Íslendingaþættir Tímans - 23.12.1980, Blaðsíða 1

ISLENDINGAÞJETTIR
Priðjudagur 23. desember - 39. tbí. tímans
Guðmundur Jóhann Einarsson
bóndi á Brjánslæk
Fæddur 3. aprll 1893.
Dáinn 14. nóvember 1980.
Guömundur Jóhann Einarsson bóndi á
Brjánslæk á Baröaströnd lést þann 14.
nóv. s.l. 87 ára aö aldri.
Hann var fæddiir 3. april 1893 á Skjald-
vararfossi á Baröaströnd. Foreldrar hans
voru hjónin Jarþriíöur Guömundsdóttir
og Einar Guömundsson. Böm þeirra
hjóna, er upp komust vorú fjögur, en einn
son misstu þau kornungan. Þau voru tvf-
burarnir Guömundur og Arni en auk
þeirra GuörUn og Þórarinn. Þeir tví-
buraöbræöur sem fylgdustaöinn íþennan
heim, uröu í ýmsum efnum samferöa á
langri ævi, en einnig til að kveöja heim-
inn, þvi' báðir létust þeir á sama sólar-
hringnum. GuörUn drukknaöi i Breiða-
firöi 1954 ásamt Hrefnu uppkominni
dóttur sinni og tveimur mönnum öörum.
Hún var þá hUsfreyja á Selskerjum.
Þórainn kennari i Reykjavik er nU á
niræöisladri og heilsubilaður.
Guömundur ólst upp á Baröaströnd meö
foreldrum sinum, lengst af á Siglunesi.
Hann stundaöi sjó og sveitastörf i upp
vextinum eins og flestir unglingar á
þessum slóöum. Tvítugur aö aldri fór
hann til Færeyja og stundaði sjó þaðan
bæði á fiskiskipum og farskipum og fór
viöa um höf. Eftir þriggja ára Utivist kom
hann heim. Geröist hann þá formaður á
vélbát sem Guðmundur kaupmaður Berg-
steinsson i Flatey geröi Ut til flutninga á
vörum og fólki um Breiöafjörö.
A þessum árum veiktist Guömundur af
berklum og var um skeiö sjúklingur á
Vifilsstöðum. Vegna þessa sjúkdóms gekk
bann aldrei heill til skógar til æviloka,
m.a. lifði hann heyrnarlaus meir en
tuttugu siðustu ár ævinnar. Þegar hann
veiktist var hann heitbundinn Ragnheiði
Svanfriöi Jónsdóttur i Hergilsey. Þau
giftust 1920 en búrekstur hófu þau þar 1925
á jarðarhluta Jóns tengdaföður Guö-
mundar.
Börn þeirra Ragnhildar og Guömundar
uröu sex, Jón Kristinn, Kristján er lézt á
fyrsta ári, Jarþrúöur,Svanhildur, Einar
°g Guölaug. En áriö 1935 varö
Guömundur fyrir þvi reiöarslagi aö
Ragnhildur kona hans deyr af barns-
förum. Þá syrti alvarlega að hjá honum.
Börnin voru fimm, þaö yngsta þriggja
ára, en hann sjálfur lítt fær til þeirra
likamlegu átaka sem meö þurfti. Um
missi hans aö ööru leyti þarf ekki aö ræöa.
Ariö 1942 flytzt Guömundur að Brjáns-
læk meö siðari konu sinni Theodóru
Guömundsdóttur, og hófu þau þar búskap.
Hafa búiö þar slöan en seinni árin i félagi
meö Ragnari syni sinum og konu hans
Rósu tvarsdóttur frá Melanesi og siðast i
skjóli þeirra.
Börn þeirra Theodóru og Guðmundar
eru sex, Ragnar, Ragnhildur, Guörún,
Hrafn, Hildigunnur, Hildur Inga og Guö-
mundur Jóhann.
Brjánslækur er mikil jörð i eigu rikis-
ins, gamalt höfuöból og prestssetur. Land
jaröarinnar er feykilega mikiö. Þaö nær
innallan Vatnsfjörö og nokkuö suöur fyrir
fjaröarbotn. Þar meö er Vatnsdalur skógi
klæddur á báöa vegu og Vatnsdalsvatn
fagurt meö nokkurri veiöi. Flestir sem
þangaö koma mundu telja þarna fegurstu
sveitina á öllum Vestfjörðum, enda er
hann nú friðlýstur, einnig hiö kunna
Surtarbrandsgil.
Þaö var ekki fyrir neinn aukvisa aö bUa
myndarbúi á Brjánslæk. Til þess þurfti
hyggjuvit, framsýni og atorku. Og
Guðmundi farnaöist vel þrátt fyrir þunga
fjölskyldu. Sá ókostur er þó viö Brjánslæk
að þar er mikil flæöihætta fyrir sauöfé eöa
á allri ströndinni inn i Vatnsfjarðarbotn
um ellefu km leiö. Ætlamá aö flæðihættan
sé skýringin á fjárfelli Hrafna-Flóka en
ekki aö heyleysi hans hafi valdiö.
Guömundur reisti sér nýbýli i
landi Brjánslækjar en var einnig
ábuandi á aðaljörðinni áfram. A
þessu nýbýlibýr nú Ragnar sonur hans.
Annaö nýbýli reisti Einar sonur hans á
jöröinni og býr þar enn, heitir það Sef-
tjörn. Guömundur sinnti fleiri viöfangs
efnum en búskapnum. Hann var fram-
fara- og sámvinnumaöur. Hann var
stjórnarformaöur Kaupfélags Flateyjar I
mörg ár og bar hag þess mjög fyrir
brjósti, en kaupfélagiö var á þeim tíma
umsvifamikið um noröanveröan Breiöa-
fjörö. Honum voru umbætur I heilbrigöis-
málum mikiö áhugamál og gekkst hann
fyrir stofnun sjúkrasamlags Barðstrend-
inga og var formaöur þess frá stofnun þar
til það ar sameinaö Héraössamlagi
Vestur-Baröstrendinea.
Guömundur var mjög ritfær maöur.
Frá honum komu út þrjár bækur, ljóða-
bókin Stýföir vængir, en þau ljóö orti hann
á sjúkdómsárum sinum á Vifilsstöðum.
Þá eru æviminningar hans i bókunum
Kalt er .viö kórbak og Fokdreifar. Auk
þess skrifaði hann fjölmargar blaöa-
greinar. Hann var hispurslaus og gagn-
rýninn i skrifum sinum og sagði kost og
löst á hlutunum, hvort sem mönnum
likaði betur eöa ver. Hann var ákveðinn
Framsóknarmaöur alla tiö en hrópaöi
ekki halelúja fyrir öllu er sagt var eöa
gert. Hann haföi ekki áhuga á aö heyja sér
vinsældir á kostnaö sannfæringar sinnar.
Svo er sagt aö þegar herra Sigurgeir
biskup, ásamt fleirum, heimsótti síra
Þorvaíd Jakobsson frá Sauðlauksdal
niræöan hafi biskup mælt svo aö allt
safnaöarfólk sira Þorvaldar hafi elskaö
hann og virt. Þá hafi prestur sagt: Nei,
svo aumur var ég nú ekki. Likt þessu
mundi Guömundur á Brjánslæk hafa
brugðist viö oflofi.
Eftir lát fyrri konu sinnar geröist
Guömundur mikill trúmaöur, en þó ekki á