Íslendingaþættir Tímans - 05.07.1969, Page 8

f’jós og bæ um laaigan veg. Koiu
j>að í Mut Jóns að aðstoða fjósa-
miamininin við vatnísburðinn. Lýsir
hann þeasu veirkí seni einni miestu
þrekiraun, er hann komst í á þess-
uim áruim. Leiðin var lönig og öll
■d brattann h-eim á leið og föturn-
ar urðu að einu Makastykki. Loks
var -giripið tffl þess ráðs að útbúa
sleða með tveim tuninuim og flytj-a
vatnið þannig heim. En þrjá rnenn
þurfti til að drag-a sil-eðanin. — Er
þetta aðeins smámynd af þekn erf-
i'ðle-ilkium, sem fóik átti víð að búa
þeinin-an fimbuiívetur, og raun-a-r
eimnig í annan tima á ýmsum svið-
uim.
Vel var að Jóni búið á Stóra-
Fjali o-g þar jók-st h-onum e-nn
þroski. Eftir tveggj-a ára dvöl
fOuttist hann það-ain, j-afn fátækur af
fj'ánmuinum og þegar liainin ko-m,
en smíð'akunnáttunnii auðugri. Réð
i-s-t ha-nn nú 1 vi-st að H-aimri í sömu
sve-it, tii Gunnans Vi-gifússon'air frá
Gnun-d í Skorradail. En Gunn-ar
þessi var fað-ir Jóns Gumnatrssonar,
Samáby-rgiðarst.ióra. A Plam-ri var
Jón í vinnuim-ennsku til vo-rs-ins
1899, e:r hann ræðsit í vist til Er-
ie'n-ds Guðnaiundssonar á Jarðiamgs
stöðum. -- Þa-r beið Mfishaanámgj-
an hans, því árið ©ftir, 8. d-e-s.,
kvæntist hanm húismóðuirinni og
heiimaisæ'tunníi á bæniumi. Lauik þar
með viistlfarii hans, því nú gerðiist
hianm sjálfur bónd-i.
Þaið er ljóst aí því. -seim að fram-
a-n er ritað, að þ-au hjón, Jón o-g
Raignhiilidiuir, hafa verið rík af lílfs-
reynislu, þegar þau hó-fu sámn eiig-
in búskap. H-anin hafði v-er-ið vininiu-
maðuir hjá myn-d'arbændu-m og-að
sjiálf'sögðu miairigt -aif þe-im læ-rt á
lið-muim árum. Hún hafði um 10
ána skieið st-aðið fyriir- stóru búi
föðu-r sins s-em húsmóðir. — Þetta
var þeirra skófli, s'kólij 'rie'ymslunn-
a-r, seim ekki sveik — o-g emgam
sviikuir. Þau voru bæði futtiðg,
hann 32 ár-a, hiin 25. En e-fnin
voru ekki mik-i-1, sem þau byrjuðu
búskapinn með. Bústofminin fvrsta
árið imu-n hafa verið 2 ký-r, 15 æ-r,
6 gefnEn'gar. 4 sauðir og 3 hross.
A-u'k þe-sis fylgdu ja'rffarh'lutiairifuim
2 aartkúgi'ldi, þ.e. 12 ær. Kýrmair
og eitt hross-ið keyptu þau sta-ax
fyrsta vorið. Ragnih-ildur mun þá
bafia átt inni í búi föð-u-r síns ógold-
imn möðurartf, um 180 'kir. og eítir-
alöðvair af k-aiupá, 130 kr. Þetta
voru á þeirrar tíffar mœilkivarða
þó nokkur verðmæti, sem eflaust
haifa komið þoim f g-óðar þa-rfiir.
3
M-eð þennan stofn lögðu þau út
í lí-fið. Þetta var þeinra sýnileigi,
áiþiiei'fanleigi höfuðstóW. En þau
á'titu aunan ósýnileigan' fjársjóð:
Stairffúsa-r hendur, góða hæfilleika,
óblaimdi kjar'k o-g mikinn mann-
dónr, en allt þe-tta er öillumi fjá-r-
m-uniuim farsæla.
Nú tók við lamgt og -mieinkileigt
stairf, því ait If Þes-sara m-erbu
hjó-na var upp f-rá þeasu ein sarn-
fieill'd þroskasaga. Þjóðin vaif nú að
vafcn-a til meðvitundar um rétt
sinin til meira sjál'f stæöiis o-g ung-
ir mie-nn sáu hilla undi-r nýja mögu
Iieika t-il bættra lífskjara. En -ailt
va-rð að reifia úr rústuim — allt
var í -niðurníð'Sil-u Fyrsta verk Jóns
á JairMangss'töðuim var að byggj-a
yfiir fén-að si-mn, og sí'ðar, þegaf
hainin ha-íði tekið við aiiri jörð-inni,
að enduirreisa bæjarihúsin. Hingað
t-il hafði ekki þekkzt annað byg-g-
imgainetfmi i sveitom en timbuir,
tonf og grjót. og h-úsiefeinin var eim
af pl-áigum þess túma. En Jó-n náði
í bárujárn, sem þá var farið að
flytjast til landsinis, og þakti bæ
sirnn m-eð því, fyrstur bænda í
Bongairhreppi- — Talar þetta sínu
máii.
Þeim hjómum búmaðist vel á
Jarðl-anigssitöðuim og konnust þar í
dáigióð ©fni, þrátt fyr-iir rniklá
óim'egð, stíim á þau hlóðs't. Þau
b'juggu þar í 15 ár o-g eiginuðust
á þeinr táma 10 börn. Tvö af þ-eim
dóu, annað uimgt. én hitt 12 ára
dr-enguir, elzta banmið, Björn HóOim
að maflni, sem vairð þeim mjög
hiainmdiauði. — En mótlæti létu
þau al)dne,i buga sig, o-g þeg-ar hér
var koimið, fainnist þeim orðið of
þrömgt á .íarðlamgsstöðuim. Jörðin
v-ar gó-ð beitarjörð, en slæ'gnarýr
og mýrl'end og túnið e'kk'i stórt.
Rjóimabú v-oru nú fairin að rísa
u-pp og Jón hugðist haignýta sér
þaimn miarkað fyrir rjómia, ' seim
þau veittu. E-n á Jairðlainig-sstöðunr
v-ar efeki aðstaða til þess. Hann
ffljuitti því by-ggð sáma -vorið 1905
-að ft-æðii'engj-unum við Gufuárósa,
þ-ar sem jökuláin Hvít-á, og hafið,
'lögðu tl frj'ó'magn'ið í jairðveginm.
—Þá -fluttust þau hjón að Ölval'ds-
stöðuim.
Ölval'disstaðiir í Borgarh-reppi
hafa frá fornu fari verið ' taldiir
'iTneð bétri jörðum í Borgarfiirði, —
efeiki ýkja lan-dstór, en uppgripa-
slægjuir og árvissiar á fliæðá'enigjum
m'eðfraim Gu-fuá. Þessi jörð viar og
er þriiggja bænda býffi. Eitt þess-
ana feýla, röskan þirirðija Mutia jarð-
arinnar, keypti Jón þegar i upp-
hafá. Em né-r var mikið verk að
vinima. Strax á fyrstá ári endur-
retett hann bæja-rhúsin, og næstu
áriin fj'ós yfir 13 gripj og haug-
hús, siéni fá'gætt vair þá, svo og
hl'öðu yfir 500 ‘hesta heys. Allt v-ar
þetta jámvarið. Túnii-ð var karga-
þýft, en það sléttaði Jón á fáuni
árurn og hófs-t þ-egar han-da u-m
framiræsiliu og nýræM. Naiut hapn
til þeiss að-stoðar dan-sfes manins, e-r
fHuitt hafði nýlé-ga í héraðið og
st'un-daði jarðyrkjuistö-rf með nýj-
uim tæk-jum, pl'óg og herfi, og var
þetta -nýlun-da þá. S-jáflfuir var Jóri
búimm að kaupa fyrsta hestvagn-
inin, seim ko-m i heimaisvei-t h-ans,
og hestarndr urðu énn „þarfari
þjónar“ e-n áður. Þanndg var Jóm
um rnargt fAyrstur t€ að tdle-i-nka
sér nýj-un-gar. Var etok-i örg'ra-nnt
uim, að sumuim gætnairi g'rönin-um
hans fyndist han-n no'kfeuð stór-
tækur í iram'k-væmduim o-g f-ærast
mieira í i'ang en hygigilegt værd.
E-n elkk'ert reyndist um of og fljót-
lega varð að autoa við bæði bygig-
imgair og rækbum, enda var h-eimil-
i'ð 'S'tórt o-g þurfti máikilis yið.
Saimlhiliða búskap á Öiváltíssitö-ð-
uim hafði Jón un-diiir nokk-uir'n hluta
Jarðtoragssitaða. Þ-ar h-afði h-a-nn
s-auíðfé sifct, enda be-i'tiland þar
betra og víðáttumieáira en á heima-
j'örðinia. Sednma gerðist E-rlendur
s-onuir hans bóndi þ-ar, ei'ras og að
mun verða vifcið siðar.
Á Ölivaldsstöðuim bættust þeiim
hjónuim enn 2 born. A'lis ur'ðu því
börrain 10, þ-au eir upp fe'O'must —
3 sy-nir og 7 dætu-r. Auk siinna ei-g-
in bairnia ólu þau hjóm upp nokk-
uir fósturböm að rnei-ru eða minn-a
leyti. ÖllLum þeissu-m börrauim konnu
þau til góðs þro-sfea og þeirrair
m-enntuna-r, seni tilltæk var á þeiffl
áruim. Dætur þeirra sumair urðu
ainmálaðar haninyrðakonur, enda
viair móðir þeiirra sórétaMega ve'l að
sér í þeiirri gr-ein.
Þau hjón bju-ggu á ÖlvaM'sstöð-
uim mifeilu rausraarbúi. Var bei-ffl I-
ið j-afnan maninanargt og mifeil uffl-
svif oig andrúmsloftið þanmi'g, að
þar Ilejð öllum vel. Var miikið sótzt
e-í't'i-r því að koma börn-uim 1 suffl-
ardvöl að Ölvialdsst'öðum tijt þeá'ri’a
hjóna, og þau börn, er þeirrar
dvailiar n-utu, tenigdust heimiIM
órjúfamdi tryggðabönduim. -— Hjá
þeim bjó-uum þót'ti ölum gott að
v-era.
Þ-eigar Jón og RagmihMur heetitu
búsikap ó Ö'lvaá'd-s'.sitöðu'm, eJftir 30
ÍSLENDINÖAÞÆTTíR