Íslendingaþættir Tímans - 30.11.1983, Page 1
ISLENDINGAÞÆTTIR
Miðvikudagur 30. nóvember 1983 — 45. tbl. TÍMANS
Jóhann S. Hannesson
skólameistari
Fæddur 10. apríl 1919
Dáinn 9. nóvember 1983
Jóhann Hannesson, fyrrum skólameistari á
Laugarvatni, var fæddur á Siglufirði 10. apríl
1919, sonur hjónanna Hannesar Jónassonar, bók-
sala, og Kristínar Þorsteinsdóttur. Hann tók
stúdentspróf frá MA 1939 og próf í ensku og
málvísindum frá Berkeley-háskóla t' Kaliforníu
1945. Að undanteknum árunum 1947-1950, en
þá var hann kennari við Gagnfræðaskóla Vestur-
bæjar í Reykjavík og síðan lektor í ensku við
Háskóla íslands, var hann í Ameríku við nám og
störf til ársins 1959. Lengst af þeim tíma eða
1952-1959 var hann bókavörður við The Fiske
Icelandic Collection við Cornell-háskóla í Ithaca.
Síðan kom hann heim og var skólameistari við
Menntaskólann á Laugarvatni 1960-1970. Þar
næst starfsmaður Fræðsluskrifstofunnar í Reykja-
vík 1970-1972, en síðan kennari við Menntaskól-
ann við Hamrahlíð. Síðustu árin hafði hann leyfi
frá kennslu en vann að undirbúningi nýrrar
ensk-íslenskrar orðabókar.
Jóhann andaðist 9. nóvember s.l., sextíu og
fjögurra ára að aldri.
Á háskólaárum sínum í Kaliforníu kvæntist
Jóhann Winston Hill og eiga þau tvö uppkomin
börn, Winston og Sigurð. Winston er ein af þeim
ágætustu konum, sem flutt hafa hingað til lands
með eiginmönnum sínum, mönnum, sem hafa
farið utan til að „mannast á heimsins hátt“. í dag
skal henni flutt samúð vegna fráfalls Jóhanns og
mikil þökk fyrir hlut hennar í lífi hans í full
fjörutíu ár.
Jóhann eyddi mestum hluta starfsævi sinnar við
bækur og fólk og hafði mikið dálæti á hvoru-
tveggja. Árin við Fiske-safnið voru mjög helguð
bókum, fræðistörfum og útgáfu. Á síðustu árum
komu út tvö lítil kvæðasöfn frá hans hendi. Auk
þess smákver með limrum þegar hann var sex-
tugur, en limran var eftirlætisform hans hin síðari
ár. Hann sagði að knappt og rígbundið form
hennar kæmi í veg fyrir að hann semdi innantómar
langlokur. Aðaleinkenni kveðskapar Jóhanns er
frumleiki og fágun. Síðustu misseri voru bækur
enn aðalviðfangsefni hans, að þessu sinni ensk-ís-
lensk orðabók, sem mun verða frábrugðin eldri
orðabókum og algert tímamótaverk hér á landi.
Fólk, ungt fólk, nemendur, var aðalumhverfi
Jóhanns í tuttugu ár, á Laugarvatni og í Menntask-
ólanum í Hamrahlíð. Af umræðum Jóhanns um
störf hans þessi ár og ummælum fjölmargra
nemenda hans veit ég að verk sín þar vann hann
af árangursríkri alúð. Hann fylgdist með ferli
ótrúlega margra nemenda sinna, einkum Laug-
vetninganna, eftir að þeir fóru úr skóla. Gladdist
yfir velgengni þeirra eða harmaði hlutskipti þeirra
eftir því hvemig lífið og þeir áttu leik saman.
Að nánustu fjölskyldu Jóhanns undanskilinni
munu fáir hafa staðið honum nær en bekkjarsyst-
kin hans til stúdentsprófs, „þessi blessaður hópur“
eins og hann nefndi okkur í ræðu á okkar vegum
fyrir fjórum árum. Við vorum sérkennilegur
hópur, fámennasti stúdentahópur úr MA til
margra ára. Kreppu-unglingar, komin víðsvegar
af landinu úr sveitum og sjávarþorpum. Ekkert
okkar gat í raun og veru talizt frá Akureyri, hvað
þá frá stærri stöðum. Jóhann hafði strax í byrjun
sérstöðu innan þessa hóps. Hann var mjög
bráðþroska á allan hátt, flugnæmur og jafnvígur
á allar námsgreinar. Hann var dúx bekkjarins og
hélt því sæti alla tíð án þess að ofreyna sig á lestri
námsbóka. Á hinn bóginn var hann óvenju lesinn
í alls konar bókmenntum, átti nokkuð af bókum
og safnaði þeim. Auk þess fróðleiks, sem honum
hafði þannig áskotnazt, gerði frjótt ímyndunarafl,
frumleiki í hugsun og orðavali samvistir við hann
eftirsóknarverðar og eftirminnilegar. Hann var
flúgandi hagmæltur og stundum brá þá þegar fyrir
því skáldi, sem hann varð. En honum var fleira til
lista lagt. Hann var söngmaður góður, frambæri-
legur leikari og vel búinn ýmsum íþróttum á okkar
mælikvarða. Hann hafði bæði í orðum og gerðum
á sér heimsmannssnið, sem okkur hinum var
framandi, enda kominn frá síldarbænum Siglufirði
og hafði kynnzt þar lífsviðhorfum, sem ekki
þekktust á heimaslóðum flestra okkar.
Jóhann var inspector scholae, skólaumsjónarm-
aður úr okkar árgangi, og þegar einhver hefur
þurft að koma fram fyrir okkar hönd út á við hefur
hann verið sjálfkjörinn til þess. Við vissum frá
gömlum tíma að hann var hugkvæmur og
orðsnjall. Við höfum vitað að hann yrði sér og
okkur til sóma og það hefur aldrei brugðizt. Við
stóðum vel saman út á við og gerum það enn í dag,
en innan bekkjar erum við gagnrýnin, óvægin og
deilugjörn. Það fékk Jóhann að reyna ekki síður
en við hin. En ekki sízt þegar hann kom fram sem
fulltrúi okkar, sem andlit bekkjarins út á við, þá
var hann gleði okkar og stolt.
Við Jóhann hófum báðir nám í 2. bekk MA
haustið 1934. Tilviljun réð því að við settumst þar
hlið við hlið, og það var a.m.k. mér heldur á móti
skapi. Við höfðum tekið utanskólapróf upp úr 1.
bekk vorið 1934 ásamt mörgum öðrum og þá
kynnzt nokkuð. Og mér, ófermdum dreng úr
afskekktri sveit, sem var að stíga sín fyrstu spor
utan fæðingarsveitar, leizt illa á þennan orðhvata,
langa strák frá Siglufirði. Þessi afstaða mín
breyttist á ótrúlega skömmum tíma í gagnkvæma
vináttu, sem ekki hefur bliknað síðan í full
fjörutíu og níu ár. Við áttum meiri og minni
samskipti dag hvern í skóla, skrifuðumst á á
sumrin, bjuggum saman þrjá vetur í heimavist á
háalofti MA ásamt Gesti Jónssyni, dyggum vini
okkar. Síðan skildu leiðir en mismunandi nám og
störf, ólík búseta hér innanlands, jafnvel Atlants-
haf okkar á milli í nær tvo áratugi skipti engu máli
og breytti engu. Þó vorum við ólíkir, ósammála
um margt og létum það óspart í ljós. Annað
hefðum við talið vítaverða óhreinskilni.
Slfk vinátta, einlæg, óeigingjörn, hreinskilin og
hafin yfir stað og stund, er einhver dýrmætasta
gjöf, sem fengin verður. Á vináttu okkar Jóhanns