Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.2004, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 31. JANÚAR 2004
VAN Gogh-safnið í Amsterdam
sýnir þessa dagana eitt af bréfum
þessa hollenska meistara sem sér-
fræðingar segja varpa nýju ljósi á
stormasama ævi Vincents van
Goghs. Bréfið, sem fannst fyrir
stuttu, inniheldur m.a. frásögn af
dauða eldri bróður van Goghs,
sem einnig hét Vincent, og fædd-
ur var andvana ári áður en van
Gogh fæddist árið 1853.
Margir sérfræðingar hafa
haldið því fram að geðræn vanda-
mál van Goghs hafi m.a. mátt
rekja til þess að hann var alltaf
talinn eins konar uppbót fyrir
bróðurinn sem lést, en van Gogh
framdi sjálfsmorð árið 1890.
Bréfið nýfundna var stílað á
náinn vin listamannsins sem hafði
nýlega misst barn og í því rekur
van Gogh hvernig hans eigin fað-
ir brást við dauða fyrsta sonar
síns.
Talsmenn safnsins segja bréfið
þó ekki benda á neinn hátt til þess
að van Gogh hafi þjáðst af sekt-
arkennd vegna láts bróður síns.
Saatchi leitar
til Evrópu
BRESKI listaverkasafnarinn
Charles Saatchi sem á tíunda ára-
tug síðustu aldar safnaði verkum
ungra breskra listamanna af
miklum móð hefur nú beint sjón-
um sínum að meginlandinu. Að
sögn breska dagblaðsins Guardi-
an kaupir Saatchi nú listaverk
evrópskra listamanna af sömu
ástríðu og hann áður keypti verk
þeirra bresku – ef honum líkaði
eitt verk einhvers listamanns þá
keypti hann allt stúdíóið. Eitt
besta dæmið um þá nýju stefnu
sem listaverkasöfnun Saatchi hef-
ur tekið þykir vera sýning hans á
verkum þýska listamannsins Jon-
athan Meese í Saatchi galleríinu,
m.a. á verki er mest minnir á alt-
aristöflu og nefnist Freisting í
ríki hinna blessuðu.
Jacqueline
með augum Picasso
JACQUELINE Roque, síðasta
ástkona Picassos, hefur gjarnan
verið kölluð klækjakvendi, en
sýning í nýju
sýningarrými í
Pinacoteque
de Paris sýnir
hana í mildara
og ólíkt meira
aðlaðandi ljósi
að mati gagn-
rýnanda Daily
Telegraph.
Roque var
með Picasso
síðustu tuttugu æviár listamanns-
ins og var þar að auki eina konan
sem hann málaði mynd af 17 síð-
ust árin.
Sýningin er byggð á einkasafni
málverka og teikninga lista-
mannsins af Roque og eru verkin
nú í sýnd í fyrsta skipti í Frakk-
landi.
Líf van Goghs
í nýju ljósi
ERLENT
Jacqueline
Roque
Eitt af sjálfsportrettum van Goghs.
Sýnisbók myndlistar
Þær þrjár sýningar sem nú eru skoðaðar eru
eins og sýnisbók í ólíkum markmiðum og aðferð-
um myndlistarmanna í dag, markmið sem að sjálf-
sögðu eiga öll jafnan rétt á sér. Þannig beinir Sæ-
rún Stefánsdóttir sjónum sínum að eiginleikum
myndlistarinnar um leið og hún vinnur af miklum
húmor og hefur fullkomið vald yfir verkum sínum.
Jón Sæmundur Auðarson vinnur út frá hliðarsjálfi
sínu „Dauður“, verk sem spila inn á markaðs-
hyggju en sýnir líka á sér allt aðra og einlægari
hlið. Victor Boullet gagnrýnir svo hræsni sam-
félagsins í ljósmyndum sínum. Listamaðurinn sem
hugsuður og fagurkeri, sem framleiðandi mark-
aðsvöru og ljóðskáld, listamaðurinn sem spegill
samfélagsins.
Flísin í auga náungans
Victor Boullet sem sýnir núna í i8 leitast við að
skapa sterk viðbrögð við verkum sínum. Ljós-
myndir hans sýna manneskjur sem hafa stigið út
fyrir ramma þess hegðunarmynsturs sem sam-
félagið ætlast til af þeim, hann gengur út frá því að
samborgarar hans séu fastir í neti hræsni og heftir
af samfélaginu, líkt og á barmi vitfirringar sem á
myndum hans brýst út á ýmsan hátt. Boullet sýnir
líka myndir af dýrum, t.d. hundi sem hefur greini-
lega gengist undir skurðaðgerð, eins og til að sýna
enn frekar fram á mun á skilyrtri menningu og
frjálsri náttúru. Hann er upptekinn af þeirri ár-
áttu að margir vilja vera annað en þeir eru og
sýndarmennskunni sem því fylgir. Boullet hefur
fengið Birgi Andrésson til að vinna texta í sýning-
arskrá, Birgir velur að fara absúrd leið að verk-
unum sem er þeim til góða.
Myndirnar eru þegar best lætur óþægilegar en
forvitnilegar um leið, eins og myndin af manninum
sem stendur í duftskýi. Það er svo þegar ég les það
sem listamaðurinn hefur um myndirnar að segja
að þær falla flatar og ég missi áhugann. Opin og
margræð mynd verður að sögu sem spilar inn á
geðveilu og einhvers konar viðbjóðsviðbrögð,
verkið þrengist mjög í stað þess að víkka og
stækka. Myndbandið um aumingja ókurteisa golf-
arann (satt eða ekki, það skiptir engu) sýnir svo
aðeins tillitsleysi listamannsins sjálfs. Hér finnst
mér vísifingurinn vera aðeins of hátt á lofti (en er
það kannski minn eiginn sem er fyrir?)
Að láta undan
„I give myself up to my surroundings in order to
be what I am“ (ég læt völdin í hendur umhverfi
mínu, þannig verð ég það sem ég er) .
Á hvítri súlu sem er engin stoð snýst lítil vifta of-
urhægt, hún kælir engan. Húnninn á gluggarúð-
unni er óþarfur og fjaðralausar pílurnar á koll-
inum munu aldrei hitta í mark, ég sé ekki hvað er á
ljósmyndinni og heimagerði pappírinn er einskis
nýtur.
Þetta er líka myndlist og tilgangur þessara
hluta er ekki að vera hagnýtur. Það ríkir kyrrð yfir
lítilli sýningu Særúnar Stefánsdóttur í Safni við
Laugaveg, tilgangsleysi hlutanna sem hún sýnir
vekur ekki með manni tómleikakennd heldur
skapar fegurð, þessir hlutir eru ánægðir með hlut-
skipti sitt. Gagnsleysi þeirra til hversdagslegs
brúks veltir upp spurningunni um tilgang og eðli
myndlistarverka á hógværan og kyrrlátan hátt og
felur í sér húmor. Særún skapar sterka og fallega
heild með þessum fáu yfirlætislausu verkum sem
hún sýnir hér, rólegur snúningur viftunnar setur
taktinn og aðskilur verkin frá ys og þys umheims-
ins, ég væri til í svona viftu í stofuna hjá mér, á til-
gerðarlausan og húmorískan hátt minnir hún á að
óþarfi er að flýta sér.
Í verkum Særúnar mætast á skemmtilegan hátt
hugmyndir innan listarinnar. Yfirbragð þessara
verka er í anda naumhyggju sem og súlan, sem
einnig er unnin út frá staðnum sjálfum og arki-
tektúr hans eins og svo margir hafa gert und-
anfarna áratugi, en hér gert af húmor sem aftur
einkennir sumt í myndlist síðustu ára.
Ofangreind handskrifuð setning fylgir heima-
gerðum og allt annað en listilega unnum pappír í
ramma. Í henni felast þau skilaboð að það borgi sig
ekki að berjast gegn umhverfi sínu heldur láta það
vinna með sér, ég túlka þetta ekki sem uppgjöf
heldur frekar lífssýn í anda austurlenskrar heim-
speki sem miðast við að ná sem mestum árangri
með sem minnstri mótspyrnu, engri óþarfa orku-
eyðslu.
Tilfinningarík viðbrögð
Innsetning Jóns Sæmundar í Safni við Lauga-
veg er eins konar nútímaútgáfa af klassísku þema
innan listarinnar, Jón Sæmundur hefur greint frá
því að hann sé haldinn ólæknandi sjúkdómi. Sú
vitneskja getur ekki annað en haft sterk áhrif á
áhorfandann. Það er mér alla vega engan veginn
mögulegt að nálgast verk hans öðruvísi en á til-
finningaríkan hátt, ég fyllist sorg, ótta og samúð
um leið og ég veit að ég get ekki skilið eða sett mig
í spor Jóns Sæmundar. Hann horfist í augu við
dauðann, hversu nálægur eða fjarlægur sem hann
er og um leið verð ég meðvituð um hvílík gæfa það
er að ég þarf ekki að gera það núna, ekki í dag,
ekki strax.
Jón Sæmundur er mjög hugmyndaríkur og
hæfileikaríkur listamaður sem ekki skortir dug til
að fylgja hugmyndum sínum eftir. Verk hans eru
eftirminnileg, til dæmis myndin af fossinum sem
varpað var á gamla Morgunblaðshúsið, eða skap-
ofsasýning hans í Galleríi Hlemmi, þar sem hann
braut og bramlaði eigur sínar og sýndi afrakst-
urinn. Verk Jóns Sæmundar eru ólík innbyrðis en
eiga það þó sameiginlegt að vera hugsuð og útfærð
alveg til enda, hann sættir sig ekki við neitt hálf-
kák. Þannig er einnig um innsetningu hans í Safni.
Inntak hennar er dauðinn, en einnig dauðinn og
myndlistin sem verslunarvara, myndlistarmaður-
inn sem framleiðandi, spurningar um gildi og var-
anleika listaverka. Þó að þetta verk sé vel unnið á
allan hátt er það ekki ýkja frumlegt og jafnvel dá-
lítið auðvelt, yfirborðskennt. Það er vitneskjan um
sjúkdóm listamannsins sem gerir innsetninguna
áhrifaríkari en hún ella væri.
Ljóð Jóns á blöðungi með sýningunni er svo á
allt öðrum nótum, hér er talað beint frá hjartanu
og í sterkum myndum, ofsafengin blindandi feg-
urð lífsins mætir svörtu hyldýpi dauðans. Einmitt
það hversu ólík þessi verk eru lýsir Jóni kannski
nokkuð vel og sýnir listrænan styrk hans. Þannig
minnir útlit og framsetning innsetningar Jóns hér
á myndlistarverk frá níunda áratugnum, áratug
Jeff Koons þegar myndlist hafði oft yfirbragð
hönnunnar og framleiðslu, spilaði inn á söluvöru-
hliðina. Jón setur svo fram þetta tilfinningaríka
ljóð samhliða þessu. Á sínum tíma hefði verið
óhugsandi að blanda þessu tvennu saman, (jafnvel
þó ekki sé um sama flöt á framsetningunni að
ræða), – tilfinningaríku ljóði og kaldhæðinni inn-
setningu, og segir það sitthvað um listina í dag. En
ljóð Jóns er sláandi:
Ef hjartað er hús og herbergin fjögur í einu
þá er lýsingin örugglega jafn björt og hlý
og hvítköld beinagrindin sem sést svo vel út um gluggann
En hvernig er þá hægt að fullnægja lífinu?
HORFA Í AUGUN, JÁ HORFÐU Í AUGUN Á MÉR
MANNESKJA!
Svona ótrúlega björt að þau næstum blinda
og munnurinn fullur af myrkri
JÁ ALVEG BEINT!
Og EKKI líta undan
Áður en það er orðið allt of seint
„Svona
ótrúlega
björt“
MYNDLIST
i8
LJÓSMYNDIR, MYNDBAND, VICTOR BOULLET
Til 28. febrúar. Opið fimmtudaga og föstudaga kl. 11
–18. Laugardaga kl. 13–17 og eftir samkomulagi.
Safn
HINUM MEGIN, BLÖNDUÐ TÆKNI, JÓN SÆMUNDUR
AUÐARSON
MÍN ANDAKT, SÆRÚN STEFÁNSDÓTTIR
Til 1. mars. Safn er opið miðvikudaga til föstudaga
frá kl. 14–18 en til kl. 17 á sunnudögum. Boðið er
upp á leiðsögn alla laugardaga kl. 14.
Morgunblaðið/Kristinn
Björt augu en munnurinn fullur af myrkri … innsetning Jóns Sæmundar í Safni.
Morgunblaðið/Kristinn
Victor Boullet segir sögur með myndum sínum á
sýningunni í Galleríi i8.
Morgunblaðið/Kristinn
Þessi kælir engan – verk á sýningu Særúnar
Stefánsdóttur í Safni.
Ragna Sigurðardóttir