Tíminn Sunnudagsblað - 25.10.1970, Blaðsíða 2

A ýmsum nótum
Hallir og
örbirgð
Stundum er
ekki allt, sem
sýnist. Skraut-
legustu hallir
veraldarinnar,
veglegustu hof-
in og turnhæstu kirkjurnar —
allt þetta hefur verið reist í
þjóðfélöguim, þar sem alþýðu
manna átti fullt í fangi með að
seðja hungur sitt, ef það þá
tókst. Slíkar byggingar eru
sjaldnast vitnisburður um auð
og allsnægtir almennings, held-
ur þau tök, sem einstaklingar
eða stofnanir hafa haít á því
að heimta skatta og skyldur af
örbirgðinni og umkomuleysinu
til þess að gera dýrð sína sem
mesta. Það er forsaga kirkn-
anna, moskanna, hofanna og
hallanna, sem ferðamenn skoða
með aðdáun í útlöndum.
Með nýjum herrum koma
nýir siðir. Aðalsmenn reisa ekki
lengur kastala á klettahöfðum
eða gera sér hallir í fenjum með
síki umhverfis. Auðvaldið hef-
ur leyst hin gömlu máttarvöld
af hólmi, og nú eru kaupsýslu-
hallir, sem reistara eru fyrir
fé, sem leitar henra sinna eft-
ir farvegum viðskiptalífsins.
Byssur og Á undanförn-
, , ... um áratugum
bandalog hafa af mi,killi
harðsækni verið
stotfnuð banda-
lög þjóða, sem
látnar hafa verið heita því að
þola saman súrt og sætt. Drif-
fjöður þeirra eru örfá stórveldi
sem boðizt hafa til þess að taka
aðrar þjóðir smærri undir vernd
arvæng sinn, en vilja í staðinn
hafa ráð þeirra í hendi sér eins
og dæmin sanna, bæði í þessari
áttinni og hinni.
Rætur þessara bandalaiga
standa þó ekki dýpra í hugum
manna en svo, að þau valda sí-
felldum illdeilum og árekstr-
um heima fyrir, og bæði í Evr-
ópu og Ameríku hafa bandalags-
mömmurnar hvað eftir annað
orðið að láta hersveitir sínar
brjóta á bak aftur vilja þjóða,
sem vildu losa um tengsl sín
við kerfið. Þegar til kastanna
kemur, eru það byssurnar, sem
verða að styrkja félagsbandið,
þegar önnur íhlutun, sem hljóð-
ar fer, hrekkur ekki til.
Um eitt skeið
var jafnvel tal-
að um að
þurrka út landa
mæri. Þjóðirnar
áttu í náinni
framtíð að renna saman og
löndin að mynda eins konar
ömt í miklu alríki. Bezta ráð-
ið til að tryggja frelsi sitt. var
að atfsala sér því, sagði einhver
spámannanna.
Einnig þetta var út í blá-
inn mælt og átti sér ekki stoð
í vilja þjóðanna — nema þá
þeirra, sem töldu sig nógu
sterkar ti þess að stjórna alrík-
inu að vild sinni. Aldrei hefur
betur komið í Ijós um hin síð-
ustu ár, hve illa þjóðir eða
þjóðarbrot una sér í valda-
kerfi eða of nánu samfélagi,
þar sem munur á tungu og trú,
sögu og menningu, veldur tog-
streitu, og sá er venjulega
lægður, sem minna má sín.
Það hefur verið heitt í kol-
unum í Belgíu, þar sem Flæm-
ingjar og Vallónar togast á.
Sjálfstæð hreyfing hefur feng-
ið byr undir vængi i Skotlandi,
og á hinu sama bólar jafnvel í
Wafes. Bretónar kurra 1 sam-
búðinni við Frakka, Baskar eiga
í hörðum sviptingum við Spán-
verja, Týrólar eiga í illdeilum
við ítiali. Kúrdar áttu árum sam
an í grimmilegri styrjöld við
íraksbúa. Sómalir berjast enn
við Etiópíumenn, svo að aðeins
sé nefnt eitt dæmi úr Afríku. Öll
um er kunnugt, hvernig ástatt
er á Norður4rlandi, og ekki
þarf heldur að rilfja upp, hvaða
mynd gremja og sárindi Frakka
Erjur í
nauðurtg-
arsambúð
í sambúðinni við enskumælandi
yfirvöld í Kanada hefur tekið
á sig.
Að ekki kveður að ráði, að
slíkum væringum í Sovétríkj-
unum, þar sem margir tugir
þjóða búa, er vafalaust því að
þakka, hve mikil rækt hefur
þar verið lögð við tungur smá-
þjóða og þjóðarbrot, siði þeirra
og venjur, er samræmzt geta
sovézku þjóðskipulagi.
Sambúð Sa tími er
«« áreiðanlega ekki
og menn- i nánd, að landa
ing mæri verði
þurrkuð út og
þjóðirnar renni
saman í stór ríiki, þótt sumir
virðist hafa gert ráð fyrir því,
að annað hvort sem æskilegri
þróun eða óumflýjanlegri nauð-
syn. Samvinna þjóða, sem byggð
er á jöfnum rétti og frjálsum
vilja, getur samt sem áður auk-
izt að því marki, sem sameig-
inlegur hagur skynsamleg for-
sjá setur. En lengi enn mun
bezt á því fara, að hver þjóð sé
sjáltfri sér ráðandi, þorski sína
menningu o-g hlynni að sérkenn-
um sínum. Þannig geta líka lit-
il lönd og fámennar þjóðir, sem
að öðrum kosti hefðu ósköp
litlu að tjalda á mæli'kvarða
víðrar veraldar, lagt eitthvað
að mörkum, sem gerir heiminn
fjölbreytilegri og auðugri. Þess
vegna hlýtur það að minnsta
kosti að vera öllum hinum
smærri þjóðum fýsilegri kost-
ur að sníða samskiptum þjóð-
anna einhvern stakk innan vé-
banda Sameinuðu þjóðanna en
verða hluti einhverrar þjóða-
samsteypu af öðru tagi, þar
sem ein eða tvær hinar fjöl-
mennustu og rikustu eru alls-
ráðandi, en aðrar ekki annað
en hornrekur, sem ætlað er að
draga smám saman dám af for-
ystuþjóðunum.
J.H.
?»&
TlllillNN - sunnudagsblað