Íslendingaþættir Tímans - 27.06.1969, Qupperneq 8

■ <r» < . . . i .• t
haifi verið rneira en orð í hugum
o!k(kar meðan þau voru surngiin,
vomia að þau hafi v«rið lifandá
bæn, sem alTtaf siðan mætti verða
einkunnarorð þessa skola og
mai"ka stefnu hans “
AMt frá íyrstu uð i'ærði séra
Ásmundu! . ýtarlega skóladagbók
og innfærði í vandaðar bréfabæk-
nr hveirt einastn bréi sem honium
b2'rs't sem skólastjó'a eða frá hon-
unr fór. Btndi þessi urðu fjögur
væn að vöxtuni aður en s'kóla-
stjóiras'tarfi hans iauk
Ekkert tiæmi k'ann ég betra að
nefna um náikvæmni hans, heiðan'-
hvka og dreiiiga'K'ap, en bókun hans
i dagbók um ágrein’ng þann. sem
fyrr var nefndur. Það er ofur auð-
velt að íagræða svi fruniheimild,
að hún verði hagsfæð þeim, er
ha®a skráir, við -ögiiskoðun síðari
t'úrna.
Hvergi mátti únng þess stað í
daigtoókinm, aldrei virzt halað
réttu má'.i eða ræpt a raokkru því,
er t*l áfeiiis gæti orðið nokkrum
mamini, var þó fjar v því að þen
væiru smái > geði, «em hér dei'ldu.
Brófin, sem fóru á miili stjórnar-
valda og skólastjórans um málefni
skóianis þe*ii ár urðu ótrúlega
niörg. Svo virðist neizt sem hver
króna, seni varið vai tii skólans,
hafi fcost'dð bréi, eitt eða fieirí.
Strax á fyrsta ári hóf Ásmund-
ur skólastjóri undirhúning að knýj
and'i viðtoótarbyggingu við skól-
ann. Sjö ár tók það að þoka því
máli i höfn V’iffbótarbyggiragin var
tekiin í no xun i.austið 1926 og ári
siðar bygging nauðsyntegs gripa-
húss fyrir skólabúið. en hinn sí-
stækkandi skóli varð að vera sér
nóguor um tnjólk og mjólikíuirafurð
ir. Mörg urðu þau bréfin, sem
fóru á mil'li út af veginum í Eiða,
sem kom að lokuan og sánanum,
meiira að segja leyí'i landissímans
fyriir að setja mætti upp útvarps-
viðtæki fyrir skólann til að hlusta
á erlendar útvai-psstöðvar, að vísu
gegn undirrituðu þagnarteforði.
Fyrsta áiitsgjörð verkfræðings
um rafmagm í Ejða var útveguð
o.g skólastjóri beitti sér fyrir þvi
að komið var upp fyrstu skóg-
rækt'a'rgi'rði'n.gunni, upphaifi hins
raýja Eiðaskógar
Að því hlaut að dragia fyrr en
si'ðar, að Eiðar og Austurfand feragi
ekk'i að njóta áfram óverajuleg'i'a
slianfskrafta og hæfiileilkia Ásmun'd-
atr skólastjóra Til þeiss voii'u þedr
of auiglijósii og raauðsyn brýn að
raota þá anr.ars stáðar.
Við fráíall séra Haralds Níelssoin
ar prófessors á öndverðu ári 1928,
vair séra Asmundur kvaddur til að
taka við staraíi baras við Háskól-
ann og síðar til að verða bistouip
liandsins.
í hiinmi fyrstu skóiasetningar-
ræðu sinni á Eiðum komst séra
ÁSmuind'iiv m a svo að orði:
,,Saga fíiðaskóla hins nýja befst
í d'aig með okfcur, sem bér erum
samainfcomm saga alþýðusfcóla á
Austu'riandi hims fynsta sinraar
teg'uradar. . . Varðar mjög mdfcfliu,
að gifta megi fyflgja og það efcki
aðedms benraara laradshluta, heOdur
Laindið aWt i heild, þar sem alþýðu-
meinintun i beztu merkimgu þess
orðs er einn trausfasti gruradvöll-
uriran undir framförum þjóðar
okfcar, bæði amdfaga og Mkamfega.
Okku.r öllum ar raú hulið, hverndig
saga þessi muná verða í fram’tíð
irarad, en upphaf henraar er mjög
í okkair höndum Okkur er ætlað
þaö htatverk að móta haraa þeisisi
fyirstu spor sem vdð verðram heraini
samferð'a." Og síðar sagði bann:
„Tatomarx skólans er einígöngu
fiest við nemenduirna sjáfltfa, arad-
legan og iíkamlegain þroska þeirra,
en af þvi á svo að leiða, að þeir
verði færari um að velja stöðu
síraa rétt og skipa hana vel. Það
er maðurmn sjálfur sem sk'óiinra
heifur fyrir jragum, en efcfci n.eitt
fyriii' ratian hann. Eramitíðairstartf
harais á eiragöngu að vera hefligað
ld'faraidi mannssáfl’uim. Mér hefur
addrei staðið þetta jafn skjTt fyr-
ir huigskotssjónum o>g í vor á leið-
irarai upp Faigradail, þegar óg var
að koma hingiað. Ég var eáran
manraia og undi mér vel við vorið
og hu'gsarair míraar. og ætti efcki
að vera svo enfitt fyrir ykkur að
geta ykkur pass til. hvert uimhuigs-
uinarefraiið var Og hivgur mdran var
fuGiur atf glæsitegum mynduina og
draumum um framtíð skóiaras.
Mór þótti dailurirara bera natfra mieð
reraitu, og tilkomfuinfikið a@ heyra
uppi í fjóll'unum durairan af gilj-
uraium og lækjurau.m, sem steypt-
ust frarn af brúnunum, rétt eiras og
tafllað væri máfli guðs þar uppi.
Nýt't og nýtt hélt stöðugt áfram
að opraast/ alflt mie® sirarai fegurð
og eiirafcenraum En hvítt ský l'á fyr-
ir mymrai daflsiws og hraldá laradið
fyrilr harada'n. Svoraa fanrast mór
maimi'fjíevi'n ættd að v>eira, svona
ættd Jð vera saga hveiris eiilraasta
mararas. — Óslitira för upp Faigira-
dal í áttijraa til okunraa larad'siins.“
Saga Aliþýðusfcálaras á Édðum er
raú að verða háflfnar aldar görmil
og ölflúm kurara, og efcfci blaradast
mér buigur um, hvíiik gæfa það
var fy.nir skólanra og sögu harais,
að fliin fyrstu spor, serai nemend-
ur uirðu henrai samtferða, voru stig-
in uradir vegsögu mararas með jatfra
heiflsteypta sfcapgerð og barr.sHígt
guðstnauist. Þegar við bættist svo
óveinj ulegiit' ktemmairahæ'fifl'eikaa.' cg
viðmót, er megraaði að teggöa
g'ruradvöll að ævillöngum tryggð-
ram og vdraáttu við fjöflda nememda
siminia. Móðurmálið var aðaflfcemraííðlu
gnein sóra Ásmuradia'r og wáði harara
þar al'veg frábærum áraragri, seraa
gerði marga nemerada baras að ó-
veraijuliegum smekfcmönraurai á fe-
lenzikt mál, kipptd honram þsr í
kyra fnæncia síras, séra Magraúsar
Heilgasonar í fórum EiðlasMto
vonu tifl drög, handskrifuð, a ð
fceraraslubófc i ísllerazkri máflíræðd.
Hanin smíðaðd sér raýjar árar í riað
þeiinna gömlu, ef honum fararast r'c®
urirara sækjast selirat .Eran fljómia
augu gamala n.emendia séra Áfr
niuraidiar, þetgar mdnrazt er á fa
Ienzibufcerara.sllu hans og séð heí ég
sléttast úr liraufckuim lifsreynslu oig
sbnits, þegar miðafldra fódlk i Eiða-
þinlghá niiraraist sunnudagaskóilains
haras séra 4smuradar stoófllaistjóra i
Eiðato'irflíju.
Sízit sæti á mér aö gflieyma hflút-
deild eigirakoniu, góðra toemmara cg
anraars samstarfstfólks, þelgar rætít
er um játovæðiara áraragur í sfc'óöia-
stanfi. Alfls þessa naut séra Ás-
muincluir, að. ég held 1 óvenjurik-
ulm mæli í siraraj sfcól'astjóratíð á
Eiðum og- batt raargt atf fóllki þessra
við þau skóflastjóna'hjónd'n ævlamg-
ar tryggðdr, svo vajr eiinnág uim
sveituinga og niemendur. ÞeW
fundu að tifl viraa var að vdkjú,
hvont serai feitað var ráða hjá
Skólastjórajnum eða heiflsað upp é
prófessoriran eða biisknpdnra-
Tryggð þeirrj hjóna vdð Eí'ða og
sfcófl'aran þar fölskvaðást aOdred.
Máttd vei verða þess vart, er þaid
heimsóttu Skólarara á 75 ára atfm«£Íá
lxans 1958. Sjá miáitlti þá tár gdiampfl
í augutfn gamala Eiðanemienda, eir
biskup llandsiras, gaml.i sfcóflastjór-
iran þedrra, söng hátíðaimiessu í
lwamaradiraU'm austara skólaihússinis,
vígðd skólanum men ki og bfleföoði
ytfir sötfirauð og stað, og hflý vcju
hand/tctodn, þegar heilsað var npp
á WSfeupshjÖndra.
8
tóLENDINGAÞÆTTlR