Íslendingaþættir Tímans - 08.12.1982, Qupperneq 8

Kristjana Bjarnadóttir
frá Stakkhamri
Fimmtudagsmorguninn 25. nóvember s.l. lést
að heimili sínu Skólastíg 26 í Stykkishólmi
Kristjana Bjarnadóttir, fyrrverandi húsfreyja á
Stakkhamri.
Kristjana fæddist 10. nóvember 1908 í Njarð-
víkum. Foreldrar hennar voru Magndís Ben-
ediktsdóttur ættuð úr Strandasýslu og Bjarni
ívarsson ættaður af Suðurnesjum sem bjuggu þá
í Njarðvíkunum, þar sem Bjarni stundaði sjó. En
fljótlega fluttu foreldrar hennar vestur í Mikl-
aholtshrepp, að Laxárbakka, eða árið 1911, og
bjuggu þau þar í sex ár. Paðan fluttu þau að
Miklaholtsseli og bjuggu þar til ársins 1930 að þau
létu af búskap og fluttu suður til Reykjavíkur.
Kristjana ólst upp með foreldrum sínum og
hópi systkina við heldur kröpp kjör eins og títt
var á þeim árum. En hún var tápmikil, leikandi
léttlynd og dugleg, þó hún væri smá vexti.
Hún fékk sína barnafræðslu í farskóla Mikl-
aholtshrepps og var kennari hennar Jóhann
Hjörleifsson, á Hofsstöðum, síðar þingritari og
vegaverkstjóri um mörg ár.
Litla aðra menntun hlaut Kristjana í æsku. Þó
var hún nemandi á húsmæðranámskeiði, sem
haldið var í Skógarnesi haustið 1925 að tilhlutan
búnaðarsambandsins. Þar kenndi sú vel menntaða
og mæta kona, Sigurborg Kristjánsdóttir, síðar
stofnandi og skólastjóri kvennaskólans á Staðar-
felli, nokkrum konum heimilisfræði um tíma.
Kristjana var yngsti nemandinn og naut þess samt
vel að vera á námskeiðinu og ræddi oft um þau
miklu áhrif sem þetta námskeið hafði haft á
nemendurna og langt út fyrir þann litla hóp.
Nemendurnir lærðu margt. Fjölbreytni í matar-
gerð, og t.d. kökubakstri, kynntust þar ýmsum
nýungum, sem áður voru óþekktar og „komust á
sporið" h'ka við klæðagerð, útsaum o.fl.
Síðar bætti Kristjana miklu við þetta nám sitt
í skóla ltfsins, sem var henni í ýmsu strangur en
hún skilaði verkefnum sínum þar með miklum
ágætum oft við erfiðar aðstæður. Hún var
fyrirmyndarhúsmóðir á fjölmennu og gestkvæmu
heimili.
Haustið 1930 giftist hún, bróður mínum,
Alexander Guðbjartssyni á Hjarðarfelli.
Vorið 1931 hófu þau búskap á einum þriðja
hluta jarðarinnar á móti föður okkar.
Þau fengu íbúð í rishæð gamla timburhússins,
sem reist var 1926 og voru það fjögur lítil herbergi
undir súð sem þau fengu til afnota og var einu
þeirra breytt í eldhús. Engin þægindi, hvorki vatn
né frárennsli var þar á ioftinu. Baða þurfti börnin
í bala bera allt vatn upp stiga og skolpið niður.
Eldiviður var mór, sem þurfti að bera upp stigann.
Það þurfti því mikinn kjark til að hefja búskap
við þessi skilyrði og þröngan efnahag. Þetta ár
sótti kreppan hart að landbúnaðinum og árin sem
á eftir komu voru afar erfið ár. Það var því, „ekki
bjart I álinn“ fyrir ungu hjónin í byrjun
búskaparins við þessi frumstæðu skilvrði. Eneir
8
fjármunir voru til eða fáanlegir til að bæta
aðstöðuná.
Alexander var búfræðingur frá Hvanneyri í tíð
Halldórs Vilhjálmssonar. Hann var bjartsýnn,
hraustur og duglegur og þau voru því samtaka
ungu hjónin um að láta hendur standa fram úr
ermum og leggja sig fram um úrbætur.
Alexander varð barnakennari veturinn 1931-
1932 og aftur 1933-1935 og enn 1951-1965 og
kenndi í hreppnum alls 17 vetur - stundum í
Eyjahreppi líka og þá tvo mánuði þar á móti
fjórum mánuðum í Miklaholtshreppi hvern vetur.
Auk þess sem hann var kennari var hann einnig
mikið frá heimili vegna margháttaðra félagsstarfa
t.d. I Kaupfélagi Stykkishólms, sem stjórnarmað-
ur og formaður um alllangt skeið og svo einnig
sem hreppsnefndarmaður og oddviti sveitarinnar
í mörg ár, fulltrúi á búnaðarsambandsfundum
fjölda ára og áhugamaður í æskulýðsmálum,
kirkjulegum málefnum og enn fleira, sem of langt
væri upp að telja.
Hann var þvt' oft í burtu frá heimilinu og varð
Kristjana því að taka á sig að vera bæði
húsbóndinn og húsfreyjan á meðan.
í litlu íbúðinni á loftinu í „gamla húsinu“
fæddust þeim hjónum fjögur börn og þrengdist þá
mikið um fjölskylduna.
Þá fóru í hönd tímar nýbýlamyndunar þegar
kreppunni var að létta. Þau hjónin tóku ákvörðun
um að stofna nýbýli og fengu það samþykkt af
nýbýlastjórn og var formlega frá því gengið árið
1936 og þá var strax byggt nýtt lítið íbúðarhús á
nýbýlinu, sem kallað var Hvammur. Húsið var
byggt uppi undir brekkunni ofanvert í túninu,
neðan við Ieikvöll Hjarðarfellsbarna frá ómunatíð
„kastinu", við skjólsæla brekku.
Vorið 1937 flutti fjölskyldan í nýja húsið. Pa®
var mjög lítið en vandað að gerð. Þar bjuggu þaU
þröngt næstu sjö árin. Þar bættust tvær dætur i
barnahópinn, sem þá þegar var orðinn stór.
Á þessum Hvammsárum vænkaðist hagur
þeirra nokkuð þrátt fyrir ómegðina. Bústofn jókst
og afkoman varð betri. Oft voru aðkomuunglingar
til hjálpar við bústörfin og oft kom Bjargey>
móðursystir Kristjönu henni til hjálpar, einkurn
er hún ól börnin og á meðan þau voru
fyrirhafnarmest.
Vorið 1944 urðu svo þáttaskil í lífi þeirra hjóna.
er þau keyptu jörðina Stakkhamar og fluttu
þangað.
Þá rýmkaðist um þau - ný tækifæri sköpuðust
í búskapnum með ræktunar og vélaöld þeirri er
þá gekk í garð og íbúðarhúsrými varð sæmilegL
Stakkhamrar hefur marga kosti til búskapar>
þó jörðin hafi líka mikla ókosti. Henni fylg,r
íaxveiði og reki og mikið og gott haglendi t
Stakkhamranesi. Mjög gott er fyrir kýr á sumnn
og hross allt árið. Sauðfjárbeit var talin afar góö
í Glámsflóa, en hættur voru þar miklar fyrir feð
en nesið aftur á móti of þurrt (vatnslaust) að
sumarlagi. Breyta þurfti því nokkru búskaparhátt-
um frá þvf, sem verið hafði á Hjarðarfelli. Jörðin
var vinnufrek, ef nýta átti kosti hennar og verjast
tjóni af ágöllum hennar.
Nú voru elstu börnin að vaxa upp og voru
komin til hjálpar og enn bættust þrjú börn *
hópinn svo hann varð stór - alls níu.
Á Stakkhamri bjuggu þau í 24 ár og blómgaðist
búskapurinn þá mjög vel og nutu hjónin Þar
ómældrar aðstoðar sinna mörgu og dugmiklu
barna.
Þar var marga vetur barnaskóli sveitarinnar og
margháttuð og mikil umsvif í verklegum efnum
við uppbyggingu á jörðinni og líka mim0
félagsmálastarf unnið.
Kristjana naut þar sinna góðu gáfna, glar)a
lundarfars og þess að hún var forkur duglegur'
Hennar ævistarf varð því mjög mikið, að ala ntu
börn og koma þeim öllum til góðs þroska, ao
standa fyrir stóru gestkvæmu heimili með mikiH1
sæmd og taka með bónda sínum þátt í fjölþ*ttu
félagslífi, auk þess, sem hún sjálfj vann mikið i
kvenfélagi sveitarinnar alla tíð.
Alexander féll snögglega frá vorið 1968 og >el
þá skuggi á líf Kristjönu og naut hún sín aldrei
til fulls eftir það.
Kristjana hætti þá fljótlega búrekstri og flutt,'
árið 1969 til Stykkishólms, keypti þar íbúð og bi°
þar til dauðadags, þó oft dveldi hún tíma og tíma
á víxl hjá börnum sínum.
Kristjana var gæfumanneskja. Hún var vel a
guði gerð, eignaðist góðan mann, sem reyndis|
henni farsætt iífsförunautur. Aldrei féll skuggi/1
íslendingaþaettif