Íslendingaþættir Tímans - 22.11.1975, Blaðsíða 2

1 þeirri sveit höfðu forfeður þeirra búið
frá þvi á 16. öld a.m.k. og ennþá búa
ættmenn þeirra og afkomendur á
nokkrum bæjum i Mýrahreppi. bau
hjón voru góðum gáfum gædd, bú-
menn góðir, mestu dugnaðarforkar og
vel metin i sveit sinni. Um Hermann
segir svo i nefndri ættartölu: ,, -
smiður, hagvirkur til hverra starfa,
verkmaður með afbrigðum.”. Um föð-
ur Hermanns Jón bónda i Alviðru
Magnússon, segir sama bók: „smiður
góður, starfsamur röskleikamaður,
fjörmaður til elliára og lét ekki allt
fyrir brjósti brenna, glaðvær og
drengur góður”. Kon Jóns var fyrr-
nefnd Borgný Guðmundsdóttir (eldra)
Hákonarsonar bónda á Arnarnesi og
Fjallaskaga Bárðarsonar. Hákon
þessi átti 10 börn og eru afkomendur
hans nú orðnir afarmargir. Ég minnist
þess, að i byrjun þessarar aldar voru
búendur af þeirri ætt á flestum bæjum
1 Mýrahreppi og fjöldi manna i
önundarfirði og Þingeyrarhreppi.
Margir þjóðkunnir menn eru nú á lifi
af þessari ætt.
Foreldrar Guðbjargar i Fremstu-
húsum voru Torfi Sveinsson bóndi i
Fremstuhúsum og Guðrún Torfadótt-
ir, Gislasonar, bónda i Hrauni i Keldu-
dal. Þau voru ógift. Guðrún giftist sið-
ar Guðmundi Gunnarssyni skipstjóra i
Alviðru, en Torfi Sveinsson kvæntist
ekki. Um hann segir i nefndri ættar-
tölu: „valinkunnur ágætismaður,
mesta prúðmenni, rammur að afli”.
Móðir hans var Guðbjörg Torfadóttir,
bónda i Hjarðardal, Jónssonar,
Björnssonar, b. á Núpi i Mýrahreppi,
Jónssonar, Torfasonar, prófasts i
Gaulverjabæ, bróður- og fóstursonur
Brynjólfs biskups Sveinssonar. Um
föður Torfa prófasts, Jón Gissurarson
(f. um 1589) segir i ættartölunni:
„Lærði gull- og silfursmiði utanlands,
bjó á óðalseign sinni Núpi i Dýrafirði,
frægur sagnritari og lögréttumaður.
Dó á Núpi 1648”.
Núpur var i eigu þessa ættbálks frá
þvi á 15. öld og langt fram á 19. öld.
Einnig Hjarðardalur og Fremstuhús
mjög lengi. Og enn búa afkomendur
ættarinnar á öllum þessum jörðum.
Auöséðer af margnefndri ættartölu,
að i þessum ættum hafi verið margir
hagleiks- og hreystimenn. Sumir
þeirra hafa náð háum aldri. Væri
freistandi aðfara um það fleiri orðum,
en það yrði of langt mál i þesssari
grein.
Þau Hermann og Guðbjörg áttu 6
börn. Hið elzta, Guðmundur, dó fárra
daga. Guðmundar yngra, Torfa og
Guörúnar, verður minnzt hér. Tvö
systkinin eru enn á lifi, Hermann (f.
1888), trésmiður i Reykjavik, er
kvæntur var Sigurbjörgu Þorsteins-
2
dóttur frá Meiðastöðum i Garði, og
Borgný (f. 1897), fv. húsfreyja i
Fremstuhúsum, gift Guðjóni Daviðs-
syni frá Álfadal.
öll þessi systkini sverja sig i ættina
um gáfnafar, dugnað og manndóm all-
an. Skal nú sagt nokkru nánar frá
hverju þeirra, sem látin eru.
f
1. Guðmundur Hermannsson var
fæddur 25. marz 1881 og ólst upp i for-
eldrahúsum i glöðum systkinahópi.
Segja má að þau uppeldisatriði, sem
góðir foreldrar þeirra tima legðu
áherzlu á væru guðsótti, góðir siðir og
vinna. Vist er að Fremstuhúsásystkin-
in lærðu fljótt að vinna og mikið og vel.
Foreldrarnir voru dugnaðarforkar og
húsbóndinn mjög kappsamur.
Um Guðmund get ég verið fáorður
hér, þvi að búið er að skrifa um hann
látinn i þessum þáttum og svo eru ævi-
atriði hans skrifuð í Kennaratalinu. Þó
vil ég rifja hér upp nokkur atriöi. Hann
var mjög gáfaður maður og námfús.
Hann var þvi einn þeirra ungu manna,
sem réðst i að fara til náms i Flens-
borgarskólann og tók gagnfræðapróf
þaðan 1907. Næsta vetur var hann
barnakennari i sveit sinni. Það var
seinni vetur okkar Torfa i Núpsskóla,
Siðan man ég Guðmund vel. Hann var
myndarlegur maður, hógvær og dag-
farsprúður, þéttur á velli og þéttur i
lund. Honum fórst kennsla vel úr
hendi, enda jafnan vinsæll og vel met-
inn.
Hann kvæntist árið 1910 og hóf bú-
skap i Fremstuhúsum. Siðan bjó hann
lengi i Hjarðardal fremri, en var ann-
að veifið jafnframt kennari i sveit
sinni, alls yfir 20 ár.
Guðmundur var tvikvæntur. Fyrri
konu sina, Vilborgu Daviðsdóttur frá
Alfadal, missti hann eftir stutta sam-
búð frá tveimur ungum dætrum.
Nokkrum árum siðar kvæntist hann
Guðrúnu Gisladóttur frá Hjarðardal.
Þau áttu 6 börn. Báðar voru konur
þessar mjög vel gefnar og ágætar hús-
freyjur. Börnin öll greind og vel
menntuð, nú búsett viðs vegar um
landið.
Siðustu æviárin dvöldu þau hjónin
hjá börnum sinum, þar til Guðrún
missti heilsuna og dvaldi alllengi i
sjúkrahúsi i Reykjavik. Hún andaðist
4. júli 1972.
Guðmundur var sterkbyggður mað-
ur, sem tók öllu mótlæti með æðruleysi
og karlmennsku. Hann hélt andlegu
þreki sinu litt buguðu til hinztu stund-
ar. Ég sá fyrir nokkru sendibréf, sem
hann skrifaði Torfa bróður sinum, 91
árs gamall. Það var ágætlega skrifað
og stilað.
Guðmundur dvaldi siðast hjá þeim
Núpshjónum, Hauki Kristinssyni og
Vilborgu, ljósmóður, dóttur sinni og
þar andaðist hann 19. nóvember 1974.
Guðmundur átti heima i sveit sinni,
Mýrahreppi, alla sina löngu ævi og
vann með trú og dyggð að framfara-
og félagsmálum sins héraðs. Sam-
ferðamennirnir minnast hans með
virðingu og þökk og sagan geymir nafn
hans i framtiðinni meðal beztu sona
sveitarinnar.
f
2. Guðrún Hermannsdóttir var fædd
25. janúar 1891. Um bernsku hennar og
uppeldi má segja hið sama og um Guð-
mund bróður hennar. Góð heimili voru
einu skólarnir. En hvað unglingsstúlk-
ur snerti, þá var næsta stigið að koma
þeim i góðar vistir. Sú varð og náms-
leið Guðrúnar.
Það vill svo einkennilega til, að ég
man Guðrúnu vel frá þvi að hún var
rétt innan við fermingu. Hún kom þá
gestur á heimili mitt með móður sinni.
En börn ferðuðust minna þá en nú. Við
Guðrún vorum jafngömul og ég hef
sjálfsagt tekið betur eftir henni þess
vegna. Mér þótti hún mjög lagleg, há
vexti og grönn, með mikið dökkt hár
og glæsileg i fragöngu. Ég var hálf
feiminn við ungfrúna, enda kjarkurinn
ekki mikill á þeim dögum! Siðar vor-
um við saman á Núpi veturinn 1908-’09.
Hún var þá við nám og störf i Núps-
skóla, en ég vinnumaður hjá Kristni
bónda. Þá var mikið lif og fjör I félags-
starfsemi sveitarinnar. Bindindisfélag
var stofnað fyrir aldamót og var þvi
breytti ungmennafélag árið 1909. Góð-
templarastúka var stofnuð 1906 og
hafði hún aðsetur á Núpi. Við ung-
lingarnir tókum þátt i félagsstarfinu af
lifi og sál. Sumir voru I báðum
félögunum. Umræddan vetur gekkst
stúkan Gyða nr. 120 fyrir fyrstu leik-
sýningu, sem haldin var i Mýrahreppi.
Þá var sýndur þáttur úr Manni og
konu, sem sr. Sigtryggur Guðlaugsson
hafði tekið saman og var hann leiö-
beinandi. Við Guðrún tókum bæði þátt
I leiksýningunni og þótti það skemmti
legt. Torfi, bróðir Guðrúnar, lék þar
lika allstórt hlutverk og tókst mjög
vel. Margt fleira fólk var þarna
að starfi og þótti sýningin vel takast
Þarna kynntumst við Guðrún vel og
vorum æ siðan góðir vinir, þótt mörg
ár liðu stundum milli samfunda.
Það varð hlutskipti mitt og þriggja
systkinannafráFremstuhúsumaðflytj-
ast á æskuárunum burt úr sveitinni i
atvinnuleit. Þau fluttust til Reykjavik-
ur en min leið lá i aðra átt fyrst i stað
Guðrún hafði aflað sér fróðleiks og
frama i öllum kvenlegum fræðum og
islendingaþættir