Tíminn Sunnudagsblað - 03.05.1970, Blaðsíða 7

persónuleikans. Segja má, að í
pessum ritgerðum komi fram lífs
sfcoðuin og heimspeki bindindis-
hreyfingarinnar eins og hún hef
ur mótazt og starfað á Norður
íönduim
Hér verður reynt að gefa sýnis-
hom af málflutningi og skoðun
um Soharffenbergs með þvi að
endnrsegja smáiglefsux úr þessu
minningarriti og vitanlega reymt
að velja þær með það í huga, að
þær getl verið tímabær lesning
fyrir íslenzkt fólk.
Soharffenberg gerlr grein fyrir
Sögu og ferli bindindishireyfing
arinnar, hvemig hún spratt upp
6 dögum upplýsingastefinunnar á
átjándu öld og stefndi þá raunar
að hófsemi, en ekki bindindi. Þá
belttu menn sér lika gegn brenni-
vininu, sem var tiltölulega nýtt
í sögunni, en ekki gegn ávaxta-
vínum og öli, sem menn höfðu
neytt frá þvl sögur hófust. Benja-
mfn Pranklín og ýmsir samtíðar-
menn hans börðust gegn brenni-
vinsdrybkju. Vinur hans, Kvekar-
inn Benjamín Rush læfcnir,
(1745—1813) gaf út árið 1785
frægt rit um áhrif brenndra
drykkja á líkama og sál. Til áhrifa
þeirrar ritgerðar er rakin stofnun
fyrsta bófsemdarfélags í Ameríku,
árið 1808 I ríkinu New York. Því
er Benjamín Rush oft kallaður
faðir bindindishreyfingarinnar.
í framhaldinu er um þrjú stig
að ræða.
Á fyrsta stigi stefndu félögin
að héfsemi og höfðu ekkert að
athuga við hóflega notkun áfengis,
I hvaða mynd sem var, brennivín*
líka. Maridð var hófsemi. En fliét-
lega sýndi reynslam, að enginn
verulegur árangur náðist með hvi
móti, enda þótt allir — líka
drykkjumenn — viðurkenndu
þetta sjénanmið.
Héfsemdarfélögin lögðust því
fijótt niður eða breyttust. Næsta
stigið var algert bindindi á
brennda drykki, en hófleg neyzla
öls og ávaxtavína var félaiffsmönn-
um heimil. Skriður komist á þá
hreyfingu með félagsstofnun I
Boston 1826. Þessi hreyfino harst
til Englands og meginlands
Norðuir-Evrópu. Til Noregs barst
hún á fjórða tug aldarinnar. Hún
hafði veruieg áhrif, sem leiddu
til lagasetningar um brennivín.
Stefnt var a® því að banna brenni-
vín. Bæði 1 Englandi og Noregl
trúðu því þá ýmsir, að það yrði
hægt að útrýma brennivMnu með
öli. Verzlun með Ö1 var gerð sem
frjálslegust, og upp kom vígorð-
ið, að bjórinn væri brennivinRins
sbæðasti óvinur. Þetta leiddi til
þess, að öldrykkja færðist mjög í
aukana og bindindissemi minnk-
aði. Það sýndi sig líka, að of-
diytokj umönnum var efcki hjálp að
þvi einu að halda brennivini firá
þeiim, því að þeir drutoku því
meira af öðru áfengi í þess stað.
í áróðri þessara tíma er lítil rök-
festa eða samræmi í pví að for-
dæma brennivín skilyrðislaust,
en umbera öl og gerjuð vín. Þetta
leiddi til átaka innan félaganna
um það, hvort bindindisheitið ætti
efcki að ná til aiira áfengra
dryktoja.
í Englandi og Ameríku færðist
svo hreyfkigin á þriðja stig sitt.
Forgöngumaður þess í Englandi
var Jésep Livesey, sem stofnaði
litið bindindisfélag í Preston árið
1832 („Mennirnir sjö frá
Preston"). Það voru einmitt hinar
slæmu afleiðingar frjálsrar öl-
sölu, sem kornu Livesey til að
stíga þetta spor.
Þessi bindindishreyflng tMyst
til Noregs 1859 með Kvekaran-
um Áisbirni Kloster. Eftir harða
baráttu náði hún yfirhönd í bind-
indisihreyfingunni og hin gömiu
hrennivínsbindindisfélög liðu
undir lok. Hið seinasta þeinra var
leyst upp árið 1889 með opin-
berri játningu þess, að bindindl
um alla áfenga drytoki hefði sigr-
að.
í björgunarstarfi vegna
drykkjumanna sýndi hin nýja
skipan fljótt yfirburði sína. Áður
höfðu menn nánast talið ómögu-
legt að rétta þá við, og brennivíns-
bindindisfélögin vildu Ihelzt ekkert
hafa þá með. Kjeld Andresen
taldi það eina af frumreglum fé-
laganna, að þau hefðu ekkl
drytokjumenn innan vébanda
sinua. Hann var helzti forystumað-
ur brennivínsbindindisins 1
Noregi og samdi handbék hreyif-
ingarinnar og skrifaði vinsæl bar-
átturit fyrir hana. Þar lagði hann
ríka áherzlu á þetta.
Einmitt á því sviði var nú haf-
im sékn. Andresen taldi það fjar-
stæðukennda loftkastala, sem
Jóhann ScharffenNv á útifundi.
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
343