Íslendingaþættir Tímans - 17.07.1976, Blaðsíða 2

hafi fremur veriö af hógværö, en aö
þaö hafi veriö svo ómerkur þáttur aö
hann væri ekki umtals veröur. Þaö
eitt, aö strax I fyrstu ritverkum henn-
ar, sem gefin voru út, sjónleiknum
Tengdamömmu og Sögum úr sveit-
inni,kemurhúnframsem heilsteyptur
rithöfundur, gefur tilefni til aö ætla, aö
hún hafi áöur veriö búin aö stunda rit-
smiöar þó nokkuö mikiö, þó svo henni
þætti þau r itverk ekki þess viröi a ö þau
væru gefin út. Sú var einnig reyndin.
1 kaflanum „Bækurnar heima” I
minningum sinum segir Kristih svo
frá aö þegar hún hafi lokiö lestri
kvæöasafns Kristjáns Jónssonar, sem
höföu mikil áhrif á hana, þá ekki 10
ára, hafi hún fariö aö yrkja þunglynd-
isleg ljóö. En er faöir hennar benti
henni á aö hún hafi veriö aö stæla
fjallaskáldiö, hafi hún lagt kvæöagerö
aö mestu á hilluna I bili. A öörum staö
getur Kristín þess, aö þegar Páll Ardal
frændi hennar kom i heimsókn aö
Helgastööum hafi hann jafnan spurt
hana hvort hún hafi ort eitthvaö ný-
lega og þó aö hún hafi alltaf látiö litiö
yfir þvf, kom venjulega eitthvaö fram,
sem fulloröna fólkiö haföi séö eöa
heyrt eftir hana. Einnig mun Kristi'n
strax i æsku hafa byrjaö minninga-
ljóöagerö slna, sem slöar átti eftir aö
vera stór þáttur i skáldverkum henn-
ar.
Enn er þó ótalinn sá þáttur, sem hef-
ur aö öllum llkindum skólaö hana mest
til og veitt henni beztan undirbúning
fyrir átök þau, sem hún átti eftir aö
heyja á ritvellinum siöar á llfsleiöinni,
þar á ég viö leikþáttageröina. Ung-
lingarnir á Helgastööum geröu sér þaö
til skemmtunar aö leika smáþætti og
mun Kristfn hafa átt upptökin aö þvi.
Seinna þróaöist þetta upp I þaö, aö hún
stofnaöi leikflokk meö unglingum úr
nágrenninu. Mun Kristin hafa samiö
flest leikritin, sem flutt voru, sjálf,
jafnframt þvl aö vera leikstjóri og oft
einnig aöalleikari. Heimilisfólkiö á
Helgastööum sýndi þessu starfi ung-
linganna mikinn velvilja og var baö-
stofunni á bænum skipt I tvennt, ann-
ars vegar leiksviö og hins vegar
áhorfendarúm. Mun Sigfús faöir
Kristlnar jafnvel stundum hafa hlaup-
iöundir bagga.er vantaöi mannikarl-
mannshlutverk ai hann mun hafa ver-
iö leikari aö eölisfari. Stundum kom
fólk viöa aö úr sveitinni til þess aö
horfa á þessa leikþætti. Þaö leiö ekki á
löngu þar til Kristln og félagar hennar
voru fengin til þess aö skemmta nieö
leikþáttum á opinberum samkomum
og mannamótum.
Um þaö segir Aöalbjörg Siguröar-
dóttir svo: „Eitt vor var haldin
sumargleöi I sveitinni minni, á þing-
staönum. Ég fékk aö fara þangaö og
mun þaö hafa veriö fyrsta samkoman
2
af þvl tagi, sem ég var á. Þar var leik-
iö smáleikrit eftir Kristinu Sigfúsdótt-
ur, og lék hún sjálf eitt aöalhlutverkiö.
Ég manennþá aöalefniö úr leiknum og
konan sjálf stendur mér lifandi fyrir
hugskotssjónum. Ég sá hana þá i
fyrsta sinni og leit á hana næstum þvi
eins og eitthvert furöuverk, aö hún
skyldi geta skrifaö leikrit, og hafa
kjarktilaölátaleika þaöogleika jafn-
vel sjálf i þvl. Sveitungar minir
skemmtu sér vel viö leikritiö hennar”.
Á þeim grunni sem Kristin lagöi meö
þessari leikstarfsemi sinni á unglings-
árunum byggöi hún siöar sjónleikinn
Tengdamömmu, og meö þetta i huga
er skiljanlegra hvernig hún, án þess aö
hafa nokkurn timann komiö I leikhús,
gat samiö leikrit, sem á skömmum
tlma náöi þjóöarhylli.
Er Kristta giftist, hét hún þvi aö láta
af öllum ritstörfum þaöan ifrá, aö vísu
voru tækifæriskvæöi og eftirmæli þar
undanskilin. Lengi velframan af tókst
þetta, en ætla má aö þaö hafi ekki ver-
iö átakalaust aö bægja frá sér öllum
hugmyndum um smásögur eöa leikrit,
sem upp i hugann komu. Þaö er
skemmtilegur blær yfir þvi hvemig
þaö atvikaöist aö Kristta hóf ritstörf á
ný.
Seint á öörum tug aldartanar stofn-
uöu nokkrir unglingar I Saurbæjar-
hreppi handskrifaö blaö er nefnt var
„Þorkell þunni”. Elztu börnin I Kálfa-
geröi stóöu meöal annarra aö þessu. 1
fyrstu barst blaöinu nóg efni, en er á
leiö, var sem mönnum þryti andagift-
in. Eitt sinn er þannig stóö á, baö
Hólmgeir sonur Kristlnar hana aö láta
sig hafa smásögu i blaöiö. Tók hún
dræmtl þaö I fyrstu. Þennan dag voru
gestir i Kálfageröi, og um kvöldiö,
meöan fólkiö skemmti sér viö spil I
baöstofunni, fór Kristln fram I eldhús
og skrifaöi „Digru Guddu” á skammri
stundu. Sagan kom i blaöinu og eftir
þetta stóöst hún ekki freistinguna,
þegar hún var beöin um aö skrifa fleiri
sögur fyrir „Þorkel”. Þar birtust
nokkrar af sögum þeim, sem slöar
voru gefnar út undir nafninu,,Sögur úr
sveitinni”. Ekkert af sögum þessum
voru þó gefnar út fyrst um sinn, enda
þótt Páll frændi hennar Ardal geröi
mikiö til þess aö svo gæti oröiö.
Hér er komiö aö þvi atriöi I ritferli
Kristlnar Sigfúsdóttur, sem aö minum
dómi var mestur örlagavaldur hvaö
framtiöhennarsem rithöfund snertir.
Þar á ég viö sjónleikinn Tengda-
mamma. Kristin segir svo frá, aö hug-
myndina aö nafni leikritstas hafi hún
fengiö voriö 1920, en þá vaknaöi hún
etan morgun viö þaö aö henni fannst
ókunnugur maöur koma til sln og
segja: „Næst áttu aö skrifa bók sem
heitir „Tengdamamma”. Um þetta
segir Jón úr Vör eftirfarandi: „Nafn-
inu fylgdi engin hugmynd um þaö,
hvernig bókin ætti aö vera og aldrei
haföi Kristln hugsaö neitt um þetta
efni. Þó fór þaö svo, aö henni kom
nafniö oft I hug um sumariö, bæöi viö
innanbæjarstörfin og útivinnuna.
Næsta vetur var efniö búiö aö fá
ákveðna mynd og hún fór aö krota niö-
ur kafla og einstakar setntagar, þegar
tómstundir gáfust. En seinlega fannst
henni þetta ganga, hún vildi ekki trúa
þvi fyrr en i siöustu lög, aö henni
myndi takast aö koma leikritinu
saman, svo aö hún væri nokkurn veg-
tan ánægö meö þaö.”
Snemma árs 1923 var svo leikurinn
tektan til sýningar i Saurbæ af ung-
menna- og kvenfélögum sveitarinnar.
Var þaö mest fyrir atbeina presthjón-
anna, sem þá voru I Saurbæ, þeirra
Gunnars Benediktssonar og frú Sigrið-
ar Þorstetasdóttur, aö leikritiö var
tekiö til sýningar. Var Gunnar og leik-
stjóri, en Sigriöur lék eitt aöalhlut-
verkiö, Astu. Leiknum var mjög vel
tekiö og sýndur ails fimmtán stanum.
Auk þess sýndi sami leikflokkur hann
þrisvar aö Þverá i öngulsstaöahreppi
fyrir fullu húsi. Þá gekkst kvenfélagiö
Hlif á Akureyri fyrir þvi, aö leikflokk-
urinn var fenginn til þess að sýna
tvisvar þar i bæ . Gott dæmi um viö-
tökurnar þar eru eftirfarandi glefsur
úr leikdómi I Degi 26. april 1923: „SIÖ-
ara kvöldiö var aösókn svo mikil aö
leiknum, aö til vandræða horföi og
uröu yf irvöld bæjarins aö skerast I leik
til þess aö ekki yröi þjappaö allt of
mörgum mönnum i húsiö.” —
„Ahorfendur voru mjög ánægöir yfir
leiknum og létu ánægju sina i ljós meö
dynjandi lófataki aö leikslokum, og
annaö kvöldiö kallaöi mannfjöldinn
fram bæöi leikendur og höfundinn með
hinum mestu fagnaöarlátum.”
Eftir þessar sýntagar á Akureyri
tóku nokkrir bæjarbúar sig saman og
sendu Kristínu skrautritaö viöur-
kenningarskjalog 150 krónur I pening-
um sem þakklætisvott fyrir leikinn.
„Tengdamamma” var þegar i nóvem-
ber sama ár sýnd af Leikfélagi
Reykjavlkuí og hlaut þar hinar beztu
viðtökur. Þess má geta, aö sýning
„Tengdamömmu” I Saurbæ mun hafa
veriö fyrsta sýntag á leikriti eftir is-
lenzka konu, og er þvi hægt aö telja
þann atburö merkan I Islenzkri
leiklistarsögu.
Hér aö framan hefur þess veriö get-
iö, aö „Tengdamamma” hafi haft ör
lagavald um framtiö Kristlnar sem
skáldkonu.ogmá þaöljóst vera, þegar
haft er i huga aö sigur sá, sem vannst
meö sýningu leikritstas, varö til þess
aö árætt var aö gefa þaö út og var þaö
prentaö strax haustiö 1923. Ari seinna
komu svo út „Sögur úr sveitinni”-
Hlutu bækurnar mjög góöar undirtekt-
Islendingaþaettir