Íslendingaþættir Tímans - 11.05.1983, Blaðsíða 2

Sigurður Sigurðsson,
fyrrverandi landlæknir áttræður
Sigurður Sigurðsson, fyrrverandi berklayfir-
læknir og landlæknir, vár áttræður hinn 2. maí. Á
þessum merkisdegi er eðlilegt að litið sé yfir
starfsferil hans, en þegar betur er skoðað er hann
svo fjölbreyttur að óvenjulegt er. Námsferill hans
var einnig glæsilegur, hann varð kandidat frá
læknadeild Háskóla íslands 1929 og tók danskt
læknapróf í ársbyrjun 1933.
Svo sem títt var um lækna á þeirri tíð, þá
stundaði hann framhaldsnám í Danmörku og
Þýskalandi og lagði stund á lyflækningar. aðallega
hjarta- og lungnalækningar.
Hann kom til starfa á íslandi að nýju rúmlega
þrítugur að aldri í ársbyrjun 1934 og byrjaði þá að
starfa við lyflæknisdeild Landspítalans, en var
jafnframt viðurkenndur sem sérfræðingur í lyf-
lækningum.
Það starf sem Sigurður varð landsþekktur fyrir,
þegar á unga aldri. var starf hans að berklavörnum
og berklalækningum, því hann var ráðinn berkla-
yfirlæknir 1935 og gegndi því starfi þar til hann
varð sjötugur.
Aðrir þekkja af eigin reynslu betur til starfa
Sigurðar á sviði berklavarnamála og mun ég því
ekki ræða þau frekar hér.
Snemma kom í Ijós áhugi Sigurðar á heilsu-
verndarstarfi almennt og má með nokkrum sanni
segja að hann hafi verið fyrsti læknir hérlendis
sem sinnti og skipulagði það, sem nú er kallað
félagslækningar.
Störf Sigurðar á þessu sviði hafa vafalaust leitt
hann til þeirrar þátttöku í stjórnmálum, sem hann
sinnti um árabil í Reykjavík, með setu í borgar-
stjórn Reykjavtkur og fjölmörgum ráðum og
nefndum á vegum Reykjavíkurborgar og hefur
hann vafalaust fundið að betur kæmi hann áhuga-
málum sínum fram með þeim hætti en nokkrum
öðrum. ■
Á þessum árum hafði hann forgöngu um
byggingu heilsuverndarstöðvarinnar við Baróns-
stíg, sem ég hygg að hafi verið algjört nýmæli á
þeirri tíð og undirbúningi og byggingu Borgarspít-
alans í Fossvogi.
Mjög snemma hóf Sigurður störf fyrir alþýðu-
tryggingar, var trúnaðarlæknir slysatrygginga
ríkisins frá 1934-1937. Eftir breytingu á lögum um
almannatryggingar 1946 og 1948,þávarðSigurður
heilsugæslustjóri Tryggingastofnunar ríkisins og
síðar sjúkramálastjóri, cn í því embættisheiti felst
að hafa yfirumsjón með sjúkratryggingadeild
Tryggingastofnunar ríkisins og ^júkrasamlögum
landsins.
Sú lagabreyting, sem fyrr er nefnd. gerþi ráð
fyrir gerbreyttu fyrirkomulagi heilsugæslu í land-
inu með byggingu heilsugæslustöðva og aðild
Tryggingastofnunar ríkisins að uppbyggingu
þeirra og rekstri. Þessi áform voruendanlega lögð
2
á hilluna með breytingum á almannatryggginga-
lögum 1956 og eru ekki tekin upp að nýju fyrr en
nær 20 árum síðar með lögum þeim um heilbrigð-
isþjðhustu. sem nú eru í gildi.
Þegar Vilmundur Jónsson lét af embætti land-
læknis var Sigurður skipaður í það starf og tók við
því hinn 1. janúar 1960. en svo sem fyrr segir
gegndi hann átram embætti berklayfirlæknis,
enda höfðu umsvif þess embættis stöðugt farið
minnkandi fyrir áhrifamiklar berklavarnir og
berklalækningar.
Þegar Sigurður tók við embætti landlæknis var
það að mörgu lcyti framkvæmdastjórn heilbrigðis-
mála í landinu, því ekkert ráðuneyti heilbrigðis-
mála var þá til og heilbrigðismál voru aðeins
þáttur af starfi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins.
, Sent landlæknir var Sigurður formaður fjölda
nefnda og ráða og ég kynntist honum fyrst að ráði
vegna starfa í læknaráði á árabilinu 1960-1970.
Sigurður "ar formaður stjórnarnefndar ríkis-
spítalanna frá janúar 1960 til desember 1973 og
formaður bygginganefndar 'Landspítala frá miðju
ári 1961 til 1972.
Uppbygging Landspítalans, sem hófst skömmu
eftir 1950, hafði gengið mjög hægt vegna fjárskorts
og þótti mörgum óþarft að byggja tvær sjúkrahús-
byggingar í Reykjavík samtímis og raunar á
timabili þrjár, þ.e. Landspítala, Borgarspítala og
viðbyggingu Landakotsspítala.
Það kom í hlut Sigurðar sem formanns bygg-
inganefndar að leiða þetta uppbyggingarstarf á
Landspítala og á árabilinu 1965-1973 komu ný-
byggingar spítalans í not í áföngum, bæði legu-
deildir, rannsóknastofa og skurðstofur og kobolt-
meðferðartæki röntgendeildar. Ekki má heldur
gleyma eldhúsi spítalans, sem var tekið í not á
þessu tímabili.
Utan Landspítalasvæðisins voru sett á stofn
þvottahús og birgðastöð á Tunguhálsi og geðdeild
barna við Dalbraut.
Á áratugnum 1960-1970 vóru skipulagsmál
Landspítalalóðar mjög á döfinni og niðurstaða
fékkst í þeim málum 1969, ekki hvað síst fyrir
forgöngu Sigurðar. Var ákveðið að stækka Land-
spítalalóð suður fyrir núverandi Hringbraut og
gera ráð fyrir því að gatan flyttist síðar suður fyrir
lóðina.
Það samkomulag, sem gert var í desember 1969
milli heilbrigðismálaráðherra, menntamálaráð-
herra og fjármálaráðherra annars vegar f.h.
ríkisins og borgarstjórnar Reykjavíkur hins vegar,
um þessi mál, hefur verið mótandi um framtíðar-
stefnu í uppbyggingum Landspítalans og Háskóla
íslands á þessu svæði. Annars vegar fékk spítalinn
beina stækkun á núverandi lóð Landspítala, hins
vegar stórt svæði sunnan Hringbrautar til framtíð-
arbygginga, þar sem þegar er risið húsnæði
háskólans fyrir kennslu lækna og tannlæknanema.
Að ráði enska landlæknisins Sir Georg Godber
leitaði Sigurður til þekkst bresks arkitektafyrir-
tækis, til að taka að sér skipulagningu lóðarinnar
í samvinnu við húsameistara ríkisins og er núver-
andi skipulag í meginatriðum í samræmi við þær
tillögur.
Það tímabil, sem Sigurður var formaður stjórn-
arnefndar ríkisspítala var mikið framfaraskeið í
læknisfræði og í starfi sínu sem stjórnarformaður
hafði Sigurður það að leiðarljósi að skapa á
Landspítala aðstöðu fyrir nýja starfsemi og nýjar
sérgreinar eftir því sem aðstaða og fjárhagur
leyfði.
Eftir að Sigurður varð landlæknir þá hófst
skipuleg þátttaka íslands í samstarfi Norðurlanda
að heilbrigðismálum og sama máli ge'gndi um
þátttöku íslands í starfi Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunarinnar. Lengst af, meðan hann var land-
læknir, sótti hann allsherjarþing Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar sem aðalfulltrúi Is-
lands og sat sem fvrsti og eini fulltrúi íslands í
framkvæmdastjórn Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unarinnar 1961-1963 og var þannig meðyum að
móta þá stefnu Norðurlanda, að hafa samvinnu