Tíminn Sunnudagsblað - 31.01.1971, Qupperneq 16

VIÐ GLUGGANN
Nálega ein millión af fosfati
úr þvottadufti rennur árlega
gegnum bandarísk sorpræsi. Af
leiðingin er ógurleg mengun
með ósegjanlegri tortímingu í
ám, vötnum og sjó með strönd-
um fram.
En nú eru horfur á, að tek-
ið verði í taumana. Á þingi New
York-ríkis í Albany hefur verið
lögð fram tillaga um bann við
sölu og notkun þvottaefna, sem
fosfat er í. Bannið á að ganga
í gildi að fullu og öllu í desem-
bermánuði næsta ár. Vonir
standa til, að þá verði fótunum
kippt undan framleiðslu þessa
háskalega þvottaefnis. í fyrsta
lagi er tíundi hluti hins banda-
ríska markaðar innan marka
New Yorks-ríkis. í öðru lagi eru
þegar komnar fram tillögur um
sams konar bann í Wisconsin
frá næstu áramótum, í Acron í
Ohio mun það taka gildi á
miðju næsta ári og í Cleveland
verður slíkt bann sennilega
einnig samþykkt. Loks er sams
konar bann yfirvofandi i K an-
ada og verður sennilega látið
ganga í gildi í árslok 1972.
Fosfat er með öllu óþarft í
þvöttaefni, þar sem ekki er
þeim mun meira af kalki í vatn-
inu. Nú er allt að 80% af fos-
fati í sumum tegundum þvotta-
efnis, þótt 40% nægðu á óhrein-
ustu flíkur, þar sem vatn er
allra kalkríkast.
Það segir sína sö'gu um tor-
tíminguna, að í Erievatni á
landamærum Bandaríkjanna og
Kanada veiddust árin 1885—
1925 að jafnaði tíu þúsund lest-
ir af fiski. En árið 1965 var ör-
deyðan orðin slík, að matfiskur
úr vatninu náði ekki lengur þús
und pundum.
★
Danir munu að sumri vista
eiturlyfjaneytendur á Neksel-
ey við norðurströnd Sjálands.
Eiga þeir að vera þar i sambýli
við heilbrigt fólk. Mjög örðugt
er talið að venja eiturlyfjaneyt-
endur af lesti sínum í því um-
hverfi, þar sem þeir hafa lotið
í lægra haldi fyrir fíkn sinni
og nýjar freistingar geta verið
við hvert fótmál. Þess vegna á
að reyna, hvort einangrun gefst
ekki betur. Eiturlyfjasala og eit-
urlyfjaneyzla er nú orðin geig-
vænlegt vandamál í Kaup-
mannahöfn.
•k
Hætt er við, að þeir sem
verða mikið á ferli í fjörunni
norðan við Skælskör á Vestur-
Sjálandi í sumar, verði blakkir
á fótunum. Gulf-olíufélagið á
olíuhreinsunarstöð á þessum
slóðum, og hefur olía frá henni
runnið í sjóinn og þakið fjör-
una á þriggja kílómetra löngu
svæði.
★
Bilið á milli valdsmanna og
fólksins er víða til umræðu, og
gengur laklega að brúa það.
Þetta á einnig við um lönd, þar
sem þingræðið er hvað bezt í
heiðri haft. Þegar kosningar eru
um garð gengnar, taka f-ulltrú-
arnir sínar ákvarðanir upp á
eigin spýtur, oft af litlum kunn-
ugleika á lífi, háttum og þörf-
um fólks.
Þess vegna hefur komið fram
sú hugmynd í Kaupmannahöfn
að stofna hverfisráð, sem al-
menningur kýs, borgarstjórn-
inni til leiðsagnar í sérmálum
hverfanna. Sumir vilja, að þessi
hverfisráð hafi ákvörðunarrétt í
þvílíkum sérmálum, ásamt borg
ars'tjórnarfulltrúunum, en aðr
ir- vilja, að hverfisfulltrúarnir
séu einungis áheyrnarfulltrú-
ar. Svo eru að sjáifsögðu þeir,
sem ekkert vilja hafa af slíkum
fulltrúum að segja.
Það væri ekkert einsdæmi,
þótt hverfisráð með takmörk-
uðu ákvörðunarvaldi yrði stofn-
uð í Kaupmannahöfn. Þetta fyr-
irkomulag er til dæmis tíðkað
í Zagreb í Júgóslavíu -Þar eru
hverfisráð, sem hafa með-
ákvörðunarétt um sérmál sinna
bæjarhluta — byggingarmál,
umferðarmál, verzlunarmál,
skólamál, barnaleikyelli, vöggu-
stofur og sitthvað fleira. Þar að
auki eru þar húsráð með
ákveðnu valdsviði í stórum
leiguhúsum.
Þessu kerfi fylgir að sjálf-
sögðu talsvert málæði. En það
hefur þann kost, að miklu fleiri
fylgjast náið með málefnum
samfélagsins en ella myndi,
málefni bæjarhluta, svo sem út-
hverfa, gleymast miklu síður,
og minni hætta verður á því,
að teknar séu fráleitar ákvarð-
anir af ókunnugleika eða öðr-
um orsökum.
★
Berist álaseiði í námunda við
höfnina í Halmstað í Svíþjóð, er
þeim bani búinn. Því veldur
eitrun í sjónum. Halmstað er
við mynni ár, sem heitir Niss-
an, og það er hún, sem veitir
þessum þokka út í sjóinn. All-
langt uppi í landi er sem sé við
ána súlfítverksmiðja, og frá
henni berast í vatnið efni, sem
eyða þrjátíu og þrem lestum af
súrefni úr því á sólarhring
hverjum. Þar að auki fara í
ána sjötíu og átta lestir af efni
því, sem nefnt er lignín, og það
’gerir vatnið enn ókræsilegra:
Með öðrum orðum öskugrátt.
Magna fýlu leggur af ánni, og
það eru einungis allra harðgerð
ustu lífverur vatnsins, sem þol-
að hafa þá raun, er þeim hefur
verið búin.
Afstaða verksmiðjueigend-
anna, sem engum kvörtunum
hafa sinnt fram að þessu, er
mjög táknræn. Þeir hafa nú
sótt um leyfi til þess að endur-
byggja súlfítverksmiðjuna og
reisa nýja pappírsverksmiðju,
og á þá að haga svo til eftir
breytinguna, að ekki fari nema
hálf fjórða lest af lígníti í ána
og önnur úrgangsefni sem svar-
ar því, að þau eyði ellefu lest-
um af súrefni úr vatninu á sól-
arhring. Við það myndi fýlan
minnka til mikilla muna, en öll-
um tegundum fiska yrði eftir
sem áður ólíft i því. Hins vegar
vilja þeir fá frest til árslns 1975
til þess að ákveða, hvort full-
komin hreinsitseki verða sett
upp.
Þetta hljómar ekki alls kost-
ar ókunnuglega.
88
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ