Íslendingaþættir Tímans - 30.12.1981, Qupperneq 5

Aldarminning
Hólmfríður Andrésdóttir
frá Gerði
Stendur enn úr stuölabergi
stapi fram i Sælingsdal,
þar sem áttu álfar hæli
innst I luktum klettasal,
þar sem fyrr i faðmi hliða
fagur skógur blasti hátt,
timinn óf I töfraslæðum
tregarikan söguþátt.
Innan við Tungustapa i Sælingsdal
stendur bærinn Gerði. A fyrri öldum hét
býlið Sælingsdalstungugerði enda mun
það hafa verið hluti af þeirri jörð upphaf-
lega. — Bærinn Geröi stendur að austan-
verðu i dalnum. Hliðin fyrir ofan er ennþá
vaxin nokkuðbirki og fjalldrapa og vitnar
um forna gróðursæld dalsins.
—Dagurinn 31. október s.l. rann upp
með svölum norðankalda en frostleysu i
byggð. Þennan dag var kona til moldar
borin frá Hjarðarholtskirkju i Laxárdal,
sem langa ævi hafði lifað og starfað i
Gerði i Sælingsdal. Þetta var konan Hóm-
friður Andrésdóttir, er lést á sjúkrahúsinu
i Stykkishólmi 22. október s.l.
Hólmfriður i Gerði eins og hún var oft-
ast nefnd var fædd i Teigi i Hvammsveit
22. janúar 1888. Foreldrar hennvar voru
þau hjónin ölöf Loftsdóttir, Jónssonar á
Vighólsstööum á Fellsströnd og Andrés
Magnússon, Jónssonar á Glerárskógum.
Tveggja ára fluttist hún með foreldrum
veit ég að hann gerir enn þótt frá öðru
sjónarhorni sé. Aldrei gleymi ég þvi þeg-
ar ég og faðir minn vorum aö fara til
Húsavikur meö nýju trílluna sem var
smiðuð á Akureyri, og afi fékk að fara
með, hvað sá gamli naut þess og hafði
gaman af. Smá viðkoma var í Flatey á
leiðinni austur og hafði hann ekki komið
þar i 30 ár og átti hann ekki orð til að lýsa
ánægju sinni með þetta allt. Afi vann við
ýmsar stórbyggingar utan Akureyrar
eins og til dæmis Vatnsveitu Akraness,
Laugaskóla i Reykjadal, Kristneshæli og
viðar, munu Laugaskóli og Kristnes hafa
veriö byggð undir stjórn Einars Jóhanns-
sonar mágs hans. Afi þótti góður verk-
maður og iðnaðarmaður en siðustu starfs-
ár sin vann hann viö Sambandsverk-
smiðjurnar á Akureyri sem sonur hans
Jón Heiðar Austfjörð tók við siðan, en
þess má geta að nær samfelit frá 1937
unnu þeir feðgar saman og lærði Heiöar
hjá pabba sinum.
Afi giftist árið 1925 Ólinu Guðrúnu
Islendingaþættir
sinum að Gerði þar sem hún ólst upp og
átti siðan heimili mestan hluta ævinnar.
Eiginmann sinn Einar Eyjólfsson
missti Hólmfriður árið 1975. Þau höfðu
búiö i Geröi frá árinu 1928 og allt fram að
1970 eða 42 ár. Jófriður — alsystir Hólm-
friðar hafði verið fyrri kona Einars.
Kynni þeirra Einars og Hólmfriðar hóf-
ust, þegar Jófriður barðist við hvita dauð-
Júliusdóttur. Hún er fædd 23. des. 1903 á
Flögu I Hörgárdal, en þar bjuggu foreldr-
ar hennar Június Friðriksson og Rann-
veig ölafsdótör. Afi og amma áttu tvö
börn. Jón Heiðarog Erlu. Heiöar er pipu-
lagningameistari á Akureyri. Kona hans
er Jóhanna Björnsdóttir. Börn þeirra eru
Gunnar, Ragnheiður, Björn, Ólina og
Jóhann. Erla móöir miner gift á Húsavik.
Maður hennar er Hörður Þorfinnsson
bakarameistari. Börn þeirra eru óli,
Sævar, Þorfinnur Jón, Hafdis, Hafþór og
Gunnar.
Afi karlinn var skapmikill en réttsýnn,
hann var ósérhlifinn og lagði mikið á sig
til að sjá sér og sinum farboröa, hann var
glettinn hress og kátur þegar þannig féll,
alveg fram á siðasta dag og alltaf átti
hann bros og hlýju handa barnabörnun-
um. En núerelsku afihorfinn héðan en ég
óska honum alls góös á ókunnum slóöum
og þakka honum það sem hann var mér
ætið þvi gleymi ég aldrei.
Sævar Austfjörð Harðarson.
annsem fleiri á þeim árum. Þegar Jófrið-
ur fann að hverju fór, bað hún stystur sina
að annast heimilið eftir sinn dag. Þeirri
bón deyjandi systur var játað af Hólm-
friði. Það loforð var efnt á þann hátt, sem
ég hefi best vitað loforð haldið.
Það var vorið 1918 sem Einar og Hólm-
friður yfirgáfu Laxárdalinn og fluttu inn i
Hvammssveit. Bjuggu þau fyrst á Hólum
stuttan tima, siðan nokkur ár i Sælings-
dalstungu en fluttu svo að Gerði, æsku-
heimili Hólmfriðar eins og áður sagði.
Við fráfall Hólmfriðar i Gerði kemur
þeim er þetta ritar margt i hugann. Innan
fermingar dvaldi ég i farskóla i Geröi.
Það var i gamla bænum. Siðar átti ég
margháttað samstarf og kynni af þeim
hjónum um áratugaskeið i næsta ná-
grenni. Af þeim báðum læröi ég margt.
Siðan ég kynntist þeim hjónum fyrst, um
1920 og fram á áttunda tug aldarinnar hef-
ur eins og allir mega vita oröið slik bylt-
ing i öllum lifsháttum að við ekkert verð-
ur jafnað i sögunni. — Að sjálfsögöu voru
þau Gerðishjón fulltrúar gamla timans
eins og okkur er gjarnt að segja. En ein-
mitt þess vegna hafði maöur sýn yfir vitt
svið mannlegra athafna og hugsunar.
Ekki fór það framhjá neinum kunnug-
um að þótt húsbóndinn i Gerði ætti hagar
hendur, þá átti húsmóðirin ekki siður þær
bætandi og græðandi hendur, sem unnu
jafnt úti sem inni. í fari Hólmfriðar var
lika margtsem aldrei breyttist þrátt fyrir
háan aldur, ástvinamissi og þverrandi
krafta. Einn eiginleiki hennar bar þó af.
Það var hugarjafnvægið, þessi heiða ró,
er aldrei hvarf. Svo mjög var þessi eigin-
leiki rikur i fari hennar, svo fagur og hlýr
að fágætt má telja. Má þó fullyrða að
nokkuð oft hafi reynt á þennan þátt eins
og gengur á langri ævibraut. Og vist er
um það, aö enginn heyröi æöruorð né
kvörtun , þótt likamlegir kraftar þrytu*
smátt og smátt og stundir rökkurs og
þagnar gerðust ærið langar.
Alla sina löngu ævi átti Hólmfriöur
heimili i Hvammssveit. Hins vegar kaus
Einar maður hennar sér leg i mold Laxár-
dalsins, þar sem fyrri konan hvildi og
börnin þeirra tvö. Við hlið Einars hvila nú
báðar systurnar frá Gerði, Jófriður og
Hólmfriður. — Langri vegferð er lokiö.
Við gömlu kunningjarnir, semiforðum
bjuggum i dalnum þinum Friða min þökk-
um af alhug löng og góð kynni. Blessuö sé
minning þin.
Einar Kristjánsson.
5