Íslendingaþættir Tímans - 14.09.1983, Blaðsíða 3
Jónas Tryggvason,
frá Finnstungn
Fæddur 9. febrúar 1916
Dáin 17. ágúsl 1983.
Jónas Tryggvason er látinn.
Við, sem þekktum hann vel munum seint
gleyma honum, svo aðdáunarverður og eftir-
minnilegur maður var hann.
Það var haustið 1928 að ég kom að Finnstungu
í Blöndudal sem farkennari og þar beið mín
dálítill hópur barna, sem ég átti að ber mig að
uppfræða. Ég hafði enga reynslu í starfi og kom
það sér því vel, að sum þeirra voru sérlega námfús
og skemmtileg.
t>ó þótti mér mest til Jónasar Tryggvasonar
koma hann var svo fjölgáfaður, hógvær, háttvís
og laus við alla framhleypni og áreitni.
Minni hans var að ég held frábært, skilningur í
besta lagi og allt virtist liggja Ijóst fyrir honum
fyrirhafnarlítið.
En það er nú svo að „Yfir flúðir auðnu og meins
elfur lífsins streymir". Um fermingu tók hann að
kenna sjóndepru, sem ágerðist stöðugt án þess að
hægt væri rönd við að reisa. Ungur fór hann til
Reykjavíkur í því skyni að læra orgel-leik og
tónmennt hjá Páli ísólfssyni en varð að hætta því
námi sökum sjónleysis.
Jónas lét ekki hugfallast, hann hafði frábært
tónminni og sögeyra. Hann náði því að verða
góður orgelleikari og stjórnaði oft kórum. Einnig
samdi hann sönglög ogþá líka við Ijóð eftir sjálfan
sig, því hann var skáld gott. Árið 1957 kom
kvæðabók hans út: ..Harpan mín í hylnum". Pó
var þetta aðeins tómstundaiðja hans. því hann var
hörku-duglegur starfsmaður. Þcir bræður Jón og
Jónas byggðu upp á eignarjörð sinni Ártúnum og
bjuggu þar í tvíbýli um árabil. en aðallega vann
Jónas við burstagerð. Sennilega hefir honum þótt
það heidur fábreytt starf. því hann var hagur vel.
Eftir að hann hafði komið sér upp tóru og
myndarlegu húsi á Blönduósi, með íbúðáefri hæð
1959. en vinnustofu. verslun og geymslu á neðri
hæð. vann hann mest við húsagagnabólstrun og
rak einnig verslun. Ég held að þetta fyrirtæki hans
hafi gengið ágætlega. og að nokkru leyti vegna
þess. að hann hélt vörum sínum í hóflegu verði og
ávalit lægra en þekktist í öðrum verslunum á
staðnum.
Jónas var sérlega vinsæll og félagslyndur og
voru honum falin margháttuð trúnaðarstörf. sem
of langt mál væri upp að telja.
Hann var óvenju vel máli farinn. orðhagur,
hógvær. háttvís og gagnorður. Hann hafði vakandi
áhuga fyrir þjóðmálum og fylgdist vel með öllu
slíku. og þá ekki síður fyrir því sem gerðist í
bókmenntaheiminum.
Þar var kona hans Þorbjörg Bergþórsdóttir. frá
Fljótstungu. ómetanleg aðstoð. því hún las mikið
fyrir hann. og vissulega mátti segja, að hún
oftsinnis lánaði honum augun sín. Einu sinni
heyrði ég hana lesa honum kafla úr nýrri bók. Hún
íslendingaþættir
las skýrt og mjög hratt. Það var ljóst að hún vissi
hversu góða heyrn hann hafði og hvað hann var
fljótur að grípa.
Heimili þeirra var til fyrirmyndar, þar ríkti
góðvild, glaðværð og gestrisni. Jónas hafði ein-
staklega notalegt skopskyn og þau áttu bæði það
sem kalla mætti menningu hjartans.
Hefði Jónas Tryggvason ekki tapað sjón strax á
æskuskeiði, hefði hann án efa notið stn betur og
náð lengra í list sinni, en Hfið er svo margslungið
og dularfullt, og leiðin til að verða sannúr maður
og öðlast mannlega reisn liggur kannski oftast um
þyrnum stráða braut.
Einhverju sinni las ég bók sem heitir: „Skip sem
mætast á nóttu". Hún er þýdd úr ensku af
Snæbirni Jónssyni. í henni eru leidd rök að því
hvern ber fyrst og fremst að virða og meta mikils.
Það er sá eða þeir, sem mest hafa reynt og þolað.
En hvað er þá um þann. sem hefir frá æsku þolað
þunga raun, gengið í myrkri, en aldrei kvartað,
um böl sitt Við nokkurn mann og aldrei látið
freistast til að verða beiskur, en borið mótlæti sitt
með slíku æðruleysi, að samferðafólkinu hefir að
jafnaði gleymst. að nokkuð amaði að? Ef þetta er
ekki mannleg reisn, þá veit ég ekki hvar hún
birtist.
Fyrir tveim árum missti Jónas sína mikilhæfu og
góðu konu. og vinir hans óttuðust að nú mundi
hann láta bugast. en nei. hann kvaddi hana með
fögru Ijóði og stundaði síðan áfram'sín hversdags
störf.
Fáum dögum fyrir andlát Jónasar, leit ég inn á
sjúkrastofu hans. Augljóst var að þarna var barist
við dauðann í návígi.
Mér sýndist hann sofa eða móka, svo að ég
nefndi nafn hans mjög lágt. „Er þetta Hulda,“
svaraði hann með veikum en skýrum rómi.
Ég spurði hvort hnn væri mjög þjáður. „Þetta
ve»st“, svaraði hann meðsínuvanalega æðruleysi.
„Stándið fjarri. Allt er orðið hljótt, eilíft,
heilagt, fast og kyrrt og rótt.“-
Hulda Pálsdóttir.
t
Menn ganga hlið við hlið. Mjakast hægt og hægt
þann veg sem þeim er ætlaður.
Komið er að vegamótum, leiðir skilja.
Hver gengur sína leið. Hvert hún liggur, -hvort
hún er löng eða stutt, grýtt eða greið,- það veit
enginn. Það eru ekki margar vikur síðan ég stóð
með mági mínum Jónasi Tryggvasyni á þeim
vegamótum þar sem auðséð var að leiðir myndu
skilja.
Ósköp fannst mér ónotalegt, þegar hann kvaddi
heimili mitt,- ósköp fannst mér ónotalegt þegar
við kvöddumst í síðasta sinn og hann var kominn
í það rúm sem vitað var að yrði hans síðasta.
Skelfing var ég kjarklaus, en Jónas brast aldrei
kjark. Hann sagði við mig með sínu einstæða
æðruleysi að hann vonaði að þetta tæki ækki
langan tíma. Höfuð hans hneig ofurlítið dýpra í
koddann og hann brosti.
Honum varð að ósk sinni og nú er ég glaður.
Ég vona að við séum báðir glaðir. Það var á
árin.u 1962 að leiðir okkar lágu saman.
Þá fékk ég bréf frá Þorbjörgu systur minni sem
þá var kennari á Blönduósi. Bréfsefnið var engin
smáfrétt. Hún sagði mér frá því eins og hún orðaði
það, að nú ætlaði hún á gamals aldri að fara að
giftasig.
Mannsefnið var Jónas Tryggvason,- nokkur orð
í viðbót,- svo þessi þriggja orða setning: „Hann er
blindur".
Það er ég viss um að ef ég hefði ekki þekkt hana
jafnvel og ég gerði, þá hefði mér þótt þetta mikið
vandamál.
Seinna heyrði ég oft setningu eitthvað á þessa
leið: „Mikið var hann Jónas heppinn að giftast
henni Þorbjörgu, sem hugsar svona fallega um
hann“. Ég efast ekkert um það, en hitt langar mig
til að sem flestir viti, - því ég veit það vel, að
Þorbjörg var ekki síður heppin að giftast Jónasi.
Þar kemur margt til. Kannski fyrst og fremst hans
miklu mannkostir, gáfurnar, hæverskan og
prúðmenskan. Annað er, að það var hennar eðli
frá vöggu til grafar, að hugsa fyrst og fremst um
þá sem hún hélt að væru hjálpar þurfi óg að hugsa
síðast og minnst um sjálfa sig.
Á fullorðinsárum finnst mér gaman að lesa
falleg ævintýr. Les þau oft á næturnar. Aldrei hef>
■ ég lesið fallegra og skemmtilegra ævintýr en
3