Íslendingaþættir Tímans - 07.03.1981, Blaðsíða 1

ISLENDINGAÞÆTTIR
Laugardagur 7. marz 1981 — 8. tbl. TIMANS
Steinþór Þórðarson
bóndi á Hala i Suðursveit
Steinþór Þórðarson bóndi á Hala i
Suðursveit i Austur-Skaftafellssýslu, lést
2o- jan. þessa árs, eftir nokkurra vikna
sJUkrahússvist, og er með honum til
Uioldar hniginn einn þekktasti og þjóð-
kunnasti Austur-Skaftfellingur, enda átti
J'unn að baki margþætt og mikið æfistarf,
u®ði innan héraðs sins og utan, og er þess
geta að starf hans að félagsmálum var
nieira og á fleiri sviðum, en gerist um
flesta aðra, þótt betri aðstöðu hafi og önn-
Ur skilyrði eins góð eða betri.
Steinþór náði háum aldri, varð meira en
88 ára — fæddur 10. júni 1892, og var
neimili hans alla æfina á sama bænum.
Hann naut ekki neins skólanáms, en var
uetur að sér og færari öðrum i flestan sjó,
jafnvel þeim er langrar skólagöngu hafa
n°tið. Aðalæfistarf hans var sveitabú-
skapur. Hann varð bóndi á Hala vorið 1914
bjó þar til æfiloka eða i nærri tvo aldar-
Priðjunga. Hann kvæntist góðri konu
Sama árið og þau byrjuðu búskap, Stein-
Unni Guömundsdóttur á Reynivöllum.
**Un lifir mann sinn viðdapra heilsu, en er
PP U heimili þeirra. Börn þeirra eru:
öra, gift Ólafi Guðjónssyni húsgagna-
sjnið í Reykjavik, og Torfi bóndi á Hala og
pólastjóri á Hrolliaugsstöðum, kvæntur
lngibjörgu Zophoniasdóttur.
Þess er þegar getið, að Steinþór hafi
j'erið mikið starfandi að mörgum fram-
ara-og félagsmálum, sem nú skal nánar
6reint frá.
P’egar ungmennafélögin hófu göngu
>na u fyrsta áratug þessarar aldar, var
I ar>n einn af stofnendum ungmennafélags
Sveit sinni — Suðursveit, og þó hann væri
Pá nýfermdur, varð hann fljótt forystu-
'naður þess og hélt þvi hlutverki i mörg ár
°8 ég held að hann hafi enn veriö félags-
Ujaður i þvi félagi meðan æfin entist og
ugi og fórnfýsi óbilað. Þótt þar væru
, argir og góðir félagsmenn mun alltaf
ata verið leitað til hans, þegar vanda bar
. höndum eða eitthvað nýtt var á ferð-
n> er undirbúa þurfti. úrræði hans voru
e’þegin og urðu að veruleika bráðlega.
Bændur sveitarinnar höfðu stofnað
búnaðarfélag, liklega um það leyti sem
Steinþór fæddist. Þegar hann hóf búskap
varð hann félagsmaður þess og forgöngu-
maður alla tið. Siðar á árum stofnuðu öll
búnaðarfélögin i sýslunni samband sin á
milli — Búnaðarsamband Austur-Skaft-
fellinga —og um sama leyti — Ræktunar-
samband — er keypti jarðræktarvélar og
tæki, og að sjálfsögðu varð Steinþór for-
ystumaður þess. Þetta samband leysti
stórvirki af hendi i þágu bænda á félags-
svæðinu öllu i ræktun og öðrum umbótum.
Laust fyrir 1930 var stofnað félag, sem
náði til allrar Austur-Skaftafellssýslu, og
varsvo til ætlast að þeirsem komnir væru
yfir fermingaraldur gætu orðið félags-
menn, var ætlast til að íélagið héldi einn
fund á hverju hausti eða almenna sam-
komu, og áttu fundirnir að vera til skiptis
i öllum sveitum sýslunnar, nema Hofs-
hreppi — öræfum. Stofnun þess var
undirbúin af átta mönnum — tveimur úr
hverjum hreppi. Þeir gerðu uppkast að
samþykktum fyrir félagið, er svo var fall-
ist á. Félagið hlaut nafnið: Menningarfé-
lag Austur-Skaftfellinga. Einn af þeim
átta, er undirbjuggu stofnunina var að
sjálfsögðu Steinþór Þórðarson, og var
hann siðan einn stjórnarmanna og liklega
öll árin sem félagið starfaði, en það mun
hafa verið um það bil fjörutiu ár. Félagið
varð allfjölmennt og sennilega náð þvi að
hafa upp undir tvö hundruð félagsmenn.
Þarna starfaði Steinþór mikið, ég held
aðsegja mætti, að hann hafi starfað af lifi
og sál. En það var ekki i þvi eina félagi,
sem störf hans voru slik. Hann var gædd-
ur þeim hæfileikum, að vera hinn vakandi
kraftur, reiðubúinn með ný verkefni og
umræðuefni svo að segja hvenær sem var,
og hvar sem hann var staddur.
Að lokinni starfsemi Menningarfélags-
ins, tóku bændur úr Austursýslunni aö
halda árlega bændafundi með kjörnum
fulltrúum, voru þar rædd ýms héraðsmál
og almenn mál og efast ég ekki um að þar
hafi gætt framlags og áhrifa Steinþórs,
þótt aldurinn hafi þá verið orðinn hár.
Þeir sem sjá þessar linur, kunna að álita,
að hér sé eitthvað ofsagt um Steinþór
samanborið við aðra héraðsbúa, og að
þeir hafi litið haft til mála að leggja, svo
er þó eigi. Austursýslubúar áttu á þeim
tima er um ræðir, marga áhuga- og hæfi-
leikamenn, sem fúsir og færir voru til
framlags og framkvæmda um þau við-
fangsefni, sem fyrir höndum voru og unn-
ið var að, með fyrirhyggju og dugnaði.
Hér að framan er minnst starfa Stein-
þórs er hann innti af höndum i þágu nokk-
urra félaga i héraðinu, en hverfa skal nú
að þvi félagi, sem hann vann að staðaldri
fyrir, frá þvi hann var innan við þritugt og
til æfiloka eða um sex tugi ára, og lengst
af og samfellt i stjórn þess, það var kaup-
félag Austur-Skaftfellinga, sem var stofn-
að siöla árs 1919. Lengst af var það starf
unnið launalaust eða nærri þvi að vera
sjálfboða- eða þegnskylduvinna, en svo
mun einnig hafa verið um önnur félags-
störf hans. Framhald á bls. 3
252
£