æðsta
veldi, og endaði með bræðralagi
njótenda og veitanda, og fór svo
hver heim til sín.
Það, sem ég bef saigt hér uim
Helga Jóhannsson, er enigan veg-
inin geri til þess að minnka hamm.
Hann var og veirður altaf Heligi
Jóhannsson f augum Austfirðimga
gerði ekki á hlnit nokkurs manns,
hvorioi í orði né verki, og allir
töldu sjáffsagt að l'áta hann njóta
gestrisni, hvenær sem hanm bar
að garði. Þótt ekki væri nema
þebta eitt, sem héldi nafmi hans á
loft, þá finnst mér, að hann eigd
það inná hjá Austfirðimgum að það
sé í mimmum haft, því að oft léku
þeir hanm grátt. Nú er Heligi horf-
imn af sjónarsviðiniu og lvftir ekki
fraimar brúnum Austfirðimga. Ef
til vil hefur hamm, verið eimn
þeirra, sem ækki fékk að njóta
þeirra hæfi'leika, seim i honum
bjuggu, þvi að ekki var margra
bosta völ á þeim áirum. Ég læt les-
enduma sjálfa dæma um til hvaða
stéttar bamn teld'ist nú. En við
ykkur, Fástorúðsfiiðimga, vil óg
segja, eims og hiann séra HjéHmar
á Kolfreyjustað sagði forðum við
Á-sd'ísi lamgalamgömmu mína og
afia miinm, Imdriða á Kolmúlia: „Bíð-
ilð þið, það batmar bráðum“. Ykkar
hlut heifði óg huig á að gera betri
skil seinma.
Ég læt nú hór sitaðar rnumið mteð
Skála-Brand, og bið homium bless-
umar í miafnd alra drauga og djöfla
og hedl'agrar þrennimgar og þrí-
brossa yfdir hann í amdia útfarar
meistarams.
X.
Ég hef lditla greim gert fyrir þvá
fóöM, sem ég hef mafmgreint í þess
um þætti. Það yrði of lamgt mál.
Em miiig lamgar fl þesis að mema
staðar hjá matrósinnm í Gautavík.
Hvar var hann, þessi Jón Jónisson,
sem endaði lif sitt á svoma höranu-
iegan hétt? Eirns og kemmimafn
bams ber með sér, hefur hanm ver-
ið í sigilmigum. Hefur lömgum ver-
ið borinn sá ðhróður á þá vösbu
syni þjóðarimear, að þeir ætbu toær
ustu í hvarri höfn, og er það að
litluim varðleiítoum umfraim aðra
kymbræður þeirra, sem setið hafa
í motalagri sessi en veODIbast á bár-
um heimishafammia. Um Jón, bómd-
ann í Gautavík, get ég ekkd betur
séð, en harnn hatfi átt að eiga mieira
en kærustu: Hann hafi tovænzt í
Hollandi, og hefur það senmfega
ruglað um fyrir ættfiræðinigunum.
f Ættuim Austfirðimga (á blað-
síðu 1172) er sagt frá Jóni þann-
ig:
„Jórnar tveár, morðan úr lamdi,
komiu austur. Arnnar fór morður
atfbur. Himn staðmæmdist í Beru-
firði. Kom frá útlöndum, haifði
lært grasafræði, sá Ásdísi og leizt
svo vel á hana, að hann gliftdist
henmi og fór etoki afttir norður“
Allt er þetta rétt, svo laimgt sem
það nær, mema ekiki komu þeir
mafmar morðam úr iamdi: Þeir voru
báðir Austfirðimgar. Jón kvæntist
Ásdísi, sem þá var ekltoja, 21. sept-
emiber 1788 í Berumeská'ikju,
sagður fertuguir að aldri. Ekkert
getið um það hvort toamm er ekk-
il eða frástofimn, er sem sagt
sýbn satoa, og fær að þvá beibri við-
tökur en ntafni hams Jón Hregg-
viðsson. Hvað segja svo þjóðsög-
urmar?
f 10. bindi á blaðsíðu 209 i
þjóðsögum Sigtfúsar Sigfússon-
ar segir svo:
Jón Svarval er maður nefndur,
var holenztour skipstjóttá og var
við fiisltoveáðar hér við land.
Hann toomst í toumnl'eiika við Jón
Jómsson og Jón Amgrímsson, sem
var bvæntur Valgerði, sysibur Jóns
Jóms'somar, og gerðust þeir miat-
nósar harns. Þar er eiminig sagt, a@
þessi þreminimg ha'fi Ilernt með hon-
uim tiá Holf amdis og Jóm Jónssom
kvænzt þar og átt nokkur böm.
Hvað tf er rnú í þessu, er efaki
gott að sammia. Tf þess þyrfti ég
að fara tf Holiandis. En rnú get
ég saigt eiims og somurimn á Berg-
þónshvoli forðum: „Tekið hief ég
hér hvolpa tvo eða hvað stoal við
gera?“ Ég sbernd hér með fjóra
Jóma matrósa — tvo í hvorrt
hendi. Hvað munar mig um það,
nýbúdmn að toomia Skála-Brandi fyr
ir, myndi eimlhver spyrja. Á ég að
beita nútímiasagnmiennt ísOendiiniga
og segja: „Þessir nnenn hatfa aMrei
veríð ttf
Ned, eklki dettur mér í toug að
gera það alveg. Á ég þá að halda
áfram með þá alfla, láta eiinn vera
í Hofandi, ammam Mggjiandi undir
urð og grjóti 1 Gautaivik, en hina
tvo dinlhveins staðar velitandi f. wer-
aldarvosinu? Þammig sýnist mér
hafa verið firá þeim gerngið af
þeim, sem remmt sér bafa í spor
þeinna á umdarn mér.
Nú ætla ég að fara aðra leið.
Ég ætlia að gera þessa fjóra Jóna
að tveimur og sijá bvennig fer.
Þetta er búið að vara mér erfið-
ana viðfamgsefnd en Stoála-Bnamd'ur,
þar sem mafinið Jón Jómsson er svo
algemgt á íslandi. Eftdr aldni Jóns
og syistkima hans og við samanburð
á kirkjubókum fná þesisuim tíma,
þóbt slibrót'tar séu, toomist ég að
þedrrt miðunstöðu, að þetta séu
sömu mienniirniilr. En það yrði of
ianigt máT að fana að gena greim
fynir því hér, eeda emginn
skemmitf'estur mema fynir þá, sem
þeim fræðum umna.
Jón matrós í Gautavík toom frá
útlöndum eins og séra Eriendur
firá Hof'i segir. Foneldirar hans
voru Jón Andrésson og Þórunn
Ólaifsdóttiir, og var Jón seinni mað-
ur henmar. Þau búa á Brimmesá í
Seyðisfirði 1762, og vonu börn
þeinra, Jón, Valigerður, Björn, Sig-
rdður og Sesselja. í þjóðsögum Sig-
fúar Sigfússomar eru sögð mokkuð
góð stof á þessu fólki, eimnág i
Ætturni Austfirðiniga (II bdndi blað-
síðu 348). Jón Amgrímsson var
ættaðnr fná Njanðvík og gifbist Vai
gerðd, systur Jóns i Gautavík.
Böm Þónunmar Óliaifsdóttur af
fyrra hjómabamdii voru Ólafur, fað-
522
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ