Íslendingaþættir Tímans - 06.07.1983, Blaðsíða 6

Sigurbergur Arnason
Svinafelli
Fæddur 9. des. 1899.
Dáinn 10. júní 1983.
Kvöldar ad og birta dagsins dvín
drengur hefur lokið sínu verki.
Styrk og traust og trygg var höndin þín,
trúleikurinn var þitt aðalsmerki.
Um hlíðar fjalla líður blíður blœr
blessuð sé þín minning vinur kœr.
(Sigurður H. Björnsson.)
Við vestanverð endamörk láglendis Nesjasveit-
ar í norðri rts einstakt fjall, Svínafellsfjallið.
Ávalar línur þess stinga nokkuð í stúf við hvassar
brýr og tinda, sem einkenna nálæga fjallaklasa.
Hér eru merki ísaldarjökulsins skýr. Á leið
sinni niður á láglendið hefur hann farið ómjúkum
höndum um þetta fjall, brotið af nibbur og sorfið
klappir. Þrátt fyrir að ísaldarjökla leysti hefur
Svínafellsfjallið átt í stöðugri baráttu við jökulinn,
sem sótt hefur að úr norðri. Á síðari tímum
jarðsögurnnar hefur fjallið borið hærri hlut, jökul-
tungan hefur um langa tíð staðnæmst á Svínafells-
fjallinu. Það sanna m.a. háar jökulöldur, sem
tengjast fjöllunum til sitt hvorrar handar.
Til norðurs og austurs handan Hornafjarðar-
fljóta gnæfir mikilúðlegur fjallgarður, Hoffells-
fjöll. Þvert í gegnum þennan fjallgarð hafa í
aldanna rás myndast djúp gil og dalir.
Meðan jökultungan sem staðnæmdist við Svína-
fellsfjallið var í veldi sínu, féll hún fyrir mynni
þessara dala og gilja. Af því leiddi að vatnið náði
ekki framrás heldur safnaðist saman svo að stór
stöðuvötn mynduðust við jaðar jökulsins. Þegar
svo var komið varð jökullinn að láta í minni
pokann og vatnið náði framrás. Þannig urðu
vatnshlaupin í Hornafjarðarfljótum til.
Að sunnanverðu í Svínafellsfjallinu er öðruvísi
um að litast. Grasigrónir hvammar, skógarkjarr
og lynggróður sem teygir sig á milli jökulsorfinna
klappa einkenna það umhverfi.
En við rætur fjallsins, þar sem landið er
ofurlítið hærraenfarvegirfljótanna.hefurgróður-
inn átt griðland. Þessi gróðurvin hefur gert búsetu
mögulega í Svínafelli.
í þessari mikilúðlegu töfrasmíði íslenzkrar
náttúru, sem tæpast á sér hliðstæðu á þessu landi.
hefur mikil saga gerst. Hér á eftir verður með
fáum orðum minnst á einn kapítula þeirrar sögu,
sem bundinn er lífsstarfi Sigurbergs í Svínafelli,
en hann lést 10. júní þ.m.
Sigurbergur var fæddur í Svínafelli. Nesja-
hreppi, 9. des. árið 1899. Var hann þriðji í röð sjö
systkina. Þrjú þeirra létust við fæðingu, hin náðu
fullorðinsárum. Mað fráfalli Sigurbergs hefur
þessi systkinahópur kvatt þennan heim.
Foreldrar Sigurbergs voru hjónin Árni Bergs-
son ogÞórunnbjörglónasdóttir. Nánustu ættmenn
Árna voru úr sveitunum vestan Hornafjarðar-
fljóta, Mýrum og Suðursveit. Móðurætt Þórunn-
bjargar var hins vegar úr sveitum austan fljóta,
6
Lóni og Nesjum. Jónas faðir hennar var Húnvetn-
ingur að uppruna.
Árið 1897 fluttust foreldrar Sigurbergs að
Svínafelli. þar sem þau bjuggu til ársins 1922 að
fjórum árum undanskildum (1907-1911), en þá
bjuggu þau í Stöð í Stöðvarfirði.
í uppvexti vann Sigurbergur að sveitarstöfum
eins og' þá var algengast með unga men í sveitum.
Einhverrar barnafræðslu naut hann m.a. hjá
prestinum í Stöð, Guttormi Vigfússyni. Síðar var
Guðjón Benediktsson heimiliskennari í Svínafelli
einn vetur. Hluta úr vetri dvaldi Sigurbergur við
nám á Hvanneyri en varð frá að hverfa vegna
lasleika. Þótt ekki væri skólaganga mikil reyndist
hún Sigurbergi haldgóð. Þannig náði hann góðu
valdi á íslensku. Nokkuð lærði hann í öðrum
tungumálum, sérstaklega dönsku.
Austan Fljótanna stóð þá hið fjölmenna heimili
í Hoffelli. Þar óx úr grasi hinn tápmikli systkina-
hópur, börn yngri hjónanna þar, Guðmundar
Jónssonar og Valgerðar Sigurðardóttur. Þangað
sótti Sigurbergur lífsförunaut sinn. Þóru, sem var
yngst systkinanna í H offelli. Þóra og Sigurbergur
giftust þann 1. júlí árið 1928. Hefur heimili þeirra
alla tíð síðan verið í Svínafelli, en búið létu þau í
hendur sona sinna árið 1960.
Þóra og Sigurbergur eignuðust tíu börn, sem öll
eru á besta aldri. Þau eru: Sigurjón, maki
Heiðbjört Jóhannesdóttir, Hamrahlíð, Skaga-
firði. Árni, maki Elín Hrefna Hannesdóttir.
Reykjavík. Gísli, maki Sigríður Magnúsdóttir,
Svínafelli. Arnbjörn, maki Arnbjörg María
Sveinsdóttir, Hæðagarði, Nesjahreppi. Guð-
mundur, maki Þorgerður Pálsdóttir, Reykjavík.
Sigurbjörg, maki Þórir Stefánsson, Hvalskeri.
Barðastrandarsýslu. Valgerður, maki Konráð Vil-
hjálmsson, Ytri-Brekkum, Skagafjarðarsýslu.
Jónas Björgvin, maki Auður Lóa Magnúsdóttir,
Höfn, Hornafirði. Gróa Rannveig, maki Erlingur
Ragnarsson, Höfn, Hornafirði og Sigríður Ingi-
björg, maki Sigurður Hreinn Björnsson, Ási,
Nesjahreppi. Alls munu afkomendur Þóru og
Sigurbergs vera 51.
Sigurbergur var fjölhæfur dugnaðarmaður svo
fáir voru hans jafningjar í þeim efnum.
Veturinn 1923 fór hann daglega að Hoffelli til
smíðanáms hjá hinum þjóðkunna hagleiksmanni
Hjalta í Hólum. Um það leyti smíðaði Sigurbergur
mörg sinna ágætu tækja, t.d. rennibekk og
ísasleðann. Var hann að fyrirmynd sams konar
sleða sem þá var í Hoffelli. ísasleðinn var hið
þarfasta tæki. Fyrir honum gengu tveir hestar.
Var sleðinn notaður til aðdrátta fyrir búið að
vetrum, flutnings á heyjum sem sett höfðu verið
upp að sumrinu en síðan flutt heim á ísum og
einnig til ferðalaga.
Þegar vélaöld gekk í garð var Sigurbergur
fljótur að tileinka sér þá möguleika sem hún flutti
með sér. Var hann með fyrstu bændum hér um
slóðir sem eignuðust dráttarvél og tæki við hana.
Og þá sem fyrr kom hagleikni hans og hugkvæmni
sér vel. Meðal þeirra tækja sem Sigurbergur
smíðaðí þá var ámoksturstæki sem hann tengdi
við dráttarspil bifreiðar sinnar.
Árið 1937 eignaðist Sigurbergur sína fyrstu
bifreið. Var hún af Ford-gerð, 1,5 tonn, árgerð
1928. Á þessari bifreið stundaði Sigurbergur
flutninga og átti því marga ferðina yfir Horna-
fjarðarfljót. KaupstaðarleiðbændaúrMýrahreppi
var þá að stórum hluta „innra" yfir Fljótin eins og
þá var kallað og því oft leitað til Sigurbergs með
að annast flutninga.
Mikil saga er af þessum tcrðum bigurnergs a
gamla bílnum sínum yfir Fljótin, sem enginn
kostur er að rekja hér. En þótt hrakningasamt
væri og „hurð skylli oft nærri hælum", varð
reyndin sú að heilum var gamla bílnum jafnan í
höfn ekið og ekki veit ég til að tjón hafi orðið á
flutningi svo orð væri á gerandi.
Mörg af gömlu tækjunum sem Sigurbergur
notaði við störf sín á Svínafelli hafa verið
varðveitt, m.a. ísasleðinn og væntanlega mun
gamli Fordinn halda út á vegina að nýju, þótt
hlutverk hans verði með öðrum hætti en áður var.
Það mun hafa verið um eða fyrir 1940 sem sími
var lagður um Nesjahrepp . Staðnæmst var í
Hoffelli og Svínafell skilið eftir. Nokkrum árum
síðar tók Sigurbergur til þess ráðs að lcggja síma
á eigin kostnað frá Hoffelli að Svínafelli og fékkst
þá ekki um þótt yfir Austurfljótin væri að fara.
Rafstöð byggði Sigurbergur árið 1925 og raflýsti
þá bæ sinn og útihús. Mikið af þeim búnaði sem
til þurfti pantaði hann frá dönsku fyrirtæki og kom
þá dönskukunnátta hans í góðar þarfir. Við þetta
fyrirtæki átti Sigurbergur viðskipti um langan tíma,
m.a. mun hann hafa fengið þaðan mörg þau
Framhald á bls. 7
íslendingaþættir