Íslendingaþættir Tímans - 11.05.1983, Page 4

Þorgrímur Jónsson
bóndi, Kúludalsá
Þánn 27. marz va-rð Þorgrímur Jónssón, bóndi
á Kúludalsá í Hvalfjarðarstrandarhreppi, sjö-
tugur.
Hann er fæddur á Akrancsi. Foreldrar hans
voru Jón Auðunn Vigfússon frá Grund í Skorradal
og kona hans Ragnhciöur Guðmundsdóttir frá
Belgsholti í Melasveit.
1927 flutti fjölskyldan að Innstavogi við Akranes
og hjó þar til ársins 1936, en þá flutti hún að'
Kúludalsá á Hvalfjarðarströnd og þar hefur heimili
Þorgríms verið síðan. Árið 1945 kvæntist Þor-
grímur Margréti Kristófersdóttur frá Litlu-Borg í
Víðidal. Foreldrar hennar voru Kristófer Péturs-
son frá Stóru-Borg og Emilía Helgadóttir frá
Litla-Ósi í Miðfirði.
Þau Þorgrímur og Margrét hafa búið á Kúlu-
dalsá allan sinn búskap. Búskaparsaga þeirra
hefur vcrið farsæl. búið í stærra lagi og sérlega
afurðagott. Þó jörðin væri ekki þægileg til
ræktunar, var túnið samt vel ræktað og mjög gras
gefið og gréri snemma að vorinu, eins og gerist með
jarðir á Hvalfjarðarströnd. Búskapur þeirra Þor-
gríms og Margrétar hefur verið farsæll og fjárhags
afkoma þeirra góð. Á fyrri búskaparárum var
Þorgrímur virkur þátttakandi í félagsmálum.
Sérstakan áhuga hafði hann á ræktunarmálum.
Hann var í stjórn Ræktpnarsambands Sunnan-
skarðsheiðar um alllangt skeið. Hann stofnaði
skógræktarfélag Innri-Akraneshrepps og starfaði
í því. Hann var dýraverndunarmaður og lét þau
mál til sín taka, er hann taldi þörf.á. Formaður
sóknarnefndar Ytri-Hólmskirkju var hann og
hafði forustu um endurbyggingu hennar, sem
hann vann af dugnaði og með vandvirkni.
Þau Þorgrímur og Margrét eiga fimm börn, sent
öll hafa stofnað eigin heimili. Tvo drengi ólu þau
upp að auki, er voru frændur húsfreyju.
Heimili þeirra hjóna á Kúludalsá er þekkt fyrir
gestrisni og myndarskap.
Stjórnmálaskoðanir tengdu okkur Þorgrím
saman fyrir meira en fjórum áratugum. Það
samband hefur haldizt sfðan.Þorgrímur rcyndist
mér traustur og góður stuðningsmaður á meðan
ég þreytti stjórnmálaglímuna fyrir Framsóknar-
flokkinn í Vesturlandskjördæmi. Fyrir það og öll
okkar kynni er ég honum þakklátur.
Að lokum færi ég honum og fjölskyldu hans
innilegar hamingjuóskir með sjötugsafmælið og
ólifuð æviár.
Halldór E. Sigurðsson
landsmanna úr veikinni. Óttinn við veikina magn-
aðist hjá almenningi. Fólk tók á sig króka til þess
að koma ekki nálægt þeim stöðum, þar sem
berklasjúklingar bjuggu og þeir, sem útskrifuðust
af hælunum. áttu í erfiðleikum með að fá inni, og
ef þeir fengu leigt, þá mátti búast víð því, að lítið
yrði um gestakomur í það húsið, á meðan þeir
dveldu þar. Sama var um atvinnuna, það var nærri
óhugsandi fyrir útskrifaða berklasjúklinga að fá
atvinnu, og ef lánið lék við þá og vinnan fékkst,
var það oftar en ekki, að heilsan bilaði aftur og
leiðin lá inn á hælin á ný. Læknar og annað
starfsfólk hælanna starfaði þrotlaust, en batinn lét
á sér standa, þar vantaði leitina framan við og
eftirmeðferðina aftan við berklalækningarnar.
Árið 1935 er tímamótaár í sögu berklavarna
okkar, þá samþykkti Alþingi lög, þar sem kveðið
var á um það.að stofna skyldi embætti berklayfir-
læknis og skyldi hann fara með framkvæmd
berklavarna. Mörg fleiri nýmæli voru í þeim
lögum og breytingar á þeim, er nokkru síðar voru
samþykktar. Það var þjóðinni til mikils happs, að
í embætti berklayfirlæknis valdist lærdóms- og
dugnaðarforkurinn dr. Sigurður Sigurðsson sem í
dag er áttræður. Sigurður tók nú til óspilltra
málanna og endurskipulagði berklavarnirnar frá
grunni.
1) Fjármagn skyldi fást til þess að sinna
nauðsynlegustu verkefnum þrátt fyrir al-
heimskreppu.
2) Megináhersla skyldi lögð á leit að duldum
smitberum.
3) Bætt skyldi aðstaða lækna úti í héruðum til
þess að greina berklasjúka, skrá þá og lækna.
4) Berklavarnastöðvum skyldi fjölgað og þær
efldar.
Alkunnur er berserksgangur Sigurðar á fyrsta
áratugnum í starfinu. er hann geystist um landið
með aðstoðarmönnum sínum, eða hertók land-
helgisgæsluna til þess að komast með sín frumlegu
ferðaröntgentæki inn á allar víkur og voga
landsins, þar sem finna mátti byggð. Eða þegar
hann reið með trússhest sinn, klyfjaðan tækjum
um fjöll og firnindi, allt í þeim tilgangi að góma
pöddurnar, sem kynnu að leika lausum hala, án
vitundar þess einstaklings, sem þær höfðu tekið
sér búsetu í.
Ég var svo lánsamur að vera með Sigurði í tveimur
slíkum ferðum, þræða firðina á varðskipi, sjá íbúa
þorpa og sveitabýla streyma niður á bryggjuna.
stinga sér á bak við skerminn hjá okkur og halda
svo glaða og örugga heim. Ógleymanleg er mér
einnig siglingin um ísafjarðardjúp fagra júnínótt.
Heimsókn til Sigurðar að Laugabóli og gegnlýsing
á Bjarna í Vigur og hans fólki, þar sem hvildir
voru teknar til þess að gæða sér á æðareggjum,
sviðum og fleira góðgæti. Það er svo alkunna,
hvernig fór. Þessar forvarnir, þessar fyrirbyggj-
andi aðgerðir, þessi róttæka heilsuvernd að leita
uppi smitberana, áður en þeir áttu kost á því að
dreifa sýklunum of víðæ. Auðvitað bar þetta
árangur. Það er svo jafnrétt, að margir þættif
lögðust á eitt. Tækniþróunin, bætt aðstaða á
hælunum, samstarf við sjúklingana sjálfa, sem
tóku að verulegu leyti að sér eftirmeðferðina, og
bættur hagur fólksins í landinu. Allt þetta átti sinn
þátt í því að gera þetta átak og afrek svo
stórkostlegt, sem raun varð á. Mig undrar þó eitt
stórlega, það að hafa fyrir augunum þann glæsi-
lega árgngur, sem dr. Sigurður Sigurðsson náði
með þessarri heilsuverndarstarfsemi. þá skuli
heilsuverndarstarfsemin enn vera hornreka í
heilbrigðiskerfi ókkar.
II. maí 1956 var dr. Sigurður Sigurðsson
kjörinn heiðursfélagi Sambands íslenskra berkla-
sjúklinga. í tilkynningu þar um segir svo: „Dr.
Sigurður hefur stjórnað berklavörnum á íslandi í
rúma tvo áratugi, og undir forystu hans hefur
náðst slíkur árangur. að þess eru engin dæmi
önnur, hvarsem leitaðer. Fyrir26árum varísland
í flokki þeirra landa í Evrópu, sem hæsta höfðu
dánartölu af völdum þeirrar veiki, en nú er þessu
svo rækilega sn úið við, að hér á landi er sýkin
orðin hin fágætasta dánarorsök. Hvergi í heimi er
dánartalan af völdum berkla lægri. Þessi viður-
kenning er að verðleikum veitt og SÍBS Ijúft og
skylt að heiðra dr. Sigurð og samgleðjasts honum
með glæsisigur þennan."
Ég tala örugglega í nafni allra fyrrverandi
berklasjúklinga. þegar ég þakka honum fyrir
giftusamt ævistarf í okkar þágu og með virðingu
og þakklæti óskum við honum velfarnaðar.
Oddur Ólafsson.
4