Íslendingaþættir Tímans - 05.10.1983, Blaðsíða 4

Guðmundur
Guðmundsson
Framan af ævi hætti andstæðingum og samherj-
um Gunnars Thoroddsens til að vanmeta hann.
Yfirbragð fagurkerans leyndi því harðfylgi og
þeirri þrautseigju, sem á lokaskeiði gerði honum
kleift að sigrast á mótlæti og ná settu marki,
andstætt yfirgnæfandi líkum. Sú staðreynd, að
hann sætti sig ekki við ósigur heldur barðist til
þrautar, þótt kominn væri á efri ár, bætir alin við
hæð hans. Það var ekki heiglum hent.
Nú þegar Gunnar Thoroddsen er allur heldur
hann áfram að vera okkur flestum talsverð
ráðgáta. En hver sem verður dómur sögunnar um
síðir er það víst, að hann verður okkur lengi
minnistæður sem mikill pólitískur „sjarmör".
Hann hóf feril sinn sem yngsti þingmaður þjóðar-
innar og lauk honum sem aldursforseti íslenzkra
stjórnmála. Enginn samtímamanna hans á hinu
pólitíska leiksviði hefur haldið athygli leikhúss-
gesta jafn lengi. Við leikslok þegar sviðið stendur
eftir autt, finnum við að margbrotinn og fjölkunn-
ugur listamaður hefur skilað sínu seinasta hlut-
verki.
Jón Baldvin
t
Kveðja frá Norræna félaginu
f>að er gott að minnast þess, er fyrstu fundum
okkar Gunnars Thoroddsen bar saman fyrir
rúmum tveimur áratugum. Við vorum þá nýbúin
að stofna Norrænt félag í Kópavogi og bauð
Gunnar okkur tveimur fulltrúum þaðan á fund
- með styrktarfélögum Norræna félagsins. Hann
; tók okkur opnum örmum með þeirri Ijúfmennsku
og brosi sem honum einum var lagið. Síðan fylgdi
■ sú elskusemi öllum okkar kynnum og hefur aldrei
• borið skugga á.
Það er ógleymt er hann var fjármálafáðherra og
ég leitaði til hans vegna Kópavogskaupstaðar af
sérstökum ástæðum. Ekki höfðu allir trú á því að
sjálfstæðismaðurinn Gunnar Thoroddsen Ieysti
þann vanda.
Fyrir hádegi ræddi ég við hann. „Talaðu við mig
niður í þingi síðdegis“, sagði hann og þá var málið
leyst að okkar óskum.
Kynnin urðu nánari á árunum 1970-1975, á
síðari formanns árum hans í Norræna félaginu.
Hann hefur einn manna á sextíu ára ferli félagsins
verið kjörin formaður þess í tvígang, með nokkru
millibili.
Hann varð fyrst formaður Norræna félagsins á
árunum 1954-1965, en þá fluttist hann til Dan-
merkur og gerðist sendiherra íslendinga þar eins
og menn muna. Eftir heimkomuna réði hann
úrslitum um veigamiklar skipulagsbreytingar á
Norræna félaginu. Þá var komið á stofn fram-
kvæmdaráði, sem tók virkan þátt í stjórnun
félagsins. Aukin áhrif deilda þess utan Reykjavík-
ur urðu mjög örfandi fyrir alla starfsemina. Nýjar
félagsdeildir spruttu upp víða. Aldrei hef ég átt
ánægjulegra samstarf við nokkurn mann. Gunnar
var alla tíð tillögugóður og jákvæður, fljótur að
átta sig á hvar kjarnann var að finna og alltaf
reiðubúinn að fallast á það sem hann taldi horfa
félaginu til heilla. Þessara ára minnumst við sem
störfuðum náið með honum með gieði og söknuði
um leið.
Á sjötugsafmæli Gunnars sæmdi Norræna félag-
4
Fæddur 13. jan. 1904
Dáinn 8. sept. 1983
Þann 8. þ.m. andaðist Guðmundur Guðmunds-
son fyrrverandi starfsmaður Mjólkursamsölunnar
á Landakotsspítalanum eftir skamma legu.
Hann var fæddur í Holtahreppi í Rangárvalla-
sýslu þann 13. janúar árið 1904 og skorti því
nokkra mánuði til að ná áttræðisaldri. Foreldrar
hans voru: Ólína Guðmundsdóttir ættuð af Vest-
fjörðum og Guðmundur Einarsson smiður, ættað-
ur úr Rangárþingi. Fyrstu fjögur æviárin var
Guðmundur hjá móður sinni, en varð þá að
flytjast burt frá henni til vandalausra, fyrst að
Brekkum í Holtum, en þar dvelst hann hjá góðu
fólki næstu árin og síðan að Marteinsturtgu í sömu
sveit og á þeim bæ fermdist hann. Faðir Guð-
mundar var lausamaður á þessum árum og
stundaði smíðar og aðra þá vinnu er til féll á
fyrrnefndum bæjum. Foreldrar Guðmundar voru
ekki gift og elst hann því ekki upp með systkinum
sínum, en.dvelst á þremur bæjum í sömu sveit á
uppvaxtarárum sínum. Eflaust hafa þessi misblíðu
lífskjör í bernsku haft mikil áhrif á hinn unga og
viðkvæma dreng og skilið eftir bitrar og óþægileg-
ar minningar, sem seint hafa máðst út að fullu.
Guðmundur átti fjögur hálfsystkini, þrjársystur
og einn bróður. Tvær systranna eru nú látnar, en
eftir lifa Steinunn og Ágúst, bæði búsett hér í
borginn. Guðmundur hélt jafnan góðu
vinfengi og sambandi við systkini sín og heimsótti
þau oft enda var hann frændrækinn og mesta
tryggðatröll og gömlum vinum gleymdi hann
aldrei.
Hann dvaldist fram að tvítugu á æskustöðvum
sínum í Rangárþingi en flyst þá burt úr átthögun-
um í atvinnuleit. í nokkrar vertíðir var hann í
Grindavík, en eftir það fer hann til Reykjavíkur
þar sem hann stundar lengst af almenna verka-
mannavinnu. Framan af ævi vann hann við
byggingar og þá aðallega við múrverk og flísalagn-
ir, en hann var lagtækur og vandvirkur í besta lagi.
Hreinlegri manni og meira snyrtimenni í allri
ið hann gullmerki sínu sem þakklætisvott fyrir
störf hans.
Þegar spurðist um hátíðarhöld Grænlendinga
vegna 1000 ára landtöku Eiríks rauða þar vestra
fórum við hjá Norræna félaginu á fund Gunnars
Thoroddsen eins og löngum áður. Hann tók
okkur af sama skilningi og ljúfmennsku sem fyrr
með gamanyrði á vörum.
Hans verk var það, að veita Norræna félaginu
færi á að koma hugmyndum sínum á framfæri við
stjórnvöld og framkvæma síðan tillögur nefndar
sem hann skipaði í málið og ríkisstjórnin öll féllst
á.
Síðasti þáttur þessarra tillagna, sem þegar hefur
verið framkvæmdur, er hin glæsilega Grænlands-
sýning, sem stóð hér í Norræna húsinu síðari hluta
ágústmánaðar.
umgengni hef ég aldrei kynnst. Aldrei mun hann
hafa spurt sjálfan sig hvað lángan tíma tæki að
vinna ákveðið verk, heldur hitt að það væri vel af
hendi leyst. Eftir að hann hætti í byggingarvinn-
unni hóf hann störf hjá Mjólkursamsölunni í
Reykjavík og starfaði þar meðan heilsa og kraftar
leyfðu, eða í rösklega 30 ár. Guðmundur kvæntist
aldrei en kom sér upp vistlegu og smekklegu
heimili á Ásvallagötu 49 hér í tjorg og þar átti hann
heima síðustu árin eða í rösk 20 ár.
Þetta er í stuttu máli helstu æviatriði þessa
trygga heimilisvinar okkar hjóna, sem alltaf var
kallaður Mundi af vinum og kunningjum.
Kynni okkar Munda hófust fyrir rösklega
þremur áratugum á heimili tengdaforeldra minna
á Brávallagötu 50, en þar var hann tíður gestur.
Tengdafaðir minn Guðmundur Gíslason, sem
einnig var ættaður úr Holtunum eins og Mundi
voru æskufélagar. Mundi hafði dvaiið í nokkur ár
í bernsku hjá foreldrum tengdaföður míns á
Brekkum í Holtum, eins og fyrrgetur. Enda taldi
Mundi að þeir nafnar væru að nokkru leyti
uppeldisbræður. Mikill kunningsskapur var ætíð
milli tengdaforeldra minna, barna þeirra og
Munda. Tæpast leið sú vika í öll þessi-ár, er ég
þekkti til, að Mundi kæmi ekki í heimsókn á
Brávallagötu 50. Börn hjónanna á Brávallagöt-
unni uxu úr grasi, fluttust burt og stofnuðu sín
eigin heimili og alltaf kom Mundi í heimsókn til
þeirra og hélt nánu sambandi við þau. Tryggð
hans og ræktarsemi við gamla vini og félaga var
alveg einstök.
Þannig höguðu atvikin því að Mundi varð tíður
gestur á heimili mínu og konu minnar. Hann var
mjög barngóður og fylgdist vel með þegar nýir
einstaklingar innan fjölskyldunnar uxu úr grasi.
Það var jafnan siður hans á jólum og af öðrum
sérstökum tilefnum að gleðja börn vina sinna og
kunningja með einhverjum smá gjöfum og var
það vel þegið af hinu unga fólki. Hann var ætíð
glaður og reifur þegar hann kom í heimsókn og
kunni frá mörgu að segja. Mundi hafði mikið yndi
Það má því segja að verka hans hafi séð stað í
þágu norrænnar samvinnu og Norræna félagsins
allt fram á þennan dag.
Sjálfsagt, eiga margir enn eftir að ylja sér við
þá hlýju sem streymdi frá þessum siðfágaða og
alþýðlega unnanda lista, fegurðar og mannúðar.
Ósjálfrátt koma mér í hug vísuorð Stephans G.
Stephanssonar er þann segir:
Þitt er menntað afl og önd
eigirðu fram að bjóða
hvassan skilning, haga hönd
hjartað sanna og góða.
Elskulegri konu hans, Vöiu og öllum ættingjum
og venslafólki færi ég innilegustu samúðarkveðj-
ur.
H jálmar Ólafsson
íslendingaþættir