Tíminn Sunnudagsblað - 23.05.1971, Síða 9

KRISTINN KRISTJANSSONi
HUGDETTUR VIÐ
HEIMSKAUTSBAUG
HOLSÁTAN
Ég veit nú ekki greinilega, hvað
hugmyndin um holsátuna er göm-
ul hjá mér. Ég gæti trúað, að það
væru fimmtán eða sextán ár síðan
ég byrjaði að hugsa um hana. Þá
var til þess að gera nýlega farið
að setja saman með vélum.
Árið 1946 fékk ég Farmal-drátt-
arvélina mína. Fljótlega þar á eft-
ir breytti ég beizli hestarakstrar-
vélarinnar, þannig að ég gat tengt
hana við Farmalinn. Á árunum
1949—1955 tóku börnin mín við
mínum parti af jörðinni, nema
litlum hluta af túninu, og byggðu
sér þrjú nýbýli, brutu sín tún og
ræktuðu.
Þá munu menn yfirleitt hafa
verið búnir að breyta sátu og lön-
um í þessar vélhlöðnu kúrur, sem
nú tíðkast. En það þótti bera á því,
að heyið fór ekki eins vel í þess-
um kúrum og sátunum, sérstak-
lega á haustin, og varð það til-
efni þess, að ég fór að hugleiða
þessa svokölluðu holsátu.
Byrjaði ég á því að smíða dálitla
viftu, sem dráttarvélin mín gat
hreyft. Ég vil ekki segja, að ég
hafi fundið nýjung með hverju ári
viðvíkjandi þessari holsátu, en ég
fullyrði og get sannað, að átta nýj-
ungar viðvíkjandi þessari holsátu
var ég með.
Ég hef löngum átt bágt ineð
svefn og vakað um nætur, og átti
þá þessi holsátuhugmynd oft for-
gangsréttinn.
Einhverra hluta vegna gat ég
ekki komizt hjá því að gera ráð
fyrir einhvers konar upprefti í
þessu holi eftir endilangri sátunni.
En þó fór svo um síðir, að ég
slapp við það. Ég smíðaði form
úr fjórum flekum. Þeir voru þann-
ig gerðir, að þegar búið var að
reisa þá upp á rönd, voru þeir
svona axlarháir. Hliðarflekarnir
voru um þrír metrar á lengd. Þeir
voru þannig gerðir, að stoðir voru
fjórar úr tvisvar sinnum fjórum,
en slárnar voru einn og hálfur
sinnum fjórir. Á þessa grind
negldi ég þakjárn, en rétti áður
bárurnar eftir föngum. Gaflarnir
voru hundrað og áttatíu sentimetr-
ar á lengd, jafnháir.
Ég fékk mér botnlausan olíu-
tunnuskokk, barði annan endann
flatan saman, þar til hann var
þrjátíu sinnum hundrað og tutt-
ugu sentimetrar. Þessi skokkur
stóð lítið eitt inn úr öðrum gafl-
inum — hinn gaflinn var heill
fleki. Þessir flekar voru skrúfaðir
saman á öllum hornum og járn-
uðu hliðarnar vissu inn. Þannig
varð formurinn stöðugur og sterk-
legur.
Næst smíðaði ég það, sem ég
kalla holskapa. Var það skokkur
úr sama plötujárni. Hann var
þannig, að hann gat gengið innan
í endann á tunnuskokknum, þar
sem hann kom í gegnum gaflinn,
og lengd hans nam við endann á
hinum gaflinum. Þá var það mein-
ingin, að þessi holskapi lægi þarna
mitt á milli hliðarflekanna. Hann
var ekki alveg eins hár og hliðar-
flekarnir, getur verið allt að tutt-
ugu sentimetrum lægri. Þegar átti
að setja upp holsátu, sem var úr
svona sæmilega sátutæku heyi, þá
skyldi þessi fulla breidd á form-
inum notuð.
Eins og nú horfir, þá vil ég að
notaðir séu handgafflar til að
moka upp heyinu í forminn, og
þá um leið að jafna því ofurlítið
til í forminum. Þegar hækkar í
honum, þá skyldi farið upp í hann
og heyinu þjappað dálítið niður,
svo að það verði álíka fast í hon-
um og gömlu sátunum. Þá verður
tekið til að moka forminn fullan
og þá þarf aftur að troða það dá-
lítið niður eins og hitt. Síðan er
mokað yfir þetta og myndaður
kúfur, álíka eins og var gert með
gömlu lanirnar. Þegar þetta er bú-
ið, þá skrúfar maður rærnar ax
skrúfboltunum, sem tengir tunnu-
skokksgaflinn við hliðarnar. Hol-
slcapinn er tengdur fastur við gafl-
inn, sem dregst nú þvers eftir
jörðinni, sem beinast út frá sátu-
endanum.
Þá er tekinn kaðall, sem fylgir
þétt endanum á öðrum hliðarflek- .
anum og stungið í gegnum tjlsvar-
andi göt á hinni hliðinni að'ofan
og neðan. Maður tekur-syo í þenn-
an kaðalenda gegnurn gatið svo
hliðarnar liggi þétt aðxsátuendan- ’
um. Það eru nokkrir ílangir kósar
settir inn í kaðalinn og þarna
hangir splitt við flekanri og því er
stungið þétt í gegnuni kósæm. Þá
er formurinn tilb.uinn', aá^ytaka á
móti framlengingu á sátunni.
Menn eiga að geta látið .reynsl- .
una segja sér, hvað þei^ þafa sátu-
rununa langa, og myndi það vera
látið ráða, hvað blásturinn er mik- .
ill og vinnur vel eftir sáturununni.
Mér virðist að þessi holsáta hafi 1
mikla yfirburði yfir kúrurnar, og
kemur þar margt til. Algengast er
það, að menn dreifa kúrunum, ef
þurrkur er. Þar sem kleift er að
draga heyið heim að hlöðu, þá
myndi það vera látið í þær ef
ástæður þykja til. En ef óþurrka- .
tíð er og alltaf að gera úþkomu-
áhrinur, þá er ekki hægt að róta
kúrunum óákveðinn tíma. Þá er
líka algengast, að það geri stórill- ,
viðri á kúrurnar, og veit þá eng-
inn hvenær hægt er að róta þeim.
Aftur er það svo með þessa hol-
sátuhugmynd, ef það gerir gott
skin part úr deginum, þá mætti
nota það til þess að -blása í þær.
En enginn maður rífur niður kúr-
ur fyrir svoleiðis skýjarof. Nú hef
ég hugsað mér, að sá, sem ætlar
sér að þurrka heyið í þessijm hol-
sátum, hann muni eiga dálítið af
sívölum tréstöngum úr 1W þuml-
ungs borðum, álíka löngum og
formurinn er, negla á þær -stangir
striga, sem næði niður fyfir kúf-
inn á sátunni, og negla þ^ pjötlu
á tvö prik, og geyma umjið upp
á prikið eða bæði prikin. ,Ég sé
ekki betur en heyið eigi
að vera alveg öruggt fyrir
skemmdum, þegar búið er
að setja það upp í þessa hol-
sátu, jafnvel þó að það lægi úti
heilan vetur með þessum umbún-
aði. Skokkar þeir, sem hafa fylgt
hlöðublásurunum, falla inn í
tunnubotninn.
Ég hef þó upp á síðkastið verið
T I M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ
441