Íslendingaþættir Tímans - 28.04.1979, Síða 1

ISLENDINGAÞÆTTIR
Laugardagur 28. april 1979 — 12. tbl. TÍNIANS
Séra Jóhannes Pálmason
F. 10. janiiar 1914
D. 22. mal 1978
Horfinn er Ur hópi vorum, 64 ára aö
aldri, séra Jóhannes Pálmason prestur aö
StaöiSúgandafiröi þriggja áratuga skeiö
og um tim prófastur i Vestur-lsafjaröar
prófastsdæmi, en prestur i Reykholti I
Borgarfiröi nokkur siöustu árin. Viö and-
lát hans sækja minningarnar aö, minn-
ingar siöan langt aftur fyrir strlö, þegar
viösátum samaná skólabekk um árabil I
Menntaskólanum á Akureyri i hópi góöra
og býsna sundurleitra bekkjarsystkina af
öllum landsins hornum. Þær skólaminn-
ingar eru undarlega fast tengdar viö
Jóhannes Pálmason. Ilann setti meiri
svip og lit á hópinn en nokkur annar.
Svo vildi til aö fyrstu mennirnir
sem ég kyntist þegar ég kom til
Akureyrar voru fóstbræöur tveir, þeir
Jóhannes og Björn Jónsson, siöar lands-
þekktur maöur sem forseti Alþýöusam-
bands íslands. Þeir voru á næstu grösum
viö mig i Brekkugötunni, á góöu og hlý-
leguheimili foreldra Jóhannesar, Kristln-
ar Sigfilsdóttur skáldkonu og Pálma
Jóhannessonar, og ég var fljótur aö finna
leiöina til þeirra. Ljóslifandi er mér mynd
þessara fyrstu skólafélaga minna. Þeir
voru óllkir eins og dagur og nótt, þótt
samrýmdir væru og nær óaöskiljanlegir.
Og þeir tóku mig nýsveininn aö sér og
geröu mig aö vini sinum.
Jóhannes Pálmason haföi flest þaö til
aö bera sem gerir menn eftirminnilega,
sérkennilega bráöþroska og fulloröinsleg-
ur í Utliti, margfróöur þegar á æskuárum,
fjölgáfaöur, skáldmæltur, gamansamur
og góöri tónlistargáfu gæddur, námsmaö-
ur meöágætum, og ekki laust viö aö hann
skynjaöi sitthvaö sem okkur hinum var
huliö, var til dæmis framan af ævi skyggn
á árueöa litarhjúpkringum fólk og geröu
þaö margir aö láta hann segja sér um áru
sina. Ég held ég megi fullyröa aö viö lit-
um öU mjög upp til Jóhannesar og vorum
upp meöokkur af honum, töldum aö hann
væri efni I skáld og rithöfund eöa væri
jafnvel þegar oröinn þaö á þessum
menntaskólaárum, enda voru gáfur hans I
þá átt ótviræöar, þótt hann kysi aö hasla
sér völl á ööru sviöi eins og slöar kom
fram.
Jóhannes var þegar í skóla m jög málvls
og tungumálamaöur frábærlega góöur.Á
vorprófi I öörum bekk þótti okkur
Thompson enskukennari — sá sem löngu
seinna þýddiSjálfstætt fólk á ensku —
hafa gefiöokkur ósæmilega þungan stll aö
skrifa. Geröum viö dálitla hópför heim til
hans og kvörtuöum hógværlega undan
þessu ranglæti. Thompson svaraöi fáu en
dró fram stll Jóhannesar og sagöi aö ekki
væri aö sjá á þeirri Urlausn aö verkefniö
værióeölilega þungt. Þar meö var vindur-
inn Ur þeirri mótmælagöngu.
En nú geröistþaö aö loknu gagnfræöa-
prófi aö hinn mikli tungumálagarpur tók
þaö I sig aö vilja heldur læra stæröfræöi
en latfnu, dautt mál. Enginn var þá stærö-
fræöideild viö Menntaskólann á Akureyri,
en timans fylling var I nánd. Nokkrir pilt-
ar Ur bekknum, meöal annarra og eflaust
framarlega I flokki Jóhannes Pálmason,
bundust samtökum um aö lesa stærö-
fræöideildarfög utanskóla, vitanlega i
samráöi viö skólameistara og velviljaö-
an kennara, og þetta var vlsirinn aö
stæröfræöideild viö skólann, sem fljótlega
festist 1 sessi eins og hver önnur staö-
reynd. En óþarfi er aö þaö gleymist,
hverjir áttu frumkvæöiö I þessu réttlætis-
máli.
Hafi þaö veriö undrunarefni aö tungu-
mála- og bókmenntamaöurinn vildi held-
ur læra stæröfræöi en latinu, kom þó hitt
enn meira á óvart aö maöurinn sem átti
drjúgan þátt I aö stofha til stæröfræöi-
deildar viö skólann fór aö loknu stúdents-
prófiog kennaraprófiaölæra til prests viö
Háskóla íslands. En þaö geröi Jóhannes
Pálmason og er ekki vitaö til aö hann
hvikaöi nokkurn tima frá þeirri stefnu
sem hann markaöi llfebraut sinni meö
þeirri ákvöröun.
Ef til vill er þaö aöeins fámennur hópur
sem varöar nokkuö um einkanlegar
minningar manna um æskuvini sina. Þó
má vera aö þeir mörgu I söfnuöum séra
Jóhannesar sem nú syrgja ástsælan sálu-
sorgara sinn muni fúslega vilja heyra
hvemig hann var á æskualdrií hópi skóla-
félaga sinna og hverjar hugmyndir þeir
geröu sér um persónuleika hans. Og dýr-
mæt minning fárra manna um góöan
dreng og æskufélaga á sinn rétt og má
koma fyrir almannasjónir. Sú minning
um Jóhannes er flekklaus og fógur og I
þakklátum huga geymd, þóttleiöir skildu
af þvi aö hann kaus sér starfsvettvang ut
an viö þá alfaraleiö sem flest okkar fóru
og haföi sig litt I frammi I alþjóöar aug-
sýn.
Oft eru menn aö velta þvl fyrir sér hvaö
heföi getaö oröiö Ur hinum eöa þessum
manninum ef hann heföi tekiö aöra stefnu
I lifinu eöa komist I aörar kringumstæöur.
Og satt er þaö aö sumum mönnum eru svo
margir hæfileikar af guöi gefnir aö endast
mættu til mikils árangurs á nær hvaöa
sviöi sem væri. Slikrar geröar hygg ég aö
Jóhannes Pálmason hafi veriö, en I raun-
inni eru allar getgátur um þaö hver ævi-
ferill mannaheföi hugsanlega oröiö held-
ur hégómlegar og þaö eitt rétt og sann-
gjamt aö lita á ævistarfiö eins og þaö varö
og þakka fýrir góös manns líf. Enginn veit
til fulls um annars hug, og vel má vera aö
margt hafi brotist i Jóhannesi áöur en
hann sá til hlltar þann veg sem halda
skyldi. Ég veit þaö ekki, en hafi svo veriö,
leiddi hann þau umbrot til lykta sjálfur og